به ‌سوی سرزمین فرصت‌ها

«جهان‌صنعت»- رییس دولت انقلابی در اولین مقصد خود در سفر منطقه‌ای به آفریقا، راهی کنیا شد. ابراهیم رییسی که روز گذشته در سفری سه‌روزه راهی قاره آفریقا شد، اولین رییس‌جمهوری ایران است که پس از ۱۱ سال، در راس هیاتی سیاسی و اقتصادی و به‌دعوت روسای‌جمهور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه به این سه کشور آفریقایی سفر می‌کند؛ سفری به «قاره فرصت‌ها» که با هدف تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی ایران و توسعه روابط تجاری با کشورهای آفریقایی انجام شد.
ابراهیم رییسی بامداد چهارشنبه ۲۱ تیرماه با بدرقه رسمی معاون‌اول رییس‌جمهوری و با حضور معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری و شماری از اعضای کابینه به دعوت رسمی رییس‌جمهوری کنیا، تهران را به مقصد نایروبی پایتخت این کشور ترک کرد. او صبح چهارشنبه وارد فرودگاه بین‌المللی نایروبی شد و از سوی آلفرد موتوآ وزیر امور خارجه کنیا مورد استقبال قرار گرفت. پس از آن در محل کاخ ریاست‌جمهوری کنیا، مراسم استقبال رسمی توسط ویلیام سامویی روتو رییس‌جمهوری کنیا از ابراهیم رییسی و هیات عالی‌رتبه اقتصادی و سیاسی ایران برگزار شد. پس از گرفتن عکس یادگاری روسای‌جمهور ایران و کنیا، اعضای هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور معرفی شدند. همچنین همزمان با ورود رییس‌جمهوری اسلامی ایران به کاخ ریاست‌جمهوری کنیا، ۲۱ گلوله توپ به افتخار ورود رییسی و هیات ایرانی شلیک شد.
بلافاصله پس از مراسم استقبال از رییسی از سوی رییس‌جمهوری کنیا، گفت‌وگوی خصوصی روسای‌جمهور دو کشور انجام شد و رییس جمهوری ایران دفتر یادبود ریاست‌جمهوری کنیا را امضا کرد. در ادامه مذاکرات دوجانبه هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور به ریاست روسای جمهور ایران و کنیا برگزار شد. در ابتدای این جلسه هیات‌های عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و کنیا به بحث و تبادل‌نظر درباره راهکارهای گسترش همکاری‌ها و تعاملات دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و معرفی ظرفیت‌های متنوع ایران و کنیا در حوزه‌های مختلف کشاورزی، دامپروری، تجهیزات پزشکی، صنایع و مصالح ساختمانی و پتروشیمی برای توسعه همکاری پرداختند.
مقام‌های عالی‌رتبه دو کشور با استقبال از توسعه و ایجاد خط کشتیرانی میان بنادر جمهوری اسلامی ایران و کنیا راهکارهای موثر برای همکاری در این زمینه‌ها را بررسی کردند. رییس‌جمهوری ایران در این نشست، بر آمادگی جمهوری اسلامی برای به اشتراک گذاشتن این تجربیات در قالب مبادلات تجاری و اقتصادی با کنیا تاکید کرد و رییس‌جمهوری کنیا هم سفر رییس‌جمهوری ایران به کشورش را سرآغاز فصلی نو در روابط دو کشور دانست و بر علاقه‌مندی کنیا برای توسعه تعاملات تجاری و سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگردی، شیلات و کشاورزی و تجهیزات پزشکی و دارویی با ایران تاکید کرد.
در این مذاکرات، ۵ سند همکاری میان مقامات عالی‌رتبه ایران و کنیا و در حضور روسای‌جمهور دو کشور به امضا‌ رسید. این اسناد همکاری در حوزه‌های دامپزشکی، ارتباطات، فرهنگ، شیلات و فنی‌حرفه‌ای بود که از سوی وزرای امور خارجه، اطلاعات، ارتباطات و اقتصاد دیجیتال، گردشگری، حیات‌وحش و میراث، معدن، اقتصاد آبی و امور دریایی و آموزش کنیا و وزرای تعاون، کار و رفاه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران در حضور رییسی و روتو به امضا رسید.پس از امضای این ۵ سند همکاری، نشست خبری مشترک روسای‌جمهور ایران و کنیا برگزار شد و رییسی در این نشست خبری، تاکید کرد که سطح فعلی روابط اقتصادی و تجاری دو کشور در شرایط قابل‌قبولی نیست. رییسی به هدف‌گذاری افزایش ۱۰برابری همکاری‌های اقتصادی و تجاری فیمابین در گام اول اشاره کرد و گفت: «همچنان که در مدت کوتاهی توانستیم حجم روابط تجاری را به ۸ برابر ارتقا دهیم، این امکان وجود دارد که با اراده دوطرف این حجم به ۲۰ و ۳۰ برابر و سطح قابل‌قبول برای دو کشور افزایش یابد.» رییس دولت انقلابی به تاسیس دفتر همکاری‌های فناوری در کنیا هم اشاره کرد و گفت که این دفتر می‌تواند همکاری‌های فناورانه میان دو کشور را به سطوح بالاتر ارتقا دهد. رییسی گفت: «همکاری‌های دو کشور در حوزه تولید محصولات کشاورزی و کشت فراسرزمینی می‌تواند در گسترش روابط فیمابین موثر باشد.»
رییس‌جمهور کنیا نیز در این نشست خبری گفت: «آماده سرمایه‌گذاری بین دو کشور هستیم و از حضور سرمایه‌گذاران ایرانی در کنیا استقبال می‌کنیم. آغوش کشور کنیا برای حضور سرمایه‌گذاران و تجار ایرانی باز است و یقین داریم این همکاری‌ها ادامه‌دار خواهد بود.»‌ روتو با بیان اینکه با همکاری شرکت‌های ایرانی کارخانه‌های مونتاژ خودروهای ایرانی در کنیا راه‌اندازی می‌شود، اظهار کرد: «در حوزه‌های مکانیک و فناوری همکاری‌های خوبی بین دو کشور برنامه‌ریزی شده‌ است.»
رییسی پیش از ظهر چهارشنبه و در ادامه این سفر، با همراهی رییس و شماری از نمایندگان مجلس کنیا در محل مقبره جوموکنیاتا رهبر ملی استقلال کنیا حاضر شد و به مقام این سیاستمدار کنیایی ادای احترام کرد. آخرین برنامه سفر رییس دولت انقلابی به نایروبی، بازدید از خانه فناورانه ایران در کنیا بود؛ مرکزی که در آن، بیش از ۳۵ شرکت دانش‌بنیان ایرانی محصولات خود را در حوزه‌های دارویی، تجهیزات پزشکی، کشاورزی، ساختمانی و معماری معرفی و به کنیا صادر کرده‌اند. همزمان با بازدید رییسی از این مرکز، «پهپاد کشاورزی چندمنظوره پلیکان» و «پهپاد نقشه‌برداری درنا» از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی برای تجاری‌سازی و صادرات به کنیا معرفی شدند. رییس دولت انقلابی همچنین ظهر چهارشنبه پس از پایان سفر رسمی به کنیا، با بدرقه وزیر امور خارجه این کشور، نایروبی را به مقصد کامپالا پایتخت اوگاندا ترک کرد.
رییسی که در راستای ارتقای سطح روابط با کشورهای دوست و همسو و به دعوت رسمی یووری موسونی رییس‌جمهوری اوگاندا وارد این کشور شد، در دومین مقصد از سفر منطقه‌ای خود به قاره آفریقا، با استقبال وزیر امور خارجه این کشور وارد فرودگاه انتبه شد. او همچنین در کاخ ریاست‌جمهوری اوگاندا، مورد استقبال رسمی یووری موسونی همتای اوگاندایی خود قرار گرفت. این در حالی بود که در ادامه ملاقات خصوصی دو مقام عالی‌رتبه، نشست مشترک هیات‌های رسمی دو کشور نیز برگزار شد.
به‌رغم گسترش روابط سیاسی ایران با تعدادی از کشورهای آفریقایی در بیش از ۴۰ سال گذشته، توسعه همکاری‌های اقتصادی با کشورهای این قاره در حاشیه قرار داشته و به‌رغم برخی تلاش‌ها و امضای برخی قراردادها، هنوز سطح تعاملات تجاری ایران با کشورهای این قاره در سطح مناسبی قرار ندارد و بیراه نیست اگر بگوییم که ایران عرصه در این حوزه را به دیگر رقبا واگذار کرده است. بر اساس آخرین آمار منتشرشده میزان تعاملات تجاری قاره آفریقا، ی‌ هزار و ۲۰۰ میلیارد دلار است که در حال حاضر، سهم ایران ۱/۲ میلیارد دلار است. هرچند پیش‌بینی می‌شود باتوجه به تعاملات و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، این رقم در سال جاری به بیش از ۲ میلیارد دلار افزایش پیدا کند؛ رقمی که باید اذعان کنیم باتوجه به ظرفیت‌های موجود بین ایران و ۵۴ کشور آفریقایی، کماکان بسیار ناچیز است. این در حالی است که از جمله دلایل پایین بودن این ارقام، عدم شناخت دقیق مقام‌ها و فعالان اقتصادی ایران از ظرفیت‌های اقتصادی قاره آفریقا در حوزه‌هایی همچون معادن، کشاورزی، کشت فراسرزمینی و… است، حال آنکه مقام‌ها و فعالان اقتصادی ایرانی، اطلاع دقیقی از نیازهای قاره آفریقا و سرمایه‌گذاری‌هایی که ایران می‌تواند در این قاره انجام دهد، ندارند.
آفریقا که در حال حاضر به قاره‌ای تبدیل‌شده که آمریکا و چین برای سرمایه‌گذاری بیشتر و بهره افزون‌تر از ظرفیت‌های آن در رقابتی آشکار و پنهان با یکدیگر هستند، در سال‌های اخیر به میدانی برای سرمایه‌گذاری دیگر کشورها نیز تبدیل شده است. چنان‌که در این سال‌ها شاهد افزایش فعالیت‌ کشورهایی چون ترکیه، قطر، امارات و عربستان در این قاره بودیم. این در حالی است که در طول این سال‌ها اگر هم بعضا ایران اقدام به انعقاد قراردادهایی با برخی کشورهای آفریقایی کرده، بعضا به‌دلایل مختلف اقدام جدی برای تحقق و عملی کردن این قراردادها انجام نشده است. تا جایی که به باور برخی کارشناسان، ایران در این سال‌ها، خوشنامی خود را در عمل به وعده‌ها در برخی کشورهای آفریقایی از دست داده و درنتیجه از انگیزه‌های این کشورها برای همکاری با ایران کاسته شده است. همزمان تحریم‌های یکجانبه آمریکا و موانع در انجام تبادلات بانکی و مالی، عدم حضور رایزنان بازرگانی حرفه‌ای و کارآمد در سفارتخانه‌های هدف ایران در قاره آفریقا، نبود خطوط پروازی مستقیم بین ایران و کشورهای آفریقایی و دلایلی از این دست نیز در جایگاه حداقلی ایران در تجارت خارجی آفریقا نقش داشته است. سال گذشته ایران با همکاری بخش خصوصی و دولتی در کشورهای ساحل عاج، کامرون، کنیا، تانزانیا، غنا و اوگاندا ۶ مرکز تجاری ایجاد کرد و قرار است مراکزی مشابه را در سنگال و نیجریه نیز راه‌اندازی کند. در حالی که اواخر اسفندماه گذشته، با همکاری وزارت امور خارجه و وزارت صمت، نشست همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران با کشورهای غرب آفریقا برگزار شد، قرار است در ماه‌های پیش‌رو، وبینارهای مشترکی نیز با کشورهای شرق و جنوب آفریقا برگزار شود. ایران در حال حاضر در بین کشورهای آفریقایی، بیشترین تعامل تجاری را با کشورهایی چون آفریقای جنوبی، موزامبیک، غنا، سودان، نیجریه، کنیا، ساحل عاج و تانزانیا دارد و قرار است کشورهای هدف خود را نیز در این قاره افزایش دهد.