بهره برداری انتخاباتی از بورس

گروه بورس- رییس کل بانک مرکزی به تازگی دیداری را با ۳۰ تن از فعالان بازار سرمایه ترتیب داده که با انتقادات زیادی از سوی اهالی بورس مواجه شده است. اگر چه گفته شده مواردی از قبیل نرخ تسعیر دارایی‌های بانک‌ها، نرخ ارز، مباحث کلان اقتصادی، نرخ سود بانکی، رمزارزها و مواردی از این دست موضوع نشست عبدالناصر همتی با فعالان بازار سرمایه بوده اما دو نکته مورد توجه منتقدان قرار گرفته است؛ از یک سو برگزاری جلسه با افرادی که همواره برای رساندن صدای خود، به روسا و مسوولان دستوری دارند و اصولا نیازی به برگزاری نشست‌های اینچنینی ندارند و از سوی دیگر طرح مسائل بازار سرمایه در یک ماه باقیمانده از دولت، با مقامی که در آستانه تغییر رییس‌جمهوری احتمالا از ریاست کل بانک مرکزی کنار خواهد رفت. از همین رو این سوال مطرح است که آیا همتی که به عنوان مقام پولی پیش از این همواره از منظری بالاتر به بازار سرمایه نگاه می‌کرد در پی آشتی با بورس بوده یا آنکه پس از اعلام نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری در حال برگزاری نشست‌های انتخاباتی و حمایت از سیاست‌های پیشین خود است؟ بدین ترتیب اهداف نرمش بانک مرکزی طی روزهای اخیر نسبت به بازار سرمایه در تزریق پول و اعطای مجوز به بانک‌ها برای اعطای تسهیلات به کارگزاری‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز در نگاه اهالی بازار سرمایه مورد تردید قرار گرفته و این شائبه را مطرح کرده که همتی دست‌کم برای ابقا در منصب کنونی تلاش می‌کند.
خبر نشست اخیر رییس کل بانک مرکزی از سوی رسانه‌های بورسی با استقبال مواجه نشد اما روابط عمومی این بانک مختصری از گفته‌های همتی را بازتاب داده است. بر این اساس، رییس کل این نهاد در جلسه با فعالان بازار سرمایه پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد را پیش‌نیاز ثبات بازارها خوانده و گفته است: «در مقام مسوول بازار پولی کشور معتقدم که ثبات همه بازارها در راستای یکدیگر اعم از بازارهای پولی، سرمایه، تولید و کار از اهمیت بالایی برخوردار است و در این زمینه بانک مرکزی از رونق بازار سرمایه حمایت می‌کند.» همتی با تاکید بر اینکه رویکرد بانک مرکزی حمایت از بازار سرمایه است، تصریح کرده است: «یکی از محورهای اعتقادی اقتصادی شخصی من این است که مشکل ما در اقتصاد عدم تکامل بازارهای مالی و به طور ویژه بازار سرمایه است.» رییس کل بانک مرکزی همچنین در تشریح سیاست‌های پولی خود درباره تعیین نرخ سود بین‌بانکی که همواره مورد انتقاد فعالان بازار سرمایه بوده، ابراز کرده است: «ابتدای سال ۱۳۹۹، اقتصاد کشور با شرایط حادث شده ناشی از شیوع ویروس کرونا مواجه شد؛ در نتیجه همه‌گیری کرونا فعالیت‌های اقتصادی کشور به شدت کاهش یافت. در این بین با تصویب ستاد ملی مبارزه با کرونا ۷۵ هزار میلیارد تومان در اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، برای کمک به معیشت خانوارها و نیز اعطای تسهیلات یک میلیون تومانی و بخش‌های مختلف اقتصادی مطرح شد. از طرفی برای تحقق این رقم، بانک مرکزی نیز نسبت به آزادسازی ۲۰ هزار میلیارد تومان سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی کرد. مجموع این اتفاقات موجب شد عرضه پول از تقاضای آن پیش بیفتد. بنابراین تحت این شرایط بانک‌ها با بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان منابع مازاد بین‌بانکی مواجه شدند و نرخ بین‌بانکی به شدت کاهش یافت و بانک مرکزی به منظور حفظ ثبات بازارها و جلوگیری از بحران پولی ناچار شد نرخ بازار بین‌بانکی را در محدوده ۱۴-۱۲ درصد قرار دهد. در حالی که درحالت عادی بانک‌ها همیشه ۱۵-۱۰ هزار میلیارد تومان پول نزد بانک مرکزی داشتند. این ادعا که بانک مرکزی نرخ بهره بین‌بانکی را کاهش داد، صحیح نیست. در مقام مسوول بازار پولی کشور، معتقدم که ثبات همه بازارها در راستای یکدیگر اعم از بازارهای پولی، سرمایه تولید و کار از اهمیت بالایی برخوردار است و در این زمینه بانک مرکزی از رونق بازار سرمایه حمایت می‌کند.» به گفته همتی انتظارات تورمی بر نرخ سود بانکی‌ موثر است و از این رو امید است کاهش انتظارات تورمی، منجر به کاهش تورم و نیز کاهش نرخ شود. رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بازارها نسبت به انتظارات از حساسیت بالایی برخوردارند، گفته است: «تمام بازارها نسبت به تغییرات و انتظارات از حساسیت بالایی برخوردارند و این امر تنها منحصر به بازار سرمایه نیست.»
اختلاف‌نظر بورسی‌ها
جلسه همتی با ۳۰ تن از فعالان بازار سرمایه علاوه بر عدم بازتاب در رسانه‌ها، از سوی عموم اهالی بازار نیز مورد انتقاد قرار گرفته است. علیرضا باغانی کارشناس بازار سرمایه درباره این نشست، در توئیتر نوشته است: «جلسه چهارساعته با رییس بانک مرکزی! تمام تلاش همتی این بود که بفهماند دولت از بانک مرکزی جداست و بیشتر اتفاقات یک‌سال اخیر را گردن وزیر اقتصاد انداخت. به جای دعوت از اهل‌فن و کف بازار، افرادی فرصت حرف زدن پیدا کردند که همیشه به روسا دسترسی داشته یا صدای رسایی دارند! افسوس..» توئیتر بورس‌نیوز نیز خبری را از این جلسه منتشر کرد که با واکنش سعید اسلامی بیدگلی عضو شورای عالی بورس و یکی از حاضران در این نشست مواجه شد. به گزارش این رسانه، اسلامی بیدگلی در این جلسه گفته بود: «خواسته فعالان بازار سرمایه برای تامین منافع کوتاه‌مدت خودشان است و الزاما به نفع اقتصاد نیست.» داود سوری اقتصاددان در واکنش به این اظهارات نوشت: «اگر خواسته فعالان بازار افزایش قیمت‌هاست حق با جناب اسلامی است اما اگر رفع انحصارها و قوانینی است که کارایی و شفافیت بازار را از بین برده است، خیر! معتقدم در این مقطع دولت به تاوان عملکرد سال پیش خود، باید سیاستی برای بازگشت نقدشوندگی به بازار اتخاذ کند.» با این حال اسلامی بیدگلی با انتشار متنی از خود دفاع و پیشنهادهای گفته شده در نشست با همتی را این‌گونه اعلام کرد: «یک) حل مشکل مالیاتی بانک‌ها که به دلیل اختلاف نرخ ارزها پیش آمده است و منجر به شناسایی مالیات زیاده از بانک‌ها شده و به سهامداران بانکی لطمه زده است. این پیشنهاد مورد قبول مسوولان بانک مرکزی هم بود و مقرر شد بانک مرکزی موضوع را پیگیری کند و کانون نهادهای سرمایه‌گذاری هم به نمایندگی از سهامداران مساله را در شورای عالی بورس طرح کند. امیدوارم پس از شورا بتوانیم موضوع را در مراجع قانونی پیگیری کنیم و تا حل مساله ادامه دهیم. دو) حل مشکل شرکت‌های تامین سرمایه برای تشکیل و توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری. بانک مرکزی در این مورد هم قول مساعد داد و امیدوارم با همکاری سازمان بورس بتوانیم به توسعه نهادی در بازار سرمایه کمک کنیم. همچنین اشاره کردم که طی سال‌های گذشته سهامداران بانک‌ها در اولویت پایین سیاستگذاری قرار داشته‌اند و این موضوع مورد اعتراض به‌حق سهامداران بانک‌هاست. باید برای این موضوع فکری اساسی شود.»