7 - 09 - 2022
به دنبال معامله برد- برد گازی
توان صادرات گاز ایران به اروپا و تامین بخش عمده‌ای از نیاز بازار کشورهای غربی موضوعی است که این روزها به یکی از بحث‌های مهم اقتصادی در محافل داخلی و بین‌المللی تبدیل شده است. این موضوع را نخستین بار محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با یک روزنامه آلمانی مطرح کرد و گفت: ایران می‌کوشد تا نقش بیشتری در بازار گاز جهانی ایفا کند. ایران بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد و ما هم‌اکنون روی پروژه‌های بزرگتری کار می‌کنیم تا بتوانیم خط لوله‌ای بسازیم که به وسیله آن بتوان به ترکیه سوخت صادر کرد. به این ترتیب ما می‌توانیم به کشورهای غربی گاز صادر کنیم.» پس از اظهارات نعمت‌زاده، بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت هم آمادگی ایران را برای تامین گاز بازار اروپا اعلام کرد.
این خبر به سرعت تیتر نخست خبرهای رسانه‌های داخلی و خارجی شد و بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد. اعلام این خبر از طرف عالی‌ترین مقام حوزه انرژی ایران، نشان از پتانسیل بالای تولید گاز کشورمان و صادرات آن به بازار مهمی چون اروپا می‌دهد. البته با وجود بازتاب گسترده اعلام آمادگی ایران برای صادرات گاز به اروپا در محافل رسانه‌ای و اقتصادی بین‌المللی، برخی از رسانه‌های داخلی نه تنها نقش حمایتی خود را کنار گذاشته‌اند بلکه نقدهای بی‌اساسی را به این نقشه صادراتی و تمرکز روی بازار جدید وارد کرده‌اند و در راستای کلیشه‌های نخ نما شده و تکراری، این اقدام ایران را به معنای باز گذاشتن دست دشمنان برای ادامه وحشیگری علیه مردم کشورمان عنوان کرده‌اند!
هر چند فشارهایی از داخل کشور برای تحقق نیافتن این ایده صادراتی اعمال می‌شود اما وزیر نفت چندی پیش در اظهار نظری با تاکید براینکه با بهره‌برداری از فازهای جدید میدان گازی پارس‌جنوبی از سال آینده گاز اضافه برای صادرات خواهیم داشت، اعلام کرد: «دولت مایل است به عنوان کشوری که قابلیت تامین گاز در حجم‌های بسیار بزرگ را دارد در بازار اروپا چه به شکل خط لوله و چه به شکل LNG (گاز طبیعی مایع) حضور داشته باشد.»
اما در این میان دو موضوع میزان تولید گاز از پارس‌جنوبی و رقابت ایران با روسیه بر سر بازارهای اروپا می‌تواند ایده صادرات گاز ایران به اروپا را تحت‌تاثیر قرار دهد. برخی از کارشناسان صادرات گاز به اروپا و تمرکز در این بازار جدید را شمشیر دولبه تهدید‌ها و فرصت‌ها می‌دانند.
روسیه؛تهدید یا فرصت
فرصت حضور شرکت‌های گازی ایران در بازار اروپا از جایی شروع می‌شود که با هر اخلالی در صادرات گاز روسیه، پیامد سنگین و جبران ناپذیری برای مشتریان اروپایی‌اش خواهد داشت و قطع صادرات یا کاهش گاز روسیه به اروپا مساوی است با افزایش شدید قیمت گاز در کشورهای اروپایی. اکنون گازپروم که بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده گاز روسیه به شمار می‌آید، بیش از ۴۰ درصد از گاز مورد نیاز اروپا را تامین می‌کند که حدود نیمی از این میزان، به وسیله خط لوله‌هایی که از خاک اوکراین می‌گذرد به اروپا می‌رسد. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به بروز تنش میان روسیه و غرب بر سر مساله اوکراین، احتمال کاهش صادرات گاز روسیه به بازار اروپا وجود دارد چراکه ممکن است روسیه، گزینه قطع صادرات گاز را در برابر تحریم‌های اعمالی غرب علیه مسکو اجرایی کند.
در این میان بسیاری از کارشناسان داخلی معتقدند ایران می‌تواند از فضای کنونی به صورت هوشمندانه استفاده کند و بدون آنکه روسیه تهدیدی در آینده باشد، میزان صادرات گاز خود را از طریق افزایش تولید آن در پارس‌جنوبی بالا ببرد.
علی صادقی، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با گروه پژوهش‌های خبری ایرنا ضمن بیان اینکه مقدمه صادرات گاز، افزایش تولید در پارس‌جنوبی است، گفت: «ایران برای صادرات گاز به اروپا چه به صورت گاز مایع (LNG) یا خط لوله باید چیزی حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال تولید داشته باشد این در حالی است که در زمان حاضر میزان تولید گاز ایران چیزی حدود ۴ تا ۸ میلیارد مترمکعب است.»
وی با تاکید براینکه شرایط بالقوه برای افزایش تولید گاز در کشور وجود دارد، ادامه داد: میادین نفتی و گاز پارس‌جنوبی پتانسیل تولید گاز برای مصرف داخل و بازار خارجی را دارند اما شرط مهم به بهره‌برداری رسیدن تمام فازهای این مجموعه است.
صادقی دیپلماسی انرژی را یکی از راهکارهای مهم در افزایش صادرات و تمرکز بر بازارهای جدید دانست و گفت: چیزی که نادیده گرفته می‌شود دیپلماسی انرژی است. در تامین منابع گازی مانند اتفاقی که در آب‌های خزر می‌افتد، ایران در تولید مشارکت دارد اما در انتقال تنها در برخی جاها، حضور فیزیکی غیرمستقیم دارد.
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه زیرساخت‌ها برای انتقال گاز ایران به اروپا وجود دارد، تصریح کرد: «در زمان حاضر، ایران به شبکه روسیه وصل است و از طریق سوریه و ترکمنستان و ترکیه هم امکان انتقال گاز به اروپا وجود دارد.»صادقی با تاکید بر اینکه ورود ایران به بازار اروپا در این شرایط خطر همکاری عربستان و روسیه و و دور زدن ایران در منطقه را به دنبال دارد، گفت: ایران باید در شرایط نرمال وارد بازار اروپا شود چراکه ورود ایران در جو سیاسی متلاطم فعلی به این احتمال قوت می‌بخشد که سازش روسیه و عربستان باعث حذف ایران از خاورمیانه شود.
وی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که در زمان حاضر گازپروم روسیه ۳۰ تا ۴۰ درصد نیاز بازار اروپا را تامین می‌کند که ایران با این حجم تولید پتانسیل رقابت با گازپروم را ندارد مگر اینکه تمام فازهای پارس‌جنوبی به بهره‌برداری برسد اما با احتمال کاهش گازرسانی از روسیه به اروپا ایران می‌تواند ۱۰ تا ۱۵ درصد تقاضای بازار اروپا را بگیرد.
به گفته زنگنه، تاکنون بیش از ۳۴ میلیارد دلار در فازهای اولویت نخست پارس‌جنوبی سرمایه‌گذاری شده است که با بهره‌برداری از برخی فازهای پارس‌جنوبی، ایران می‌تواند خوراک گاز اروپا را تامین کند.
زنگنه درخصوص کمبود منابع مالی برای تکمیل فازهای پارس‌جنوبی گفته است: «در این زمینه مشکلات زیاد است اما باید منابع مالی پروژه‌ها تامین شود. بخشی از منابع از صندوق توسعه ملی و بخشی از منابع داخلی تامین می‌شود. اوراق مشارکت هم به تنهایی جواب نمی‌دهد و قرار است بخشی از منابع مالی پروژه‌ها از صندوق ذخیره تامین شود و برای بخشی هم دنبال راهکار جدید هستیم.»وزیر نفت با نوید اینکه سال‌های ۹۳ و ۹۴ سال‌های تعیین کننده‌ای برای پارس‌جنوبی است، اعلام کرد: «بیشترین واحدها در این دو سال وارد مدار تولید می‌شود و ان‌شاءالله بیشتر واحدهای فازهای اولویت‌دار (۱۲، ۱۵و۱۶، ۱۷و۱۸) امسال وارد مدار تولید می‌شود.»
جالب اینجاست که دولت پیشین نه تنها با وجود سرمایه‌گذاری ۳۴ میلیارد دلاری نتوانست حتی فازهای اولویت اول پارس‌جنوبی را هم به بهره‌برداری برساند بلکه بدهی‌هایی را هم بر دوش صنعت گذاشته است. زنگنه میزان تعهدات گذشته را بیش از ۳۰میلیارد دلار عنوان کرده و گفته است: «این میزان، بدهی‌های طرح‌های پارس‌جنوبی است که از گذشته تاکنون قطعی شده و بر دوش صنعت نفت است.»
صادقی، کارشناس حوزه انرژی با تاکید بر حضور سرمایه‌گذار خارجی برای تسریع در ساخت و سازهای طرح‌های گازی و افزایش تولید گاز و به دنبال آن افزایش میزان صادرات با اشاره به طرح‌های ناموفق اما گران در دولت پیشین گفت: در دولت قبل شرکت شِل برای طرح جی‌ای‌ال در ایران اعلام آمادگی کرد و دولت ۳۰ میلیون دلار برای بررسی این پروژه هزینه کرد اما در یک اقدام ناگهانی رییس‌جمهوری وقت این همکاری و شراکت را با وجود چنین سرمایه‌گذاری سنگینی که از طرف ایران انجام شده بود به هم زد. قطر وارد ماجرا شد و از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را کرد و به شل پیشنهاد همکاری داد. همکاری به این صورت شد که گاز خام از قطر باشد و تمام دانش و تجهیزات از شرکت شل و در فرآورده‌های تولیده شده هر کدام ۵۰ درصد به‌طور مساوی سهیم باشند که در این میان سود قابل توجهی نصیب قطر شد و ایران هم سود و سرمایه خود را از دست داد و هم اعتماد سرمایه‌گذار خارجی را.
وی ادامه داد: باید برای سرمایه‌گذار، امنیت اقتصادی و سیاسی فراهم و تضمین شود تا با ورود سرمایه‌گذار خارجی بتوان میزان تولیدات گازی را افزایش دهیم چراکه در زمان حاضر ۹۰ درصد گازی که تولید می‌شود صرف مصارف خانگی و درصدی از آن در اختیار صنایع قرار می‌گیرد و در نهایت مقداری هم به ترکیه، ارمنستان، پاکستان و کویت صادر می‌شود که می‌توان این میزان صادرات را افزایش داد.
صادقی همچنین با اشاره به نقش فازهای پارس‌جنوبی در افزایش میزان تولید و صادرات گفت: پارس‌جنوبی ۲۸ فاز دارد که تاکنون ۱۰ فاز از آن به بهره‌برداری رسیده است و بقیه فازها بین ۳۰ تا ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند.
وی با بیان اینکه هر فاز می‌تواند بین۲۰ تا ۲۵ میلیون مترمکعب در روز گاز تولید کند، تصریح کرد: با افتتاح و بهره‌برداری از تمام فازهای میادین گازی و نفتی پارس‌جنوبی ایران می‌تواند ظرفیت تولید گاز خود را به ۱۰۰۰ میلیون متر معکب در روز برساند که در نوع خود بی‌نظیر است که به‌طور قطع با مراودات بین‌المللی، تکمیل زیرساخت‌ها، به‌کارگیری دیپلماسی انرژی و ایجاد آرامش برای سرمایه‌گذاری می‌توان به این هدف رسید.
نقشه راه گازرسانی ایران به اروپا
تنوع‌سازی موضوعی است که در اظهارات مسوولان حوزه انرژی کشور به آن اشاره می‌شود. به اعتقاد وزیر نفت، جدا از مساله اوکراین، اروپایی‌ها مایلند منابع تامین گاز و انرژی خود را متنوع کنند. چند روز پس از اظهارات زنگنه درباره اعلام آمادگی ایران برای صادرات گاز به اروپا، علی ماجدی، معاون امور بین‌الملل وزیر نفت با تشریح راه‌های صادرات گاز ایران به اروپا گفت: ایران می‌تواند با احداث ۶۴۰ کیلومتر خط لوله جدید از دهلران تا مرز بازرگان، صادرات گاز به اروپا را از طریق خاک ترکیه در دستور کار قرار دهد. ایران منابع گازی فراوانی در اختیار دارد و از این‌رو متنوع‌سازی مقاصد صادراتی گاز برای ما حائز اهمیت است که امکان صادرات گاز ایران از مسیر ترکیه وجود دارد و در عین حال احیای قرارداد ایران و عراق و سوریه برای ارسال گاز از طریق عراق، سوریه و لبنان به عنوان گزینه دیگر در این زمینه مطرح است.
ماجدی ارسال گاز از مسیر ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه را به عنوان مسیر سوم انتقال گاز ایران به اروپا مورد اشاره قرار داد و افزود: به نظر می‌رسد بهترین و منطقی‌ترین راه ارسال گاز از طریق خاک ترکیه باشد. درباره صادرات گاز ایران به اروپا، مذاکراتی با ترکیه داشته‌ایم و این آمادگی وجود دارد که با احداث ۶۴۰ کیلومتر خط لوله جدید، ظرفیت صادرات گاز ایران تا مرز ترکیه به دو برابر ظرفیت فعلی افزایش یابد و به این ترتیب امکان صادرات بخشی از این گاز به اروپا وجود دارد.
معامله برد- برد گازی با کشورهای اروپایی
درحالی که عزیزالله رمضانی، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی گاز ایران به تازگی از آغاز گفت‌وگوهای ایران با چهار کشور عضو اتحادیه اروپا برای صادرات گاز خبر داد، برخی از کارشناسان معتقدند مصرف داخلی گاز ایران چند برابر متوسط جهانی است و مسوولان باید میزان مصرف داخل را به متوسط جهانی آن نزدیک کنند تا بتوان با توجه به میزان تولید گاز در میادین گازی سهم صادرات را افزایش داد.
موضوع دیگری که در بحث صادرات گاز مطرح می‌شود انتقال گاز از ترکیه به اروپاست که این موضوع چندین‌بار از چند مسوول شنیده شده و گزینه‌ای است که مسوولان به نظر می‌آید تمرکز بیشتری روی این مسیر دارند اما مشکلی که برای این مسیر مطرح می‌شود، قطر لوله‌های این مسیر است. قطر لوله‌های مسیر ترکیه در زمان حاضر ۴۰ اینچ است که گفته می‌شود برای انتقال گاز ایران به اروپا از این مسیر باید این میزان به ۵۶ اینچ برسد اما با این وجود گویا مسوولان با کشور ترکیه به توافقاتی برای ترانزیت و انتقال گاز رسیده‌اند چراکه مسیر ترکیه اقتصادی‌ترین مسیر برای تزانزیت گاز به اروپاست.
نکته‌ای که این روزها از زبان مسوولان گازی کشور می‌شنویم این است که ایران به دنبال یک معامله برد- برد گازی با کشورهای اروپایی است و قرار نیست با روسیه به رقابت بپردازیم یا جای روسیه را در این شرایط حساس سیاسی بگیریم. کشورمان به عنوان دومین کشور از لحاظ ذخایر متعارف گاز جهان این امتیاز را دارد که این نعمت طبیعی را در اختیار سایر کشورها بگذارد و گاز این کشورها را تامین کند و برنامه‌های بلندمدتی را در پروژه‌های گازی تعریف کند.
منبع: گروه پژوهش‌های
خبری ایرنا
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد