تاج‌گذاری شاه اسماعیل صفوی

اسماعیل صفوی از خانواده درویش‌تبار شیخ صفی‌الدین (اردبیل) ۱۱ مارس سال ۱۵۰۲ (مصادف با بیستم اسفند) در تبریز تاج‌گذاری کرد، شاه شد و شیعه اثنی‌عشری را مذهب رسمی ایران اعلام داشت. وی در خطبه‌ای که ایراد کرد اعلام داشت که خود را مکلف به ترویج مذهب شیعه و ایجاد یک حکومت مرکزی در ایران‌زمین [که بر هر منطقه آن، گردنکشی حکومت می‌کرد] و نجات مردم این سرزمین از وضعیت نابسامانی که از زمان حمله مغول داشتنند می‌داند.
شاه اسماعیل با این خطبه، فصل جنگ‌های سیصد ساله ایران و عثمانی را در تاریخ باز کرد و صفحه نخست آن را نوشت. همین جنگ‌ها پای اروپاییان را به ایران و ترغیب صفویان به جنگ با عثمانی باز کرد که می‌خواستند عثمانی یک دشمن محلی داشته باشد و از پشت خنجر بخورد تا اروپا آسوده بماند. به علاوه، اروپا از این درگیری لاینقطع استفاده کند و به استعمار مشرق‌زمین ادامه دهد.
برخی از مورخان، اظهارات شاه اسماعیل صفوی در مارس ۱۵۰۲ را با گفته‌های اردشیر یکم- سردودمان ساسانیان- پس از شاه ایران شدن مقایسه کرده و وجوه تشابه آنها را به دست داده‌اند. اردشیر پاپکان در سال ۲۲۵ میلادی در تیسفون با نطقی در برابر موبدان و بزرگان ایران، آیین زرتشت را دین رسمی [دولتی] اعلام کرده و ضمن تاکید بر لزوم تمرکز امور در پایتخت گفته بود که ایرانیان را به دوران ارزش‌های انسانی و اخلاقی بازگشت خواهد داد و قدرت اول جهان خواهد کرد و به این ترتیب؛ ناسیونالیسم ایرانی برگرد آموزش‌های زرتشت سر برافراشت. در دوران حکومت دودمان اشکانیان (خراسانیان و به قول اروپاییان؛ پارت‌ها)، ایران به نوعی حکومت فدرالیته داشت. مورخان دیگر نوشته‌اند که شاه اسماعیل که برای توجیه پادشاهی‌اش و کاستن از مخالفان، خود را مخلوطی از نسل ایرانیان، ترکمانان و حتی رومیان معرفی می‌کرد راهی را در طول حکومت پیمود که با راه اردشیر پاپکان تا حدی مشابهت داشت- احتمالا برحسب اتفاق، نه برنامه‌ریزی شده.