بورس کالا به‌هم ریخت

گروه بورس- رشد ساعتی قیمت سکه طلا در بازار آزاد و ادامه ناکامی سیاست‌های دولت در مهار قیمت‌ها علاوه بر اینکه شرایط را در اقتصاد ایران متشنج کرده است، معاملات آتی سکه طلا در بورس کالا را هم با چالش‌های عجیب و غریبی همراه کرده به طوری که معاملات روز شنبه را ابطال و معاملات روز دوشنبه را به توقف کشاند و همه این مسایل در حالی بود که عدم اطلاع‌رسانی‌ها در ابتدا و اعلام تصمیم و ضوابط‌های جدید معاملات یک سونامی تمام عیار را در بازار معاملات سکه آتی به وجود آورد که در ادامه گزارش به‌صورت کامل به آن می‌پردازیم.
داستان ابطال و توقف حاشیه‌ساز معاملات آتی
حاشیه‌های معاملات سکه آتی از آنجایی به پایان رسید که بالاخره پس از ادامه ابهامات مسوولان بورس کالا در دو مرحله زمانی متفاوت ابتدا معاملات آتی سکه طلا روز شنبه را ابطال و معاملات روز دوشنبه را متوقف کردند.
همه چیز از جایی شروع شد که بازار جبرانی روز شنبه ساعت شش برگزار شد ولی طی آن نرخ سکه اردیبهشت‌ماه به یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و سکه تیرماه به ۹۷۰ هزار تومان افزایش یافت اما با وجود این کسی حاضر به فروش نبود چراکه وقتی سپرده مشتریان از حداقل ودیعه پایین‌تر بیاید، باید سپرده خود را افزایش دهند در غیر این صورت معاملات وارد بازار جبرانی می‌شود. در روز شنبه هرچه دامنه نوسان را افزایش دادند کسی حاضر به فروش نبود و با این اوضاع قیمت سکه اردیبهشت‌ماه به یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و تیرماه نیز به ۹۷۰ هزار تومان افزایش یافت. این در حالی است که وقتی روند قیمتی بازار رو به بالا باشد وجه تضمین خریداران به هر میزان که قیمت‌ها افزایش پیدا کند، اضافه می‌شود و از فروشنده به همان میزان کسر می‌شود. این وجه تضمین اولیه در روز شنبه ۷۰۰ هزار تومان بود که با توجه به افزایش قیمت‌های فروش افرادی که فروشنده بودند به هر میزان قیمت‌ها افزایش می‌یافت به ازای آن وجه تضمین اولیه آنها افت می‌کرد که این مساله باعث شد که وجه تضمین آنها از حداقل یعنی ۴۲۰ هزار تومان پایین‌تر بیاید بنابراین اگر این میزان تا ۷۰۰ هزار تومان افزایش نیابد، بازار جبرانی تشکیل می‌شود و این اتفاق در روز شنبه رخ داد و همه این مسایل باعث شد به دلیل افزایش بیش از حد قیمت سکه اردیبهشت‌ماه در بازار جبرانی شنبه، معاملات این قرارداد باطل شود و حتی در روز دوشنبه مجدد معاملات از سر گرفته شد اما هیچ فروشنده‌ای در این بازار وجود نداشت و به کارگزاران اعلام کردند باید با ضوابط جدیدی به انجام معاملات بپردازند و در کنار آن معاملات بازار جبرانی شکل گرفت که البته به سرانجام خوشی منتهی نشد.
اجرایی شدن ضوابط جدید
در نهایت براساس اعلام بورس کالا با توجه به وضعیت به وجود آمده در بازار جبرانی روز شنبه و افزایش قیمت آتی سکه برای اردیبهشت‌ماه به یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و بالاتر بودن قیمت سکه این ماه نسبت به تیرماه، معاملات جبرانی اردیبهشت‌ماه در روز شنبه باطل و روز دوشنبه با ضوابط جدید اجرا گردید که در نهایت به توقف این معاملات منجر شد. این تغییرات در ماده‌های «۳»، «۴» و «۷» ضوابط بازار جبرانی اعمال شد که بر این اساس تغییرات پس از اعمال به این شکل شده است که براساس ماده «۳» بازار جبرانی متشکل از شش دوره ۱۰ دقیقه‌ای حراج تک قیمتی است با این تبصره که کمیته آتی متناسب با شرایط بازار می‌تواند نسبت به افزایش تعداد دوره‌های حراج تک‌قیمتی اتخاذ تصمیم کند. همچنین با توجه به ماده «۴» دامنه نوسان قیمت در دوره‌های اول تا ششم حراج تک‌قیمتی به ترتیب با افزایش ۶/۹، ۱۲، ۱۵،‌ ۲۱ و ۳۰ درصد نسبت به قیمت تسویه روز کاری قبل تعیین می‌شود که تبصره آن به این شکل اعلام شده که در صورت افزایش تعداد دوره‌های حراج تک قیمتی دامنه نوسان دوره‌های بعدی توسط کمیته آتی تعیین خواهد شد. در همین حال در ماده «۷» اعلام شد که کارگزاران جهت معامله سفارشات موضوع ماده «۶» می‌توانند طی مدت ۱۰ دقیقه‌ای دوره پیش گشایش رقابت کنند. در پایان ۱۰ دقیقه، سامانه معاملاتی عملیات حراج تک‌قیمتی را انجام خواهد داد.
زیان ۸ میلیارد تومانی
آشفتگی معاملات سکه آتی همانند یک سونامی همه آن چیزی که در بورس کالا بود را زیرو رو کرد و کارگزاران را هم دچار مشکل کرد به طوری که چند کارگزار بخش‌خصوصی بورس کالا به دلیل افزایش لجام گسیخته معاملات آتی سکه با زیان هشت میلیارد تومانی روبه‌رو شده‌اند و خواهان ابطال معاملات روزهای گذشته شدند. بانک مرکزی درحالی اقدام به قطع پیش‌فروش سکه از شنبه و سپس اعلام قیمت‌های جدید (شش ماهه ۵۹۹ هزار تومان و چهار ماهه ۶۲۷ هزار تومان) و از سرگیری پیش‌فروش کرده که برخی کارشناسان از آشفته‌تر شدن بازار و سردرگمی سرمایه‌گذاران خبر داده بودند، این آشفتگی که از روز شنبه در معاملات آتی سکه بورس کالا رخ داد و موجب قیمت‌گذاری شگفت‌انگیز حتی دو میلیون تومانی برای تحویل در ماه‌های اردیبهشت و تیر ۹۱ شد. براساس این گزارش، بررسی‌ها از معاملات آتی سکه نشان می‌دهد در پی تصمیم بانک مرکزی مبنی بر عدم پیش‌فروش سکه و تداوم سیر صعودی قیمت ارز و اونس، هیچ سرمایه‌گذاری نه تنها حاضر به فروش قرارداد آتی سکه نشده بلکه صف‌های خرید بی‌سابقه و سنگینی ایجاد شد. این جریان موجب شد تا طبق دستورالعمل معاملات آتی سکه در بورس کالا، قیمت‌گذاری سکه در بازارهای اول تا سوم آن هم با رشد سه درصدی در هریک از این بازارها (در بازار اول دامنه نوسان روزانه سه درصد، در بازار دوم شش و در بازار سوم ۹ درصد به‌علاوه سه درصد روزانه ) انجام شود اما در این سه بازار هم کسی حاضر به فروش سکه نبود. در نهایت، معاملات به بازار چهارم که بازاری بدون نوسان است، کشیده شد.
مبهم شدن قراردادها
همه این مسایل در حالی رخ داد که در این بازار هم تقاضای خرید تقریبا سنگینی وارد سامانه شد اما بازهم خبری از هیچ فروشنده‌ای نبود. به همین دلیل بورس کالا اقدام به فروش دو میلیون تومانی سکه کرد اما مشخص نشد چه تعداد از قراردادها با این قیمت خریداری شد به طوری که برخی کارگزاران قیمت سکه برای تیر‌ماه ۹۱ را کمتر از یک میلیون تومان و برای اردیبهشت‌ماه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اعلام کردند. این در حالی بود که گروه دیگری منتظر ابطال معاملات روز شنبه بودند. در پی چنین رویدادی تعداد متضرران و سرمایه‌گذارانی که در روزهای گذشته موقعیت فروش گرفته بودند، افزایش یافت به طوری که درروز شنبه حجم کال مارجین (درخواست ترمیم وجه تضمین مشتریان) با رشد قابل توجهی به حدود دو هزار قرارداد رسید اما بسیاری از این گروه نتوانستند برای واریز وجه جدید ضمانت اقدام کنند. این روند به ضررهای هنگفت برخی شرکت‌های کارگزاری منتهی شد چراکه در قبال عدم پرداخت سرمایه‌گذاران و ترمیم وجه ضمانت از سوی مشتریان، این کارگزاران بورس کالا و فعال در معاملات آتی سکه هستند که باید چنین خلاء‌هایی را پر کنند. دراین رابطه یک کارگزار به فارس گفت: وضعیت آشفته بازار معاملات آتی سکه به آنجا کشیده شده که برخی از مشتریان با وجود فروش دارایی‌هایی مانند خودرو و حتی زمین نتوانسته‌اند ضررهای وارده را جبران کنند و در برابر فشارهای ما کارگزاران مبنی بر واریز وجه و جبران بخشی از کال مارجین‌ها اعلام می‌کنند دیگر پولی نداریم و هرچه را می‌توانستیم فروختیم.
وی ادامه داد: این شرایط موجب شده تا چند شرکت کارگزاری بخش‌خصوصی بورس کالا با ضرر حدود هشت میلیارد تومانی روبه‌رو شوند چون تعدادی از مشتریان عمده که موقعیت فروش داشتند با زیان‌های شدیدی روبه‌رو شده و نتوانستند به تعهدات مالی خود عمل کنند. براساس این گزارش، در صورت تداوم روند و افزایش قیمت نقدی سکه در روزهای آینده، احتمال تشدید نابسامانی زیان‌های سنگین‌تر سرمایه‌گذاران و کارگزاران و حتی فشارهای شدید روحی و روانی بر آنان وجود خواهد داشت مگر اینکه ترمز رشد سکه و ارز کشیده شود یا اینکه مسوولان فراری از رسانه‌ها اقدام عاجلی را انجام دهند.
اطلاع‌رسانی سوال‌برانگیز
در همین زمینه پوریا ارژنگ، کارگزار معاملات آتی با اشاره به مشکلات معاملات روز شنبه سکه آتی در زمینه عدم اطلاع رسانی و شفافیت اخبار درخصوص آخرین وضعیت تنش‌ها و حاشیه‌های موجود در معاملات آتی سکه گفت: در روز شنبه سپرده اکثر مشتریان از حداقل ودیعه آنها پایین‌تر بود و باید این سپرده را افزایش می‌دادند ولی این کار انجام نشد و معاملات وارد بازار جبرانی شد.
وی با اشاره به اینکه در بازار جبرانی نرخ سکه اردیبهشت‌ماه به یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و تیرماه به ۹۷۰ هزار تومان رسید، بیان کرد: با توجه به این قیمت‌ها بورس این وضعیت را قبول نکرد. این کارگزار معاملات آتی درخصوص ابطال معاملات اردیبهشت‌ماه روز شنبه خاطرنشان کرد:‌ ابتد در سامانه اطلاع‌رسانی بورس کالا هیچ واکنش و خبری از نتیجه معاملات روز شنبه اعلام نشد و با بالا گرفتن جنجال‌ها معاملات را ابطال کردند.
توقف معاملات آتی سکه روز دوشنبه
در حالی که همگان در بورس کالا از معامله‌گران تا کارگزاران روز دوشنبه را در حالی آغاز کردند که امید داشتند معاملات سکه آتی به روال عادی خود بازگردد، اعلام توقف معاملات این کالای با ارزش که این روزها اقتصاد کشور را به چالش کشیده است آب سردی بود بر تن همه کسانی که منتظر رونق و ادامه معاملات بودند چراکه درپی افزایش نرخ پیش‌فروش سکه توسط بانک مرکزی و نوسان شدید قیمت‌ها در معاملاتی آتی سکه طی روزهای اخیر، مسوولان سازمان بورس و بورس کالا بعد از برگزاری جلسه‌ای تصمیم به توقف معاملات روز دوشنبه آتی سکه گرفتند.
به گزارش فارس، بانک مرکزی در حالی بدون اطلاع قبلی روز شنبه اقدام به توقف پیش‌فروش سکه در شعب بانک ملی ایران با هدف افزایش نرخ پیش‌فروش سکه در دو مقطع زمانی تحویل شش و چهار ماهه کرد که کارشناسان پیش‌بینی کردند این تصمیم به ملتهب شدن بیشتر این بازار منتهی خواهد شد. این پیش‌بینی در همان روز شنبه برای معاملات آتی سکه محقق شد و قیمت قراردادهای آتی سکه با نوسان شدید، سود و زیان بی‌سابقه فعالان، ازدیاد فشار به کارگزاران و همچنین تشکیل صف‌های خرید روبه‌رو شد.
به همین دلیل مسوولان سازمان بورس، بورس کالا و کارگزاران جلسه‌ای را روز دوشنبه برگزار کردند و نخستین تصمیم این جلسه توقف معاملات آتی سکه در روز دوشنبه بود و مدیریت قراردادهای مشتق کالایی بورس کالا با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در روز دوشنبه متوقف است. با این تصمیم سعی شده تا از التهاب بازار سکه و سیرصعودی قیمت‌ها و مهم‌تر از همه تبعات آن از جمله سود و زیان‌های هنگفت سرمایه‌گذاران برای مدتی جلوگیری شود تا شاید مرهمی باشد بر ضررهای قابل توجه سرمایه‌گذاران در موقعیت فروش سکه که البته در روزهای آتی ابعاد آن مشخص می‌شود.
ادامه معاملات آتی از امروز
شاید در این شرایط که همه چیز درخصوص معاملات آتی سکه مبهم شده است، اظهارنظر حسین پناهیان، مدیرعامل بورس کالا تا حدی توانست تکلیف معامله‌گران و کارگزاران بورس کالا را روشن کند.
حسین پناهیان در گفت‌وگو با ایرنا ضمن اشاره به انجام نشدن معاملات قراردادهای آتی سکه در بورس کالا افزود: این معاملات به دلیل مسایل فنی درخصوص برخی قراردادها انجام نشد.
وی با بیان اینکه، این معاملات از امروز چهارشنبه از سر گرفته خواهد شد، افزود: قیمت‌ها در این معاملات طبق عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
پناهیان درخصوص پیش‌فروش سکه در بورس کالا توسط بانک مرکزی نیز گفت: مکاتباتی با بانک مرکزی در این خصوص انجام و پیشنهاداتی نیز ارایه شده است.
پناهیان ادامه داد: یکی از این پیشنهادات نیز فروش سکه با روش سلف استاندارد موازی بوده که مورد توجه بانک مرکزی قرار گرفته بود اما همچنان منتظر نظر بانک مرکزی برای انجام این معاملات هستیم.
بورس کالا آماده پیش‌فروش
در یک موضعگیری دیگر هم رییس هیات مدیره بورس کالا گفت: ‌بورس کالا برای انجام معاملات نقدی و سلف سکه اعلام آمادگی کرده و بستر‌ها و فضا برای انجام معاملات آن آماده است.
محمدرضا پورابراهیم درخصوص پیش‌فروش سکه در بورس کالا نیز افزود: بانک مرکزی باید اقدامات لازم برای انجام این معاملات را انجام دهد تا بتوان معاملات را در بورس کالا انجام داد.
وی با اشاره به برگزاری جلسات در ماه‌های گذشته با وزیر اقتصاد و معاون اول رییس‌جمهور برای انجام معاملات سکه نقدی و سلف از طریق بورس کالا ‌اظهار داشت: با این وجود تاکنون این امر عملیاتی نشده است. پورابراهیم همچنین با اشاره به عرضه نفت‌خام و نفت کوره در بورس نفت توسط وزارت نفت و شرکت ملی نفت در بورس کالا اظهار داشت:‌ با وجودی که در عرضه‌های آخر خریداران زیادی وجود داشت اما این معامله انجام نشد. وی تصریح کرد روش پیشنهادی برای انجام معاملات از طریق تقاضای معامله نفت‌خام بوده است.
رییس هیات مدیره بورس کالا، بزرگ‌ترین مانع انجام نشدن معاملات را نبود نظم جدی در بدنه وزارت نفت برای فروش نفت همانند گذشته اعلام کرد و افزود:‌ وزارت نفت باید برای انجام معاملات نفت در بورس تصمیم جدی بگیرد و به ورود محصولات نفتی به بورس کمک کند.
وی ادامه داد: برای عرضه و انجام معامله نفت از سوی بورس محدودیتی وجود ندارد و عرضه‌کننده باید در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهد.
رییس هیات مدیره بورس کالا گفت: انجام نشدن معاملات نفتی برای بورس کالا مطلوب نیست و با این وضعیت عرضه‌ها بی‌نتیجه خواهد ماند.
پیش‌بینی یک کارگزار
در شرایطی که همه چیز در بازار آتی سکه پیچیده‌تر از همیشه دنبال می‌شود یک کارگزار معاملات آتی علت ایجاد صف‌های سنگین خرید سکه در بازار آتی را توقف پیش‌فروش سکه دانست و گفت: این روند تا پایان هفته ادامه داشته و روند اونس نیز با توجه به شرایط کشور‌های آسیایی رو به بالا خواهد بود.
محمود اسفندیاری در گفت‌وگو با فارس درخصوص وضعیت بازار آتی سکه اظهار داشت: صف خرید بالایی در معاملات آتی برای همه ماه‌ها وجود دارد و با اعلام خبر توقف پیش‌فروش سکه این صف سنگین‌تر شد.
وی درباره پیش‌بینی روند قیمت‌ها تا پایان هفته با اشاره به اینکه معتقدم تا پایان هفته این روند ادامه داشته و بازار مثبت باشد، گفت: با توجه به اینکه تعطیلات چین به زودی شروع می‌شود و کشور هند نیز در حال نزدیک شدن به زمان مراسم ازدواج‌های آنهاست پیش‌بینی‌ها برای اونس رو به بالاست.
این کارگزار آتی با اشاره به اینکه قیمت پیش‌فروش سکه در بانک ملی هفته‌ای به صورت شناور تعیین می‌شود، تصریح کرد: با شروع مجدد پیش‌فروش از سوم بهمن‌ماه بعید است قیمت سکه کاهش یابد و این روند ادامه خواهد داشت.
وی درخصوص زمان شروع معاملات آتی سکه شهریورماه بیان کرد: معمولا پیش از این وقتی زمان معاملات یک قرارداد به پایان می‌رسید چهارم یا پنجم ماه بعد معاملات ماه جدید شروع می‌شد ولی در حال حاضر با توجه به شرایط بازار و صف‌های خرید سنگین احتمالا به تاخیر می‌افتد.
اسفندیاری با اشاره به اینکه تا زمانی که صف خرید وجود دارد، بعید است بورس اقدام به باز کردن نماد جدید کند، تصریح کرد:‌ احتمالا پس از متعادل شدن بازار نماد جدید باز می‌شود زیرا در دستورالعمل آن نیز زمان دقیقی مشخص نشده است.