بیمه سلامت در احتضار

گروه جامعه- ۱۰۰ روز از دوره دوم ریاست‌جمهوری حسن روحانی گذشته است. اگر بخواهیم وضعیت عملکرد او را در حوزه‌های مختلف بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که وعده‌های او در حوزه پر‌اهمیت بهداشت و درمان چندان عملی نشده و اتفاقات ناگوارتری هم به نسبت عملکرد او در دولت قبل رخ داده است.
یکی از دلایل رای‌آوری بالای حسن روحانی در ریاست‌جمهوری دوازدهم، عملکرد مثبت وزارت بهداشت در دولت قبل روحانی بود. پس از ایجاد طرح تحول سلامت و کاهش هزینه‌های درمان برای مردم تا ۹۰ درصد و بیمه سلامت شدن ۱۱ میلیون نفر از شهروندان فاقد بیمه، رضایت بسیار زیادی از سوی عمده مردم که توان پرداخت هزینه‌های بالای بیمارستانی را نداشتند، حاصل شد. اما همان زمان هم بسیاری از پزشکان متخصص و کارشناسان حوزه درمان عنوان می‌کردند که این طرح ایرادات زیادی دارد و چنانچه منابع آن به درستی از بودجه و سایر درآمدها تامین نشود، به دلیل بدهی بالا به بیمه‌ها شکست خواهد خورد. در همین ۱۰۰ روز نخست دولت جدید حسن روحانی در حالی که خبرهای نگران‌کننده بیشتری در حوزه درمان و داروهای بیماران صعب‌العلاج و خاص منتشر شد، نشان داد که طرح تحول سلامت در حال تغییر است؛ نه‌تنها تغییر‌ بلکه در سکوت وزیر بهداشت، به نظر می‌رسد با اظهارات اخیر مبنی بر دریافت هزینه از دارندگان بیمه سلامت و حذف بیمه برخی داروها و خود بیمه از بیمارستان‌ها، طرح تحول سلامت به عنوان یکی از اصلی‌ترین دستاوردهای دولت، در حال از بین رفتن و تمام شدن است. اما هنوز هیچ‌کس به صورت رسمی این را تایید یا تکذیب نمی‌کند. در واقع، طرح تحول سلامت موضوع بسیار مهم و پرچالشی است که این روزها چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. در حالی که طبق تعهدات، بیمه سلامت موظف است۹۰ درصد از هزینه‌های پرداختی دارو و درمان را بر عهده گیرد، اما حالا این تعهدات به ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است. از سویی دیگر در خصوص شائبه عدم پذیرش بیمه سلامت در مراکز خصوصی ظرف روزهای اخیر اخباری منتشر شد که مردم را به واکنش به «طرح تحول سلامت هم شکست خورد» واداشت.‌ در حالی که پیش از این هم مراکز خصوصی بیمه سلامت را نمی‌پذیرفتند و این خبر جدید نبود، اما حاشیه‌هایی در جامعه ایجاد کرد. ظرف پنج سال گذشته همیشه این مساله مطرح می‌شد که طرح تحول سلامت به نفع عموم مردم است، اما با عدم پرداخت به موقع کارانه پزشکان، متخصصان حوزه بهداشت و درمان‌ همیشه انتقادات زیادی به نحوه اجرای این طرح داشتند و برخی از پزشکانی که با این طرح همکاری می‌کنند، بیش از ۱۶ ماه است که کارانه‌های خود را دریافت نکرده‌اند.
وقتی سازمان بیمه سلامت ناگهان تصمیم می‌گیرد از بیمه‌شدگان حق بیمه دریافت کند
در رابطه با همین موضوع اوایل آبان امسال مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران گفت: با اشاره به سرانه ۴۰ هزار تومانی درمان و سهم ۵۰ درصدی دولت در آن، بر‌اساس مصوبه مجلس، افراد تحت پوشش صندوق بیمه رایگان همگانی تنها باید خدمات‌شان را از بخش دولتی خرید کنند‌ چراکه به لحاظ مبانی علمی و همچنین به لحاظ مبانی قانونی، کسی باید خدمات درمانی را به صورت رایگان دریافت کند که توان مالی پرداخت ماهانه ۲۰ هزار تومان حق بیمه را نداشته باشد و قاعدتا در این صورت دولت باید حق بیمه وی را پرداخت کند.
طاهر موهبتی تاکید کرده بود: اگر کسی امکان پرداخت ماهانه ۲۰ هزار تومان حق بیمه را ندارد، چطور می‌تواند به بخش خصوصی مراجعه کند و بابت خدماتی که دریافت می‌کند، دو، سه میلیون و بعضا بیشتر را پرداخت کند؟ طبیعی است که سازمان بیمه‌گر تنها هزینه‌های مربوط به بخش پایه را پرداخت می‌کند و مابه‌التفاوت آن بر عهده خود بیمار خواهد بود. قانونگذار به این موضوع توجه داشته و عنوان کرده کسی که چنین توانی داشته باشد، پس قاعدتا در پرداخت ماهانه ۲۰ هزار تومان نیز ناتوان نیست. بنابراین افرادی می‌توانند به بخش خصوصی مراجعه و از خدمات بیمه‌ای استفاده کنند که ماهانه ۲۰ هزار تومان حق بیمه را نیز پرداخت کنند. همچنین عنوان شده بود افراد علاقه‌مند به دریافت خدمات از بخش خصوصی، می‌توانند صندوق بیمه‌ای خود را عوض کرده و در قالب صندوق بیمه ایرانیان و با پرداخت حق بیمه ماهانه ۲۰هزار تومان، خدمات مورد نیاز خود را از بخش خصوصی دریافت کنند. این اظهارات بر این اساس عنوان شده بود تا کسانی که تمکن مالی دارند، بیهوده و مجانی بیمه نشوند و دولت برای حق بیمه آنها هزینه اضافی پرداخت نکند و به جای آن به نیازمندان واقعی که حتی توان پرداخت حق بیمه ماهانه ۲۰ هزار تومانی را هم ندارند، پول بیمه را بدهد. اما اجرای این استراتژی، آن هم به صورت یکباره اشتباه است‌ زیرا هنوز نیازمندان واقعی شناسایی نشده‌اند و حداقل بین ۱۱ میلیون بیمه‌شده جدید توسط بیمه سلامت، باید بررسی تمکن مالی صورت گیرد که پرسش اینجاست که آیا چنین چیزی در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر است تا از هزینه‌های اضافی دولت جلوگیری کند و به جای آن بدهی بیمه‌ها را پرداخت کند یا این هم قرار است مثل اجرای طرح تحول سلامت، بدون کارشناسی و برنامه‌ریزی صحیح پیش رود و در نهایت منجر به شکست شود؟
وزارت بهداشت حذف یارانه داروهای خاص را رد کرد‌ اما در عمل اتفاق دیگری رخ داد
حدود‌ دو ماه پیش وب‌سایت شبکه خبر صدا و سیما به نقل از مشاور وزیر و رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت در پی انتشار اخباری مبنی بر «خروج داروهای بیماران خاص از فهرست کالاهای یارانه‌ای» عنوان کرد: حمایت‌ها از بیماران از جمله بیماری‌های خاص، مزمن و صعب‌العلاج مانند گذشته برقرار است و ارائه خدمات درمانی و دارویی به این بیماران همچنان ادامه دارد. زارع‌نژاد در توضیح بخشنامه اخیر دولت و اخباری با مضمون خروج داروهای بیماران خاص از فهرست کالاهای مشمول یارانه، گفته بود: هیچ بخشنامه‌ای با هدف کاهش پوشش بیمه‌ای، تغییر در قیمت و گران شدن دارو یا تغییر در تولید آن صادر نشده است و وزارت بهداشت برنامه‌ای در این حوزه نداشته و بخشنامه‌ای نیز در این مورد صادر یا ابلاغ نشده است. این شائبه و شایعه در حالی روی خروجی برخی خبرگزاری‌ها و وب‌سایت‌ها قرار گرفت و بیماران خاص را نگران کرد و در شبکه‌های اجتماعی نیز با انتقاد از حذف یارانه داروهای خاص مطرح شد که در واقع چنین اتفاقی رخ نداده است. اصل خبر به صورت مبهم روایت شد و در واقع یارانه داروهای صادرکنندگان دارو حذف شده و قرار است این تعرفه برای تولید هزینه شود تا بتوانیم داروی بیشتری از کشور صادر کنیم. بنابراین بیماران خاص همچون سابق می‌توانند داروهای مورد نیاز خود را از طریق دفترچه بیمه خاص خود دریافت کنند‌ اما در تضاد با این اظهارات هفته قبل خبری مبنی بر افزایش ۳ تا ۹ درصدی قیمت داروهای وارداتی به صورت آهسته‌آهسته منتشر شد. طبق این خبر رییس سازمان غذا و دارو از افزایش قیمت دارو بر اساس تورم در کشور خبر داد و گفته بود: افزایش قیمت داروها از نیمه دوم امسال آغاز شده و تاکنون سه درصد بوده است. اما این همه ماجرا نبود‌ چرا‌که همان زمان که این خبر تکذیب شد، قیمت یکی از داروهای بیماران روماتیسمی ظرف چند روز از۱۳۰ هزار تومان، به ۳۵۰ هزار تومان تغییر قیمت یافت و حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت‌ در گفت‌وگو با «جهان صنعت» حذف یارانه داروهای بیماران صعب‌العلاج را کاملا رد کرد.
تا همین حالا قیمت ۱۵ قلم دارو تغییر کرده است. به گفته وزارت بهداشت، داروهایی که نرخ آنها براساس نرخ تورم‌ تغییر یافته از قبل در داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش موجود است و قیمت‌های قدیمی روی جعبه آنها درج شده چراکه شرکت‌های پخش در این فرصت نتوانسته‌اند قیمت‌های جدید را روی جعبه‌ها اعمال کنند اما از این به بعد این قیمت‌های جدید روی تولیدی‌های جدید نیز اعمال خواهد شد اما در فرآیند پخش همان قیمت‌های قبلی درج شده که با قیمت جدید به فروش می‌رسند. این افزایش ناگهانی داروهای وارداتی در حالی است که رسول دیناروند، رییس سابق سازمان غذا و دارو اعلام کرده بود در سال ۹۶ شاهد افزایش قیمت داروها نخواهیم بود، اما تا‌کنون دو بار قیمت داروها افزایش یافته که یک بار در خرداد‌ماه و دومین افزایش قیمت در مهرماه صورت گرفته است. اینکه افزایش قیمت در حالی که پیش از این در خصوص آن تصمیمی گرفته نشده بود تا چه حد مطابق با قوانین است، بماند، اما مسلما بیماران خاص و صعب‌العلاج و کسانی که داروهای خارجی برای بیماری خود استفاده می‌کنند، بزرگ‌ترین قربانیان این افزایش قیمت به خصوص در میان اقشار ضعیف و متوسط جامعه خواهند بود.
جنجال حذف بیمه از مهم‌ترین داروی بیماری پوکی استخوان
چند روز پیش هم رییس انجمن روماتولوژی ایران با اشاره به اینکه مهم‌ترین داروی بیماران پوکی استخوان به خصوص هنگام شکستگی مهره‌ها، از پوشش سازمان‌های بیمه‌گر خارج شده، عنوان کرد: به یکباره این دارو برای حدود هفت هزار بیمار قطع شده‌ یعنی درمان این بیماران به شکل ناگهانی متوقف شده و این بیماران بلاتکلیف مانده‌اند. احمدرضا جمشیدی‌ از حذف داروی «تری‌پاراتاید» از لیست بیمه‌ها به دلایل نامشخص خبر داده بود در حالی که طول دوره درمان این دارو ۱۸ تا ۲۴ ماه است. بیماران بدون حمایت بیمه‌ها قادر به تهیه این دارو نیستند و عملا وضعیت این‌گونه شده‌ است که سازمان بیمه‌گر می‌گوید‌ من هیچ مسوولیتی در برابر بیماری که پوکی استخوان شدید دارد و دچار شکستگی استخوان می‌شود، ندارم. به گفته جمشیدی این مساله به سازمان‌های مربوطه اطلاع داده شده اما نتیجه‌ای در‌بر نداشته. هزینه‌هایی که یک شکستگی بر بیماران و سازمان‌های بیمه‌گر تحمیل می‌کند، بسیار بالاتر از هزینه این دارو است و اگر بیمه‌ها این مساله را محاسبه می‌کردند، این دارو را از تحت پوشش خود درنمی‌آوردند.
در واقع‌ بیمه‌ها به خاطر مشکلات مالی، این دارو را از لیست حذف کردند. این تصمیم باید برای داروهایی گرفته شود که مشابهش وجود داشته باشد. اینکه یکدفعه مردم بیمار را بی‌دفاع رها کنیم، کار غیرانسانی مرتکب شده‌ایم. غالب بیمارانی که دچار پوکی استخوان و شکستگی‌های شدید هستند، سطح مالی‌شان از متوسط هم پایین‌تر است که امروز بی‌پناه رها شدند این مساله حتی توجیه علمی هم ندارد‌ زیرا این دارو هیچ مشابهی ندارد.
دارویی که با ۶۰ هزار تومان قابل خریداری بود، امروز حدود ۶۰۰ هزار تومان است که هزینه بسیار سنگینی را بر این افراد تحمیل کرده است. این هم یکی از چالش‌های وزارت بهداشت است که تاکنون درباره آن سکوت کرده و با وجود هجمه‌ها و انتقادات بالای مردم در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، تجدیدنظری در حذف بیمه این دارو صورت نگرفته است.
بیمه سلامت در بیمارستان‌ها در حال حذف شدن است؟
در کنار تمام موضوعات مطرح‌شده روزهای گذشته عکسی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد مبنی بر اینکه یکی از بیمارستان‌های قائمشهر در استان مازندران، اعلام کرد بیمه سلامت دیگر در این بیمارستان پذیرفته نمی‌شود. مسوولان مربوطه هیچ واکنشی به این موضوع نشان نداده‌اند و تنها رحمت‌الله حافظی، عضو نظام‌پزشکی عنوان کرده همه این اتفاقات به دلیل بدهی بالا به بیمه‌ها رخ می‌دهند و بیمارستان‌ها هم حاضر نیستند هزینه بیماران را بدون پول تقبل کنند. اما نکته عجیب آنجاست که در دولت یازدهم، وزیر بهداشت برای کوچک‌ترین موضوعی حتی موضوعاتی خارج از حوزه بهداشت و درمان، جلوی دوربین حاضر می‌شد و توضیحاتی را ارائه می‌داد و واکنش نشان می‌داد‌ اما حالا موضع وزرات بهداشت تنها سکوت در مقابل این اتفاقات است.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد طرح تحول سلامت و پرداخت ۹۰ درصد از هزینه‌های درمان، با افزایش یکباره قیمت برخی داروها و خارج شدن برخی دیگر از داروها از پوشش بیمه‌ای، به صورت خزنده و آهسته، در حال از بین رفتن است و گویا دیگر برای دولت روحانی و وزیر بهداشتش ادامه این طرح با تزریق بودجه بیشتر یا پرداخت بدهی به شرکت‌های بیمه، اهمیت چندانی ندارد‌ چرا‌که هم اظهار نظر شفافی در این زمینه صورت نمی‌گیرد، هم نشان می‌دهد صحبت‌های منتقدان در خصوص اشکالات و نواقص طرح صحیح بوده و باز هم این مردم هستند که چهار سال، لختی آسایش را در خصوص هزینه‌های درمان تجربه می‌کنند و تا به خود می‌آیند، بار دیگر هزینه‌های بالای درمان در کشور به دامن آنها گذاشته می‌شود و درد و رنج مضاعف است که برای آنها از دولت‌ها به میراث می‌رسد.