تابستان سخت بی‌تدبیری برق

گروه انرژی- رییس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران پیش‌بینی کرد که شرایط انرژی کشور در سال جاری از ناترازی عبور کرده و وارد مرحله بحران شده و متاسفانه چشم‌انداز وضعیت کشور در این حوزه در چند سال پیش‌رو ادامه عمیق‌تر شدن بحران است.
هاشم اورعی در نامه‌ای خطاب به غلامحسین مظفری استاندار خراسان رضوی نوشت: «‌همانطور که پیش‌بینی می‌شد شرایط انرژی کشور در سال جاری از ناترازی عبور کرده و وارد مرحله بحران شده و متاسفانه چشم‌انداز وضعیت کشور در این حوزه در چند سال پیش‌رو ادامه عمیق‌تر شدن بحران است.
در این شرایط نمی‌توان به دستورات رییس‌جمهور محترم مبنی بر استفاده از بام ادارات دولتی برای تولید برق خورشیدی با تشکیل سازمان بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی امید بست. وزیر محترم نیرو هم نوید تابستان سخت پیش‌رو را داده و عملا آب پاکی بر دستان ملت ریخته‌اند! وعده‌هایی چون راه‌اندازی 5‌هزار مگاوات ظرفیت جدید تجدیدپذیر تا اوج بار سال آینده و 30 الی 50هزار مگاوات تا پایان دولت چهاردهم در شرایط فعلی قابلیت اجرا نداشته و ادامه روندی است که نتیجه آن سهم کمتر از یک درصدی انرژی تجدیدپذیر از سبد انرژی الکتریکی کشور بوده، آن هم در شرایطی که ترکیه سهم این بخش را به 42‌درصد رسانده است.
اما چه باید کرد؟ برخی بر این عقیده‌اند که در این شرایط باید کار را به دولت سپرد و وزارت نیرو از طریق شرکت‌های متعلق یا تحت امر خود وارد عمل شود. البته در این راهکار تشکیل قرارگاه و پیوستن بسیج به بدنه اجرایی دولت هم در دستور کار قرار خواهد گرفت. در شرایط کنونی طبیعی است که چنین راهکاری جذاب به نظر برسد لیکن این مسیر قطعا به بیراهه خواهد رفت.
گروهی دیگر بخش ‌خصوصی را تنها ناجی پنداشته و بر این عقیده‌اند که بخش دولتی بزرگ‌ترین مانع در این مسیر بوده و برای حل بحران لاجرم دولت یعنی وزارت نیرو باید پای خود را به طور کامل کنار بکشد.
واقعیت این است که جاده اصلی از میان این دو مسیر می‌گذرد. از یک طرف تجربه کشور و جهان به وضوح نشان می‌دهد که با سپردن کار به دولت و حاکمیت آن در این شرایط بحرانی نمی‌توان انتظار حل مشکل داشت به ویژه آنکه جامعه همدلی نکرده و همواره بر انتظاراتش افزوده می‌شود. خلاصه اینکه بازنده قطعی در مسابقه دولت و ملت، دولت خواهد بود. از طرف دیگر دیوانسالاری حاکم به قدری ریشه دوانده که سپردن کار به بخش‌ خصوصی به سان رها کردن بره در گله گرگ است و موانع متعدد، قوانین پیچیده و بعضا متناقض و فرهنگ ارباب- رعیتی حاکم بر نظام حکمرانی اجازه رسیدن به مقصد را نخواهد داد.
مخلص کلام اینکه نه دولت می‌تواند بدون پشتوانه مردمی کشتی طوفان‌زده انرژی را به ساحل امن برساند و نه می‌توان سکان را به بخش ‌خصوصی سپرد که در این صورت امواج خروشان دولت سکان را از دستان نحیف بخش ‌خصوصی خارج کرده و کشتی را متلاشی خواهد کرد.
راهی میانه باید ساخت
اورعی خطاب به استاندار خراسان رضوی نوشت: وقت آن است که با شجاعت، صداقت، صراحت و درایت راهی میانه ساخت. در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که قبل از رسیدن به سرمایه‌گذاری و آغاز عملیات اجرایی سرمایه‌گذار کار را رها کرده و عقد دائم بین سازمان‌های دولتی که خود را در جایگاه ارباب دیده و سرمایه‌گذار خصوصی که چقری کرده و پشت به خاک نمی‌دهد، به صیغه موقت تبدیل می‌شود! و این چنین است که از دل چند 10هزار مگاوات تفاهمنامه و قرارداد چیزی بیرون نیامده و ملت همچنان در انتظار زایش است.
بررسی عملکرد کشورهای موفق در این حوزه نشان می‌دهد که نقش‌آفرینی نهادی حقیقی یا حقوقی در میان این دو تحت عنوان Developer امری ضروری است. حدود یک دهه قبل و در آغاز راه Developer‌هایی در حال شکل‌گیری بودند و متاسفانه ساتبا که قرار بود نقش تسهیلگری ایفا کند در نهایت جهل و کوته‌بینی این عنصر میانی را به چشم دلال نگریسته و مسیر را مسدود کرد.
شکل‌گیری Developer زمان‌بر است و متاسفانه ما زمان را از دست داده‌ایم. لذا در شرایط فعلی راهکار آن است که فرد یا گروهی که هم با بدنه بخش‌ خصوصی آشتایی داشته و هم از حمایت دولت از طریق استانداری برخوردار باشند و البته آگاهی کافی از مسائل فنی و اقتصادی انرژی تجدیدپذیر به ویژه در سطح بین‌المللی داشته باشند، وارد عمل شوند و به صورت موازی به موارد زیر بپردازند:
– شناسایی نقاط مناسب برای احداث نیروگاه‌های بادی مقیاس بزرگ و خورشیدی
– انجام کلیه اقدامات مربوط به اختصاص زمین و تقسیم آن به ابعاد مختلف
– بررسی شرایط شبکه سراسری برق و انجام مطالعات اتصال به شبکه
– انتخاب فناوری بهینه و مذاکره با سازندگان داخلی و خارجی
– مذاکره با سرمایه‌گذاران، ارائه توجیه اقتصادی، طرح و جذب سرمایه از سوی بخش ‌خصوصی
– مذاکره با صندوق توسعه ملی و بازار سرمایه از جمله شبکه بانکی و اخذ مصوبه اعتباری با شرایط قابل اجرا
اورعی در ادامه این نامه با تاکید بر اینکه لازم می‌داند بر این دو نکته تاکید کند، نوشت: «اولا از آنجا که هنر اصلی بخش ‌خصوصی دولتی به ویژه در مرحله کارشناسی انجام نشدن کار است و با توجه به سطح نازل سرمایه اجتماعی، تسهیلگر و میاندار الزاما باید خارج از بدنه دولت بوده و حتی محل استقرار آن جدا از ساختمان‌های دولتی باشد. صرف حمایت کامل استانداری برای غلبه بر قول بوروکراسی کفایت خواهد کرد. ثانیا شرط عقل نیست که بر ادامه مسیر در کوپه بن‌بست اصرار ورزیده و مثل گذشتگان‌مان به دادن وعده‌های توخالی بسنده کنیم. انتظار ملت شریف و میهن عزیز از ما این است که طرحی نو دراندازیم با این امید که با رهایی از این بحران، سهمی هرچند اندک از دین‌مان را به این آب و خاک کهن ادا کنیم.
در خاتمه، اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران با افتخار و بدون هرگونه چشمداشت‌، آمادگی خود را جهت ایفای نقش به صورت نمونه در استان خراسان‌رضوی اعلام داشته و اطمینان دارد با اجرای موفقیت‌آمیز آن می‌توان طرح را به سایر استان‌های کشور توسعه داد.
سهم ناچیز تجدیدپذیرها
بررسی کارنامه انرژی‌های تجدید‌پذیر در ایران نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی شده تا ظرفیت تولید تجدیدپذیرها تا پایان سال به ۱۸۰۰مگاوات و تا پایان سال آینده به ۴۸۰۰مگاوات افزایش یابد همچنین تا پایان دولت چهاردهم احداث ۳۰‌هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در دستور کار قرار گرفته که از این میزان ۲۵‌هزار مگاوات خورشیدی و ۵۰۰۰مگاوات بادی است.
براساس آخرین آمار توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، میزان برق تولیدشده از منابع پاک تا پایان آذرماه سال جاری به ۱۶۹‌میلیون ‌کیلووات‌ ساعت رسیده که موجب شده از انتشار ۹۴‌هزار تن گاز گلخانه‌ای و همچنین 7/‏0‌هزار تن آلاینده‌های محلی تا پایان مهرماه جلوگیری شود. علاوه بر این تولید این میزان انرژی تجدیدپذیر باعث صرفه‌جویی ۳۷‌میلیون لیتری آب در ماه مذکور شده و علاوه بر این، صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی به میزان ۴۶‌میلیون مترمکعب معادل گاز طبیعی را محقق کرده است.
در حال حاضر تعداد مولدهای تجدیدپذیر مختص مشترکان (محدود به ظرفیت انشعاب) تا پایان آذرماه به ۲۶هزار و ۴۴۰واحد با مجموع ظرفیت 68/‏226مگاوات رسیده است.
از سهم انواع نیروگاه‌های تجدیدپذیر از 52/‏1520مگاوات برق تجدیدپذیر کشور‌، انرژی خورشیدی کشور ۶۰‌درصد مختص به انرژی‌های خورشیدی بوده که سهم تولید 76/‏781مگاواتی داشته است.
علاوه بر این انرژی بادی با تولید 3/‏376‌مگاوات سهم ۲۹‌درصدی در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارد، بعد از آن نیروگاهای برقابی کوچک با تولید 04/‏104سهم 8درصدی و نیروگاه‌های زیست‌توده با تولید 13/‏22‌مگاوات سهم 2درصدی و توربین‌های استنباطی با تولید 6/‏9‌درصدی سهم یک درصدی در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارد.