تبعات جای خالی نقشه راهبردی صنعت در کشور

نسترن یوسف‌بکیان- دیدار اولین مقام عالی کشور با تولیدکنندگان و کارآفرینان و شنیدن نقطه‌نظرات آنها در ارتباط با وضعیت فعلی اقتصاد و تولید جای مباهات دارد اما این دیدار اخیر به لحاظ صحبت‌های تازه‌ای که از جانب مقام معظم رهبری مطرح شد، با دیدارهای قبلی تفاوت دارد و باعث دلگرمی فعالان اقتصادی و کارشناسان شده است. عمل به اصل ۴۴ قانون اساسی یکی از موضوعاتی است که رهبری بارها مسوولان کشور را نسبت به آن ملزم کرده‌اند اما آنچه در نشست اخیر عنوان شد، بیان خطاهای دولت‌های گذشته در ارتباط با به حاشیه راندن بخش خصوصی بود؛ موضوعی که به بیان مقام معظم رهبری، آثار زیانبار آن هنوز بر جای مانده و از اشتباهات و خطاهای سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب به شمار می‌رود. بنابراین آنچه از مسوولان دولت فعلی انتظار می‌رود این است که از رقابت با بخش خصوصی خودداری کنند و دستگاه‌های اجرایی، حمایت از بخش خصوصی را به طور جدی در دستور کار خود قرار دهند. رهبری همچنین با بیان اینکه کشور بدون فعالیت بنگاه‌های خصوصی اداره نخواهد شد و این بنگاه‌ها نیز بدون حمایت حاکمیت وارد میدان نمی‌شوند، بیان کردند که افزایش سرمایه‌گذاری برای تولید و ارتقاء بهره‌وری، دو رکن مهم و الزام اساسی رشد اقتصادی در کشور هستند. تاکید رهبری بر لزوم بهره‌مندی دولت از پتانسیل‌های بخش خصوصی و تغییر رویکرد دستگاه‌های اجرایی نسبت به تعامل با این بخش هرچند جای خوشحالی دارد و این امید را به وجود می‌آورد که دستگاه‌های دولتی با کاهش نقش خود در اقتصاد، فضا را برای حضور و عرض‌اندام بخش خصوصی آماده کنند اما از آنجایی که شعارهای سالیان گذشته که همگی از سوی رهبری با محور تولید و رفع مشکلات این بخش نامگذاری شده بود از سوی برخی از مدیران دستگاه‌های دولتی به درستی مورد توجه قرار نگرفت، این نگرانی وجود دارد که بیانات اخیر مقام معظم رهبری روی زمین بماند و به سرعت اجرایی نشود. ضمن اینکه درست در بهمن ماه سال گذشته رهبری به دولتمردان دستور دادند تا نقشه راهبردی صنعتی کشور را به سرعت تدوین کنند اما از آن زمان تاکنون، هنوز استراتژی توسعه صنعتی تدوین نشده و صنعتگران کشور در بلاتکلیفی به سر می‌برند. این در حالی است که بی‌توجهی به این موضوع، تبعات سنگینی را برای اقتصاد کشور به دنبال دارد و می‌تواند حتی موجب تعطیلی کارخانه‌های صنعتی در کشور شود، چراکه اکنون با توجه به اینکه دولت یک‌شبه بخشنامه‌هایی علیه تولید و به نفع واردات صادر می‌کند، تولیدکنندگان نمی‌توانند از پس مشکلات موجود در حوزه تولید بر آیند و با مشکلاتی نظیر نوسان نرخ ارز و کمبود سرمایه در گردش روبه‌رو هستند.
صحبت‌هایی که تازگی داشت
در همین خصوص قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت و معدن و تجارت با اشاره به صحبت‌های رهبری در دیدار با تولیدکنندگان و کارآفرینان به «جهان‌صنعت» گفت: هرچند اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ همواره از موضوعاتی بوده که مورد تاکید رهبری قرار داشته اما طی نشست اخیر صحبت‌هایی مطرح شد که بیان آنها از سوی مسوولان بالادستی نظام تازگی داشت.
آرمان خالقی با اشاره به تاکید رهبری بر لزوم افزایش سهم و نقش بخش خصوصی در اقتصاد کشور و همچنین عدم رقابت و مداخله دولت در بحث اقتصاد، اظهار کرد: آنچه در این نشست مورد تاکید قرار گرفت این بود که شرکت‌های دولتی به عنوان رقیب بخش خصوصی عمل نکنند. همچنین موضوع با اهمیت دیگری که از سوی رهبری به آن اذعان شد این بود که کنار زدن بخش خصوصی و دخالت دولت در همه کارها حتی فروش مثلا اجناس خُرد، اشتباه مهمی بوده که در سال‌های اول انقلاب صورت گرفته و خطای بزرگی بوده که مبالغ زیادی از آثارش همین طور باقی مانده است. وی افزود: اذعان به این واقعیت مهم که کنار زدن بخش خصوصی اشتباه بزرگی بوده است، تاکنون در حد مقامات ارشد مطرح نشده بود. اما جای بسی خوشحالی است که ما به عنوان مسوول، اشتباهاتمان در اقتصاد را بپذیریم و در پی جبران آن باشیم.
پنجره جمعیت در حال بسته شدن است
خالقی همچنین به بخشی از صحبت‌های رهبری مبنی بر اینکه سیاست‌های اصلی ۴۴ و خصوصی‌سازی دارای مخالفانی است اشاره کرد و گفت: نظر رهبری این است که مخالفان این قانون شاید از دلسوزان باشند اما مخالفت آنها درست نیست، چراکه این قانون با فکر تدوین شده اما متاسفانه دولت‌های مختلف نتوانستند به آن عمل کنند.
قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: نکته خیلی مهمی که رهبری نسبت به آن هشدار داد و فکر می‌کنم باید به آن توجه شود، کاهش رشد جمعیت جوان و پویای کشور است به طوری که در سال‌های پیش‌رو جمعیت کشور به سمت سالمندی خواهد رفت. این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که ایران به لحاظ نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده همواره دارای مزیت قابل‌توجهی در میان دیگر کشورها بوده است اما در صورت تداوم شرایط سخت معیشتی و اقتصادی، نمی‌توان به ازدواج جوانان و فرزندآوری آنها امید داشت. وی با بیان اینکه پنجره جمعیت در حال بسته ‌شدن است، افزود: اگر پنجره جمعیتی که به شدت کشور ما را تهدید می‌کند بسته شود، باز کردن آن، نسل‌ها زمان می‌برد. بنابراین در شرایط فعلی باید اقداماتی در حوزه تولید و اقتصاد در دستور کار قرار گیرد که کشور به سمت رشد اقتصادی و پویایی حرکت کند و رفاه جامعه تامین شود.
راه پیشرفت اقتصاد از مسیر تولید می‌گذرد
خالقی با تاکید بر اینکه راه پیشرفت اقتصاد کشور از مسیر تولید می‌گذرد، گفت: دولت و مجلس به عنوان دو بازوی مهم اجرایی و قانونگذاری باید تمام توان خود را برای حمایت از تولید به کار گیرند و با رفع موانع، موجب پیشرفت تولید و رشد اقتصادی کشور شوند. اما متاسفانه در شرایط فعلی، صنایع کشور در شرایط خوبی به سر نمی‌برند و حتی با سنگ‌اندازی‌های داخلی نیز روبه‌رو هستند. قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این سوال که واکنش دستگاه‌های دولتی در مقابل تاکیدات اخیر رهبری را چطور پیش‌بینی می‌کنید، افزود: سال‌هاست که مقام معظم رهبری بر موضوع تولید و رفع موانع در این بخش تاکید دارند اما متاسفانه دولتمردان در این ارتباط بیشتر شعاری برخورد می‌کنند و در عرصه عمل، رویکرد خود را تغییر نمی‌دهند.
مدیران دولتی بازخواست شوند
خالقی اظهار کرد: نکته قابل تامل در این خصوص آن است که در قبال ناکارآمدی و عدم عمل به وظایف نیز، این مدیران مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند و از آنها در مورد نتیجه عملی شعارهایی که داده‌اند به درستی پیگیری نمی‌شود. به عبارتی انتخاب و تعیین مسوولان از سازوکار خاصی برخوردار نیست و عملکرد مقام‌های ارشد اجرایی به درستی مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل بسیاری از قوانین و دستورالعمل‌های حمایتی از بخش تولید تنها روی کاغذ باقی می‌ماند و به مرحله اجرا نمی‌رسد. با این حال امید داریم که صحبت‌های اخیر رهبری و تاکید ویژه ایشان بر بهره‌مندی دولت از پتانسیل‌های بخش خصوصی، به صورت جدی مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
وی ادامه داد: باید برخی از مباحث حمایتی از بخش تولید و صنعت به صورت قانون تنظیم شوند و ضمانت اجرایی نیز داشته باشند تا در صورت بی‌توجهی برخی دستگاه‌های دولتی به این قوانین، در قالب ترک فعل با آنها برخورد شود.
نقشه راهبردی صنعتی کشور تدوین نشد
قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه دقیقا در بهمن سال گذشته نیز رهبری در دیدار با فعالان اقتصادی بر لزوم تهیه و تصویب سند و نقشه راهبردی صنعتی کشور تاکید کردند، گفت: متاسفانه از سال گذشته تاکنون این سند تدوین نشده و صنعتگران، تجار و مصرف‌کنندگان همچنان در بلاتکلیفی به سر می‌برند. این در حالی است که باید در این خصوص مسوولان دولتی مورد بازخواست قرار گیرند تا مشخص شود به چه دلیل در این زمینه کوتاهی کرده‌اند. وی بیان کرد: یکی از کارهایی که باید از مسوولان دولتی خواسته شود این است که در زمینه تدوین نقشه راهبردی صنعت هر چه زودتر اقدام کنند تا فعالان اقتصادی تکلیف خود را بدانند و در سردرگمی به سر نبرند. به گفته خالقی، باید سندی تنظیم شود که در آن حتی تعرفه‌های واردات در ارتباط با صنایع هم پوشش داده شود و دولت با تنظیم یک سری بایدها و نبایدها، مسیر مشخصی را برای صنعتگران ترسیم کند تا آنها تکلیف خود را بدانند و در ادامه دخالت خود در بازار را نیز متوقف کنند تا بازارها در حوزه‌های گوناگون سر و سامان بگیرند. اما متاسفانه این شائبه وجود دارد که فقدان استراتژی توسعه صنعتی و عدم تمرکز بر این مساله به این دلیل است که دست دولت برای ابلاغ هر بخشنامه خلق‌الساعه‌ای باز باشد.
انتقاد دبیرکل مجمع کارآفرینان ایران
در این رابطه همچنین دبیرکل مجمع کارآفرینان ایران با انتقاد از نبود سند جامع استراتژیک «تعیین‌تکلیف اقتصاد مولد» در کشور، به تازگی اعلام کرد: باید این سند جامع نوشته و در مجلس مصوب و ابلاغ شود تا شرکت‌ها بدانند تا چه اندازه می‌توانند بزرگ شوند و کار اقتصادی انجام دهند.
حمیدرضا غزنوی تصریح‌ کرد: باید تلاش کنیم نگارش و تصویب چنین سند جامع و برنامه استراتژیکی در برنامه هفتم توسعه نیز وارد و مصوب شود تا چراغ راهی برای صنایع، بنگاه‌ها و کارآفرینان کشور باشد.
وی اظهار کرد: امروز شاهدیم در مجلس و دولت تصمیماتی برای بخش مولد اقتصاد کشور گرفته می‌شود که در عمده جلسات مربوطه، اهالی آن صنایع مشارکتی ندارند و دخیل نیستند، در حالی که برای کار جامع و درست باید تشکل‌ها از ابتدا مشارکت داشته باشند.