تاثیر شیوع کرونا بر واحدهای صنفی تولیدی- خدماتی

از زمانی که ویروس کرونا در ایران شیوع پیدا کرد، سیاستگذار به منظور پیشگیری از گسترش بیشتر این بیماری، اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی را در دستور کار خود قرار داد. این موضوع با تعطیلی بسیاری از کسب‌و‌کارها همراه شد و صاحبان مشاغل و کارگران روزمزد را با وقفه درآمدی مواجه کرد. برآورد دقیقی از میزان خسارت‌های احتمالی وارده بر کسب‌و‌کارها وجود ندارد، اما مرکز پژوهش‌های مجلس با استفاده از ابزار پرسشنامه‌ای به نتایج درخوری در خصوص میزان زیان‌های وارده بر کسب‌و‌کارها دست یافته است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با هدف اطلاع سیاستگذاران کشور از تاثیر کرونا بر اشتغال و فروش واحدهای تولیدی خرد در سراسر کشور، در روزهای پایانی سال ۱۳۹۸ مطالعه‌ای پیمایشی تعریف و طی ۱۵ روز ابتدایی سال ۱۳۹۹ آن را با ابزار پرسشنامه بسته و با روش تلفنی اجرا کرد. جامعه آماری این مطالعه، ۴۶۵ هزار مالک یا مدیر واحدهای تولیدی صنفی رسمی (دارای پروانه) از سراسر کشور بوده است که اطلاعات آنها توسط اتاق اصناف در سال ۱۳۹۷ در اختیار مرکز پژوهش‌ها قرار گرفته است. روش نمونه‌گیری، تصادفی از هشت خوشه صنفی شامل خدمات تولیدی، فرش و صنایع دستی، تحریر و چاپ، صنایع غذایی، تولید ملزومات و خدمات ساختمان، تولید کیف و کفش، صنایع نساجی و پوشاک و سایر صنایع صنفی (نظیر سیم‌پیچی، آهنگری، تولید پمپ، سوله، آلومینیوم، چوب‌بری و…) بوده است. حجم نمونه این مطالعه با سطح اطمینان بالای ۹۵ درصد براساس فرمول کوکران، ۳۸۶ تعریف شده بود ولی در عمل داده‌های ۴۱۴ مالک واحدهای تولیدی اخذ و استفاده شد.
این مطالعه شامل شش سوال درباره تغییر تولید و شاغلان در صنف به نسبت پایان فصل گذشته (پاییز ۱۳۹۸) و نیز نسبت به پایان سال ۱۳۹۷ و نیز تاثیر شیوع کرونا بر فروش و قیمت تمام‌شده صنف سوال‌شونده بوده است. شایسته یادآوری است برای اینکه پاسخ‌دهنده دچار اغراق یا کتمان حقیقت درباره واحد تولیدی خود نشود، سوال درباره صنف مربوطه پرسیده شده است. متن سوال‌ها و پاسخ کلی استخراج شده (میانگین ساده) هر سال به شرح زیر است:
۱- میزان تولید صنف شما نسبت به پایان فصل گذشته (پاییز ۹۸)چه تغییری کرده؟ ۴/۱۳- درصد
۲- تعداد شاغلان صنف شما نسبت به پایان فصل گذشته (پاییز ۹۸)چه تغییری کرده؟ ۷/۳- درصد
۳- میزان تولید صنف شما نسبت به پایان سال گذشته (اسفند ۹۷)چه تغییری کرده؟ ۲/۲۲- درصد
۴- تعداد شاغلان صنف شما نسبت به پایان سال گذشته (اسفند ۹۷) چه تغییری کرده؟ ۲/۵- درصد
۵- شیوع کرونا چه تاثیری در فروش صنف شما داشته است؟ ۰/۸۳- درصد
۶- شیوع کرونا چه تاثیری در قیمت تمام‌شده محصولات داشته؟ ۳/۱۰ درصد
(سوال ششم را فقط ۷۹ نفر از ۴۱۴ نفر حدود ۱۹درصد پاسخ دادند. پنج سوال بالاتر را همه ۴۱۴ نفر پاسخ داده‌اند). پاسخ واحدهای تولیدی حاضر در این پیمایش به تفکیک حوزه‌های کاری در جدول قابل مشاهده است.
میزان تولید در واحدهای صنفی تولیدی خدماتی نسبت به فصل گذشته (آخر پاییز ۹۸) به طور متوسط ۴/۱۳ درصد و نسبت به پایان سال ۹۷، ۲/۲۲ درصد کاهش داشته است. بیشترین کاهش تولید مربوط به تولیدی‌های تحریر و چاپ بوده است.
کاهش میزان تولید در فصل زمستان نسبت به پایان فصل پاییز ۱۳۹۸ در هشت رسته صنفی حاضر در این مطالعه بین ۱ تا ۲۴ درصد بوده است. میزان اشتغال در واحدهای صنفی تولیدی خدماتی نسبت به فصل گذشته (آخر پاییز ۹۸) به طور متوسط ۷/۳ درصد و نسبت به پایان سال ۱۳۹۷، ۲/۵ درصد کاهش داشته است. در پایان سال ۱۳۹۸ کاهش اشتغال هم نسبت به پایان فصل گذشته (پاییز ۱۳۹۸) و هم نسبت به پایان سال گذشته (۱۳۹۷) محدود بوده و هیچ حوزه کاری بیشتر از ۹ درصد کاهش اشتغال نداشته است. بیشترین کاهش اشتغال در جامعه مورد مطالعه در پایان سال ۱۳۹۸ مربوط به تولیدی‌های نساجی و پوشاک و کیف و کفش با منفی ۹ درصد بوده است و جالب آنکه میزان رشد اشتغال در صنایع‌دستی و فرش مجموعاً مثبت بوده است (۵ درصد در طول فصل زمستان و ۲ درصد در طول سال). از نظر میزان فروش، در پایان سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاهش فروش در همه حوزه‌های کاری، شدید و بین ۶۷ تا ۹۸ درصد بوده است. تولیدکنندگان صنفی کیف و کفش با منفی ۹۸ درصد و تولیدکنندگان نساجی و پوشاک با منفی ۹۲ درصد بیشتر از بقیه صنوف تولیدی دچار کاهش فروش بوده‌اند. شایان ذکر است در تفسیر نتایج این مطالعه و به‌خصوص سیاستگذاری براساس آن، حتماً باید زمان اجرای آن را در نظر گرفت و چه بسا اگر این پیمایش در پایان فروردین ۱۳۹۹ تکرار شود، به دلیل تغییر شرایط، نتایج متفاوت باشد.