بودجه ۹۸، فرصتی برای توزیع عادلانه یارانه سوخت

با وجود اینکه بهانه دولت برای سهمیه‌بندی بنزین توزیع عادلانه یارانه‌هاست اما اگر مابه‌التفاوت سهمیه‌بندی بنزین به جیب دولت برود و صرف توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی نشود نه تنها عدالت اجتماعی برقرار نمی‌شود بلکه با گران شدن بنزین قطعا تورم رشد می‌کند و فشار تورمی هم بیشتر به قشر آسیب‌پذیر جامعه وارد می‌شود و شکاف طبقاتی بیشتر می‌شود‌.
از طرفی کارشناسان معتقدند شیوه کنونی پرداخت یارانه سوخت، مصداق بی‌عدالتی به شمار می‌رود زیرا باعث بهره‌مندی دهک‌های ثروتمند جامعه و محرومیت اقشار نیازمند فاقد خودرو از این یارانه شده چرا که در کل کشور ۱۸ میلیون خودرو داریم و ۶۰ درصد مردم خودرو ندارند و از منافع حاصله بی‌نصیب هستند بنابراین باید برای مردم کشور سهمیه تعیین کنیم نه برای خودرو‌.
در این میان بررسی لایحه بودجه سال ۹۸ در مجلس، فرصتی برای اصلاح این رویه و توزیع عادلانه یارانه‌هاست‌.
حدود ۱۰ میلیون نفر جمعیت تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و نهادهای خیریه به حمایت‌های مالی نیاز دارند. این افراد که فاقد خودرو هستند بهره چندانی از یارانه سوخت نمی‌برند‌.
در مقابل، ثروتمندان و دهک‌های بالای جامعه که برخی از آنها چندین خودرو دارند، بیشترین میزان یارانه سوخت را می‌گیرند آن هم در حالی که مشکلی در پرداخت پول بنزین ندارند‌.
کارشناسان بارها شیوه کنونی پرداخت یارانه بنزین را مصداق بی‌عدالتی اعلام کرده‌اند زیرا اقشار ثروتمند و مرفه که خودروهای زیادی دارند بالاترین سود را برده و فقیران یا افرادی که به هر دلیلی تمایلی برای داشتن خودرو ندارند، کمترین بهره را از این یارانه می‌برند‌.
بر اساس آمارهای اعلام شده، سه دهک ثروتمند و مرفه جامعه، به تنهایی نیمی از یارانه پنهان بنزین را به خود اختصاص می‌دهند‌.
مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت چندی پیش از اختصاص نیمی از یارانه بنزین به سه دهک‎ پردرآمد جامعه خبر داده و گفته بود: اگر روند مصرف به همین شکل ادامه یابد در چند سال آینده، بخش عمده‎ بودجه کشور باید به پرداخت یارانه سوخت اختصاص یابد‌.
محسن دلاویز تاکید کرد: پرداخت ارقام هنگفت به عنوان یارانه بنزین که نیمی از آن به دهک‎های ثروتمند جامعه اختصاص می‎یابد و همین‌طور قاچاق بنزین با قیمت یارانه‎ای، هر دو از نمودهای بی‎عدالتی است‌.
وی افزود: بی‌شک اگر برای مردم تبیین شود که قیمت کنونی بنزین، چگونه در ترویج این بی‎عدالتی نقش داشته است، در اصلاح قیمت‎گذاری‎ سوخت همراهی خواهند کرد و از این چالش که تبعات منفی آن رو به افزایش است، عبور می‌کنیم‌.
اقتصاددانان، جمعیت هر جامعه‌ای را از نظر درآمد و مصرف به ۱۰ رتبه تقسیم می‌کنند و هر یک از این رتبه‌ها را دهک می‌نامند‌.
دهک اول نشان‌دهنده ۱۰ ‌درصد از خانوارهایی است که کمترین هزینه سالانه را داشته‌اند‌. بنابراین می‌توان گفت این دسته از خانوارها جزو فقیرترین قشرهای جامعه محسوب می‌شوند‌.
در نقطه مقابل، دهک دهم، ۱۰ ‌درصد از خانوارهایی را نشان می‌دهد که بیشترین مبلغ را صرف هزینه سالانه خود کرده‌اند که این دسته از خانوارها از مرفه‌ترین افراد به شمار می‌روند‌.
براساس شیوه کنونی توزیع یارانه بنزین، خانواده‌های مرفهی که چند خودرو دارند از ۳۸ سنت یارانه (بر مبنای نرخ دلار ۱۲ هزار تومانی در زمان تنظیم گزارش) که به صورت یارانه پنهان برای هر لیتر بنزین توسط دولت پرداخت می‌شود، بهره می‌گیرند و افراد فقیر و نیازمند که خودرو ندارند، هیچ سود و عایدی‌ای از این یارانه نخواهند داشت‌.
با احتساب یارانه پنهان ۳۸ سنتی برای یک لیتر، با مصرف هر لیتر بنزین معادل چهار هزار و ۵۶۰ تومان عاید مالک خودرو می‌شود‌.
بنابراین در صورت مصرف روزانه ۱۰ لیتر بنزین توسط خودرو، دارندگان آنها معادل ۴۵ هزار و ۶۰۰ تومان در روز از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شوند. این در حالی است که آنها برای سوخت‌گیری ۱۰ لیتر بنزین فقط ۱۰ هزار تومان پرداخت کرده‌اند‌. در این میان اقشار نیازمندی که فاقد خودرو هستند از این یارانه بی‌بهره می‌مانند و به عنوان بازندگان اصلی پرداخت یارانه سوخت محسوب می‌شوند‌.
لزوم اصلاح شیوه پرداخت یارانه از مسیر قانون بودجه
یارانه پنهانی که برای بنزین پرداخت می‌شود روزانه به ۳۵ میلیون دلار و سالانه به بیش از ۵/۱۲ میلیارد دلار می‌رسد‌.
البته در صورت ورود یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو جدید به جاده‌های کشور در سال ۹۸، میزان یارانه پنهان پرداختی به بنزین به روزانه ۴۵ میلیون لیتر و سالانه به حدود ۵/۱۶ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت‌.
یارانه به دو نوع تقسیم می‌شود؛ «یارانه مستقیم» به صورت نقدی به افراد پرداخت می‌شود اما «یارانه پنهان» به صورت غیرنقدی و بدون اینکه به مردم اعلام شود برای تامین کالاهای مختلف مانند بنزین توسط دولت هزینه می‌شود‌.
بخش‌های مختلف اقتصادی در سال‌های اخیر به دلیل تحریم و سایر مسائل، با مشکلات مالی دست به گریبان بوده‌اند به طوری که بسیاری از پروژه‌های ملی چشم‌انتظار دریافت بودجه و منابع مالی مانده‌اند‌.
همچنین به دلیل نوسان شاخص‌های اقتصادی و افزایش قیمت‌ها در ماه‌های اخیر، فشار مضاعفی به اقشار فقیر و پایین وارد شده به‌طوری که نیازمند دریافت حمایت‌های مالی بیشتر شده‌اند‌.
اما این در حالی است که در کشورمان سالانه ۵/۱۲ میلیارد دلار صرف پرداخت یارانه پنهان بنزین می‌شود که بخش عمده آن نصیب اقشار ثروتمند شده یا صرف قاچاق سوخت می‌شود و اقشار دهک‌های پایین که نیاز به حمایت مالی دارند، بهره چندانی از آن نمی‌برند‌.
بر این اساس راهکارهای مختلفی برای اصلاح این رویه با هدف بهره‌مندی عادلانه از یارانه سوخت مطرح شده است‌.
با توجه به انتقادهای گسترده‌ای که نسبت به شیوه کنونی توزیع یارانه وجود دارد، بررسی قانون بودجه در مجلس شورای اسلامی، فرصتی برای اصلاح این شیوه و توزیع عادلانه یارانه سوخت به شمار می‌رود‌.
رییس‌جمهور به زودی با حضور در جلسه علنی مجلس لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور را تقدیم نمایندگان می‌کند‌. بلافاصله پس از تقدیم لایحه بودجه به مجلس، کار بررسی آن در کمیسیون‌های تخصصی آغاز و کمیسیون تلفیق بودجه ۹۸ نیز برای بررسی این لایحه تشکیل می‌شود‌.
انتظار متولیان و کارشناسان از نمایندگان مجلس این است که در بررسی لایحه بودجه، نگاه ویژه‌ای به این مسایل داشته باشند تا یارانه‌ها به کسانی که مستحق واقعی هستند پرداخت شود نه دهک‌های ثروتمند‌.