بیراهه «سی‌ان‌جی» کردن خودروها

«جهان‌صنعت»- امسال یک‌میلیارد دلار برای واردات بنزین و نفت‌گاز پیش‌بینی شده است. عددی که می‌تواند فشار مضاعفی به اقتصاد ایران که گرفتار تحریم‌هاست و از سویی در فروش نفت و فرآورده‌ها با مشکلات عدیده‌ای روبه‌روست، وارد کند. با این حال، آمارها روایت‌های نگران‌کننده‌ای از مصرف بنزین دارند. این آمارها به خصوص در ایام نوروز که رکوردزنی کرده، به چالش بزرگی برای دولت ابراهیم رییسی تبدیل شده است.
اما سوال این است که آیا واردات فقط با روش‌هایی مثل جمع‌آوری کارت سوخت حل می‌شود؟ برای پاسخ به این پرسش پیشنهادهای زیادی مطرح شده است. از بازسازی ناوگان سوخت کشور گرفته تا طرح «سی‌ان‌جی» کردن خودروها و در نهایت واقعی کردن قیمت بنزین. با این حال همه این پیشنهادها روی میز مانده و به جایی نرسیده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که سالانه حدود ۷/۱ میلیون خودرو به شبکه حمل‌و‌نقل کشور اضافه می‌شود، از سویی شمار خودروهای فرسوده در ایران بالا‌ست و با جهش قیمت‌ها و تورم فزاینده، قدرت خرید رانندگان کاهش داشته و نوسازی وسایل حمل‌ونقل به سختی امکان‌پذیر است. حتی از طرح‌های جایگزین خودروهای فرسوده که زمانی دولت‌های قبل روی آن مانور می‌دادند و تسهیلاتی هم به منظور تشویق به جایگزینی خودروهای فرسوده ارائه می‌شد، به دلایل یاد‌شده خبری نیست.
آمارها بیانگر آن است که حدود ۱۰‌میلیون‌و ۴۲۹ هزار وسیله نقلیه در مرز فرسودگی در ایران وجود دارند که از در میان آنها موتورسیکلت‌های فرسوده رکورددار هستند به‌طوری که حدود هشت‌ میلیون ‌و ۷۸۲ هزار دستگاه موتورسیکلت فرسوده در خیابان‌های کشور تردد می‌کنند که این موتورسیکلت‌ها باعث هدررفت بنزین می‌شوند. پس از آن سواری‌های شخصی با ۶۵۰‌ هزار ‌و ۹۲ دستگاه و وانت با ۵۱۷‌هزار‌ و ۷۲۱ دستگاه در رتبه رکوردداران بیشترین وسایل حمل‌ونقل فرسوده کشور هستند.
نفرت از نیسان آبی
زمانی بیژن زنگنه وزیر وقت نفت درباره مصرف بالای بنزین توسط نیسان آبی گفته بود که اگر پول داشت همه آنها را می‌سوزاند. اما فقط وانت‌ها نیستند که مصرف سوخت‌شان بالاست. آمار دیگری روایت می‌کند که مصرف بنزین در کامیون‌های فرسوده ۱۸۹‌ هزار‌ و ۶۴۹ دستگاه، تاکسی‌های فرسوده ۱۳۱‌ هزار‌ و ۸۹۹ دستگاه، مینی‌بوس ۶۵‌ هزار‌ و ۶۰۶ دستگاه، کشنده ۴۴‌ هزار‌ و ۸۹۱ دستگاه، کامیونت ۱۵‌هزار‌ و ۶۰۹ دستگاه، اتوبوس درون‌شهری ۹‌ هزار‌ و ۴۸۷ دستگاه و سواری دولتی هفت‌هزار‌ و ۶۶۳ دستگاه است.
هرچند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، یکی دیگر از اهرم‌های موثر کنترل مصرف سوخت است با این حال پایین بودن کیفیت خودروهای تولید داخل از یک‌سو و کاهش توان اقتصادی مردم در جایگزینی خودروهای فرسوده باعث شده تا قانون نوسازی ناوگان خودرویی که می‌تواند موجب کاهش
۴ تا ۵ میلیون لیتر مصرف بنزین شود،
معطل بماند.
جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران می‌گوید: مصرف بنزین خودروهای داخلی ۲ برابر استاندارد جهانی است؛ از این‌رو الزام خودروسازان به تغییر روند تولید باید هرچه سریع‌تر شتاب گرفته و محقق شود. به گفته وی، در شرایطی که توجهی به بهینه‌سازی نمی‌شود و مصرف بنزین خودروهای داخلی به‌طور میانگین دو برابر استاندارد است، نمی‌توان تنها با ساخت پتروپالایشگاه و افزایش تولید به تقاضا پاسخ داد.
چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس، در گزارشی اعلام کرد که یک خودروی فرسوده نسبت به خودروی غیرفرسوده ۳/۱۴ درصد بیشتر بنزین مصرف می‌کند و در صورت از رده خارج کردن هر وسیله نقلیه فرسوده به‌طور میانگین سالانه دو هزار لیتر مصرف سوخت کاهش می‌یابد.
پیشنهاد همیشگی؛ سی‌ان‌جی کردن خودروها
بحث که به افزایش مصرف بنزین و واردات که می‌رسد، اولین گروهی که مدعی همیشگی است که می‌توانند مصرف بنزین را کاهش دهند، تولیدکنندگان «سی‌ان‌جی» هستند. محسن جوهری رئیس انجمن صنفی «سی‌ان‌جی» کشور در این رابطه می‌گوید: برای افزایش جایگزینی بیشتر بنزین با استفاده از سی‌ان‌جی طرحی را آماده کردیم که مطابق این طرح پیشنهاد عرضه رایگان «سی‌ان‌جی» به مدت سه‌ سال به همه خودروها داده شده است.
او می‌گوید: بارها این موضوع را مطرح کرده‌ایم که بهترین راهکاری که می‌توان به‌کار گرفت تا کشور از بحران بنزین نجات پیدا کند استفاده و توسعه «سی‌ان‌جی» و در واقع جایگزینی بیشتر «سی‌ان‌جی» با بنزین است. او پیشنهاد می‌کند: برای اینکه تقاضا ایجاد شود لازم است تا خودروسازان تولید را به سمت خودروهای دوگانه‌سوز ببرند یا اینکه تصمیم مناسبی برای تبدیل رایگان کلیه خودروهای بنزینی و نوسازی ناوگان فعلی داشته باشد، که‌ با توجه به ویرایش اخیر مصوبه شورای اقتصاد و عدم رفع مشکلات مصوبه قبلی از جمله در نظر گرفته نشدن منابع برای تبدیل رایگان خودروهای شخصی و تعویض رایگان مخازن فرسوده ناوگان فعلی، به‌نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت اقدامات دولت در این زمینه کارساز باشد.
انجمن صنفی «سی‌ان‌جی» کشور در هفته‌های اخیر پیشنهادی به وزارت نفت برای عرضه رایگان «سی‌ان‌جی» به مدت سه سال ارائه کرده است و منتظر است که وزارت نفت به این پیشنهاد پاسخ مثبت بدهد. با این حال خبرهای غیررسمی حکایت از آن دارد که این طرح برای تصویب به اجماع‌نظر نرسیده است. آنطور که جوهری گفته، در صورت موافقت با این طرح‌ افزایش قابل‌توجه تقاضا برای «سی‌ان‌جی» اتفاق خواهد افتاد و پیش‌بینی ما کاهش مصرف روزانه حداقل ۲۰ میلیون لیتر بنزین در سال اول و جایگزینی «سی‌ان‌جی» خواهد بود.
به گفته وی، سودآوری این طرح در صورت موافقت دولت، حدودا دو میلیارد دلار در سال برای کشور منافع اقتصادی خواهد داشت و دولت می‌تواند علاوه بر بی‌نیاز شدن کشور به واردات بنزین، مازاد بنزین تولیدی خود را صادر کند و ارزآوری خوبی برای کشور ایجاد کند.
هرچند توسعه صنعت «سی‌ان‌جی» و ورود آن به چرخه سوخت کشور می‌تواند کارکردی به مثابه مصرف بنزین را به همراه داشته باشد، اما از آنجا که عدم سرمایه‌گذاری به موقع در صنعت گاز باعث ناترازی این محصول شده، در نتیجه مهم‌ترین مانع برای اجرای طرحی که انجمن صنعتی «سی‌ان‌جی» پیشنهاد کرده، کمبود گاز است.
کارشناسان می‌گویند، تمامی راهکارهای عنوان‌شده مادامی می‌تواند اثربخشی لازم را به همراه داشته باشد که ضمانت اجرایی برای آن وجود داشته باشد. مادامی که ضمانت اجرا نباشد، شیب تند مصرف بنزین ادامه خواهد یافت و هیچ‌کدام از طرح‌ها نمی‌تواند معجزه کرده و بحران کمبود بنزین را جبران کند.