تاثیر معیشت ناپایدار و فقر در بروز آسیب‌های اجتماعی

این روزها بیش از هر خبر دیگری پیگیری پرونده قتل دانشجوی دانشگاه تهران در صدر اخبار قرار گرفته است. اتفاقی تلخ که زنگ خطر آسیب‌های اجتماعی را بیش از هر زمان دیگری در جامعه به صدا در آورده و باعث شده تا هم مردم و هم مسوولان به این فکر بیفتند که پایان ماجرا به کجا ختم خواهد شد. به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه اجتماعی بیشتر آسیب‌هایی که در جامعه شاهد آن هستیم از یک مساله نشات می‌گیرد و آن هم ناپایداری معیشت و افزایش فقر است. در واقع فقر به راحتی می‌تواند امنیت اجتماعی، روانی و حتی جانی افراد را به خطر بیندازد. وقتی از فقر حرف می‌زنیم از نبود امکانات اولیه در زندگی فردی می‌گوییم. نکته غم‌انگیز اینجاست که به واسطه همین آمارهای رسمی در حال حاضر بیش از 60‌درصد افراد جامعه گرفتار فقر هستند اما آیا فقر می‌تواند توجیه مناسبی برای بروز آسیب‌هایی همچون سرقت و قتل باشد؟
فقر توجیه نیست یک دلیل است
امان‌الله قرایی، جامعه‌شناس در این‌باره گفت: فقر توجیه نیست اما یک دلیل مهم است. هیچ فردی حق ندارد به دلیل فقر و کمبودهایی که در زندگی دارد به حریم دیگران تجاوز کرده و جان و مال آنها را به خطر بیندازد اما مساله اینجاست که وقتی فقر در جامعه افزایش پیدا می‌کند سقوط اخلاقی امری اجتناب‌ناپذیر می‌شود.
وی افزود: مساله سرقت در تمامی جوامع وجود دارد اما این نگاه باعث خواهد شد تا ما نسبت به مسائل و مشکلاتی که در جامعه خودمان وجود دارد بی‌تفاوت باشیم. ما نمی‌توانیم با این استدلال که در همه جا سرقت و خشونت هست نسبت به عوامل به وجود آورنده آن در جامعه بی‌تفاوت باشیم.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: توجه به ظرفیت و تاب‌آوری افراد اولین نکته‌ای است که باید در مورد بروز آسیب‌های اجتماعی در نظر گرفت. اینکه مسوولان ما همیشه به نوعی از تاب‌آوری افراد جامعه تعریف و تمجید می‌کنند باعث شده تا در برابر بسیاری از خواست‌های آنها بیش از آنکه به عمل‌گرایی خود وابسته باشند به تاب‌آوری مردم دلخوش کنند.
قرایی ادامه داد: تاب‌آوری در برابر فقر مساله‌ای نیست که بتوانیم از تمام افراد جامعه انتظار داشته باشیم. مساله معیشت یا همان به اصطلاح عامه شکم گرسنه دین و ایمان و اخلاق نمی‌شناسد. متاسفانه طی این سال‌هایی که مشکلات اقتصادی در کشور افزایش پیدا کرده ما با پدیده‌های تازه‌ای مانند «سرقت اولی»، «شاغلان فقیر» و‌… مواجه بوده‌ایم، پدیده‌هایی که هر کدام به تنهایی می‌تواند بنیان اجتماعی یک جامعه را دچار تزلزل کند.
افزایش آمار آسیب‌های رابطه مستقیم با فقر دارد
قرایی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه مساله معیشت در کشور ما امروز به یک معضل همه گیر تبدیل شده است، گفت: باید به این مهم توجه داشته باشیم که افزایش آمار آسیب‌های اجتماعی رابطه مستقیم با افزایش فقر در جامعه دارد. فقر اخلاقیات را از بین می‌برد. فقر باعث می‌شود تا افراد نسبت به هم احساس انتقام و دشمنی داشته باشند، فقر می‌تواند بنیان خانواده‌ها را متزلزل کرده و افراد را به فساد و فحشا سوق دهد.
وی افزود: به معنای واقعی کلمه فقر می‌تواند مادر تمامی فسادها و آسیب‌ها و‌… در جامعه باشد. به همین دلیل است که عموما از سوی کارشناسان حوزه اجتماعی تاکید می‌شود که دولت‌ها باید قبل از هر اقدامی در جامعه به فکر تامین رفاه حداقلی برای حداکثر جامعه باشند.
مرگ یک دانشجو هشدار جدی‌تری است
این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با اشاره به قتل «امیرمحمد خالقی» دانشجوی دانشگاه تهران که به‌دلیل درگیری با سارقانی که قصد داشتند کامپیوتر شخصی او را به سرقت ببرند به قتل رسید، بیان کرد: این اتفاق هشدار بسیار بزرگی برای مسوولان است. البته این اولین‌بار نیست که اتفاقاتی از این دست رخ می‌دهد اما مساله‌ای که ذهن افراد را در این اتفاق بیش از همه درگیر کرده دلیل مقاومت این دانشجو در برابر سارقان است.
او ادامه داد: در شبکه‌های اجتماعی همه در مورد این مساله حرف می‌زدند که این دانشجوی 19ساله چون می‌دانسته جایگزین کردن آن کامپیوتر شخصی در شرایط اقتصادی کنونی کار غیرممکنی است از جان خود گذشته تا نگذارد سارقان حاصل دسترنج سال‌ها کار کردنش را با خود ببرند.
قرایی اضافه می‌کند: این همان هشدار جدی است یعنی هم فردی که مورد سرقت قرار گرفته دغدغه مسائل مالی را داشته و هم قطعا اصلی‌ترین دلیل سارقان هم برای دست زدن به چنین جنایتی مسائل مادی بوده است. در واقع اگر شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای بود که آن دانشجو دغدغه چگونه تامین کردن دوباره آن وسیله را نداشت شاید الان زنده بود و نفس می‌کشید.
این استاد دانشگاه در پایان گفت: از میان برداشتن مشکلات اقتصادی و معیشتی در حال حاضر باید بزرگ‌ترین اولویت مسوولان باشد و تنها دغدغه‌ای که برایشان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. هر مساله غیر از بهبود این شرایط اقتصادی می‌تواند از درجه اهمیت در چنین شرایطی ساقط شود.