تاکتیک مشکوک

گروه اقتصادی- ماه‌ها جدال سیاستگذار بر سر کاهش قیمت ارز سرانجام با حفظ فاصله آربیتراژی نرخ‌های نیمایی و آزاد و تلاقی نرخ‌های این دو به پایان رسید؛ موضوعی که نوید راه‌اندازی بازار متشکل ارزی به دنبال بازی ارزی دولت را می‌دهد.
مجموعه اقدامات سیاستگذار ارزی بانک مرکزی در حالی عقب‌نشینی دلار طی هفته‌های گذشته را به دنبال داشته است که به نظر می‌رسد هدف اولیه چنین اقداماتی کاهش فاصله نرخ‌های نیمایی و آزاد و پایان دادن به نگرانی‌ها و دغدغه‌های فعالان اقتصادی بوده است. اما چنین سناریویی را در حالی می‌توان متصور بود که عده‌ای معتقدند سیاستگذار پیش‌زمینه‌های لازم برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی را فراهم می‌کند؛ هدفی که تنها با حفظ ثبات قیمت‌ها در بازار آزاد و حذف منافع حاصل از آربیتراژ ارزی صادرکنندگان ممکن می‌شود. برخی کارشناسان نیز معتقدند که اگر بازار متشکل ارزی در چارچوب یک بازار آزاد تشکیل شده و عرضه و تقاضا تعیین‌کننده نرخ باشند، سیاستگذار می‌تواند با کاهش آرام نرخ و راه‌اندازی این بازار به طور همزمان، ریسک فعال‌سازی مجدد و اتکا به کانال دوبی را در میان‌مدت کاهش دهد.
آزاد گران‌تر از نیما
بر همین اساس به دنبال کاهش پله‌ای قیمت ارز طی هفته‌های اخیر، روز گذشته قیمت دلار به پایین‌ترین حد قیمتی خود طی ماه‌های گذشته رسید و از قیمت دلار در سامانه نیما نیز پیشی گرفت. سبقت نرخ ارز آزاد از نرخ ارز نیمایی اما نه از طریق نیروهای عرضه و تقاضای بازار که به واسطه توطئه ارزی دولت اتفاق می‌افتد.
کارشناسان با تایید این موضوع اعلام می‌دارند که سیاستگذار توانسته با افزایش قیمت ارز در سامانه نیما و سرکوب قیمت‌ها در بازار آزاد، به شرایطی دست یابد که بسترهای لازم برای راه‌اندازی بازار جدید ارزی را فراهم آورد. چنین اقداماتی توانسته است بازار ارز را در آستانه تلاقی نرخ‌های سه‌گانه آزاد، سنا و نیما قرار دهد که به اعتقاد عده‌ای می‌تواند سناریوی تک‌نرخی شدن ارز را نیز پیش روی سیاستگذار قرار دهد.
محمدرضا انصاری، نایب‌رییس کمیته ارزی اتاق بازرگانی ایران در این باره می‌گوید که اتاق ایران از اردیبهشت‌ماه سال ۹۷ تقریبا موضع خود را تغییر نداده و ما خواهان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و همچنین نرخ سامانه نیما بوده و هستیم. با این حال سیاست دولت همچنان حفظ ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کالاهای اساسی است، در عین حال که رییس بانک مرکزی امیدوار است به تدریج نرخ ارز نیما و بازار آزاد به یکدیگر نزدیک شوند. چه آنکه در صورت نزدیک شدن این دو نرخ به یکدیگر، اثرات منفی نرخ نیما نیز از بین خواهد رفت.
بر این اساس روز گذشته و در ادامه سیاستگذاری‌های ارزی بانک مرکزی، قیمت دلار در سامانه نیما به ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومان و قیمت دلار در بازار آزاد به ۱۱ هزار و ۲۰۰ تومان رسید تا شاهد فاصله قیمتی ۵۰۰ تومانی این دو با یکدیگر باشیم. اما در ساعات پایانی روز دلار بار دیگر به ۱۱ هزار و ۸۰۰ تومان هم رسید.
نرخ بازار متشکل ارزی
اما نرخ ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومانی عنوان شده برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی که از سوی کارشناسان عنوان شده بود سناریوی دولت برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی در راستای آن را تقویت می‌کند تا باز هم شاهد قیمت‌گذاری ارزی بازار از سوی سیاستگذار باشیم.
به این ترتیب باید ادعای رییس کل بانک مرکزی مبنی بر عدم تعیین نرخ ارز از سوی بانک مرکزی را رد کرد و این گونه استدلال کرد که سیاستگذار در کنار سیاست همیشگی خود بر سرکوب قیمت‌ها و کنترل قیمت‌گذاری بازار ارز، نقش فاکتورهای اقتصادی را نیز در بازار ارز تقویت کرده است.
با این حال فعالان اقتصادی کماکان بر این موضوع اصرار دارند که بانک مرکزی از سیاست‌هایی که به فشرده کردن نرخ ارز می‌انجامد خودداری کند و تلاش خود را در راستای حفظ ثبات ارزی بازار به کار گیرد. به اعتقاد آنان تثبیت و سرکوب قیمت ارز نتیجه‌ای جز فشرده‌تر شدن فنر قیمتی ارزی ندارد که رها شدن آن به معنای پرش قیمتی ناگهانی و زیان گسترده بر بدنه اقتصاد است.
دغدغه فعالان اقتصادی
آن‌طور که محمد لاهوتی، عضو کمیته ارزی اتاق بازرگانی ایران اشاره می‌کند، نرخ ۱۳ تا ۱۴ هزار تومانی به عقیده بسیاری حباب داشته و این حباب نیز بالاخره یک روز باید خالی می‌شد که به نظر می‌رسد در حال حاضر در شرایط کاهش یا خروج از این حباب قرار داریم و قیمت واقعی شده است.
در عین حال باید گفت که در شرایط کنونی، نرخ ارز به زیر ۱۰ هزار تومان نخواهد رسید بلکه نرخ در کانال ۱۰ تا ۱۱ هزار تومانی باقی خواهد ماند ولی نکته مهم آن است که ارز در هر کانال قیمتی قرار گیرد، حتما ماندگاری داشته باشد و فرمول مابه‌التفاوت تورم داخلی و خارجی در آن لحاظ شود تا بعد از گذشت مدتی، مجدد فنر رها نشود.
بنابراین احساس خوشایند فعالان اقتصادی از کاهش قیمت ارز از طریق حفظ ثبات قیمت‌ها در بازار کامل‌تر می‌شود و دغدغه و نگرانی آنان نسبت به زیان‌های نهفته پشت نوسانات ارزی را به حداقل برساند.
اما با همه اینها اگر خروج بازیگران بزرگ از بازار ارز و فروشنده شدن بازیگران خرد، عزم مدیریتی بانک مرکزی، افزایش عرضه و فروکش کردن تب تقاضا و افزایش فروش نفت به دیگر کشورها مطابق با صحبت‌های اخیر رییس بانک مرکزی را از مهم‌ترین دلایل کاهش شدید قیمت ارز اعلام کنیم، در انتها به این نتیجه روشن می‌رسیم که هدف اصلی سیاستگذار جبران درآمدهای از دست رفته ارزی به هر شکل ممکن است.
خرید در صف فروش
حضور هوشمندانه افرادی که در تب فروش ارز به دنبال خرید ارز هستند می‌تواند تاییدی بر این ادعا باشد. بنابراین در حالی که آمارها نشان می‌دهد در طول مدت اخیر ارز صادراتی بیشتری به چرخه اقتصادی کشور بازگشته است و توانسته تامین ارز موردنیاز واردات را از دوش بازار آزاد بردارد، در همین حال دارندگان ارز نیز در پی کاهش وسیع قیمت‌ها در بازار آزاد، درصدد فروش دارایی‌های ارزی خود برآمده‌اند تا از زیان بیشتر ناشی از خرید و فروش ارز جلوگیری کنند. در این میان اما شاهد حضور افرادی در بازار ارزی کشور هستیم که قیمت ارز را به نرخ دلخواه ارزی‌شان نزدیک می‌بینند و دست به خرید هوشمندانه ارز می‌زنند.
اما نکته‌ای که در این بین مغفول مانده است این است که بالا و پایین رفتن قیمت ارز تحت هر شرایطی که باشد، با در نظر داشتن اولویت‌های سیاستگذاری دولت و با هدف تامین نیازهای ارزی وی
انجام می‌شود.
با همه اینها با مثبت قلمداد کردن مجموعه اقدامات ارزی دولت می‌توان امیدوار بود که ثبات بیشتری بر بازار ارز حکمفرما شود، منوط به آنکه سیاستگذار توان مدیریتی خود از بازار ارز را دریغ نکند.