تجارت زیرسایه تحریم و تعرفه

«جهان‌صنعت»- به باور تحلیلگران داخلی و خارجی، جنگ تعرفه‌ای دولت جدید آمریکا علیه کشورهای بزرگی همچون چین، کانادا، مکزیک و… معادلات تجارت جهانی را برهم خواهد زد و اقتصاد ایران از این کانال نیز متحمل خسارت‌هایی خواهد شد، هر چند که ممکن است در برخی موارد منابعی نیز برای اقتصاد به همراه داشته باشد.
اقتصاد ایران از اوایل دهه90 و به ویژه از اردیبهشت سال 1397 تحت تحریم‌های شدید و یک جانبه آمریکا قرار داشته و به همین علت با مشکلات عدیده‌ای در مبادلات تجاری و مالی رو‌به‌رو شده و حتی در این سال‌ها، شریک‌های تجاری ایران به کشورهای همسایه و چین محدود شده است. محدودیت‌های تجاری و مالی ناشی از تحریم‌ها سوخت لازم برای افزایش نرخ دلار و سایر ارزهای جهان روا را فراهم آورده است به گونه‌ای که طی روزهای اخیر شاهد شدیدترین جهش‌های ارزی بودیم و نرخ دلار آمریکا از 90‌هزار تومان نیز فراتر رفت. در حالی که در اسفند سال گذشته نرخ هر دلار آمریکا 60‌هزار تومان بود، این شاخص با افزایشی در حدود 50‌درصد اغلب شهروندان و فعالان اقتصادی را در بهت فرو برد. اینک اما با توجه به این رکورد 50‌درصدی این سوال در اذهان فعالان تجاری وجود دارد که تعرفه‌های 10 تا 25‌درصدی آمریکا روی برخی کالاهای چینی و کانادایی به چه میزان روی اقتصاد ایران اثرگذار است؟ آیا اثر این تعرفه‌ها بر اقتصاد ایران بیشتر است یا اثر تحریم‌ها؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که اثر مستقیم تحریم‌های یک‌جانبه بیشتر از تعرفه‌های غیرمستقیم روی کالاهای برخی کشورها اقتصاد ایران را آزار می‌دهد. همانطور که اشاره شد، تجارت عمده ایران با کشورهای همسایه به انضمام چین خلاصه شده و از میان این کشورها، فقط کشور چین است که تعرفه‌های آمریکایی علیه آن اعمال خواهد شد.
فرصت‌ها و تهدیدهای تعرفه
در این حال به باور سیدحمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران سیاست‌های تعرفه‌ای دولت ترامپ باعث کاهش تجارت جهانی، افزایش تورم، تقویت دلار و در نهایت اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد، البته تنش میان آمریکا و چین می‌تواند فرصتی برای کاهش فشار تحریم‌های نفتی بر ایران ایجاد کند.
براساس طرح دولت جدید آمریکا، تعرفه ۲۵‌درصدی بر کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا و ۱۰‌درصدی بر واردات از چین اعمال خواهد شد. علاوه بر این، ترامپ اظهار داشته که تعرفه‌های گسترده‌تری بر نفت و گاز طبیعی در اواسط فوریه اعمال می‌شود که باعث افزایش قیمت نفت شده است.
این تصمیمات با واکنش‌های تندی از سوی کشورهای هدف مواجه شده است. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا اعلام کرده که این کشور فورا با اقدامات متقابل قهرآمیز به این تعرفه‌ها پاسخ خواهد داد و افزوده که کانادایی‌ها ممکن است در روزها و هفته‌های آینده با روزهای دشواری روبه‌رو شوند. کلودیا شینبائوم، رییس‌جمهور مکزیک نیز اظهار کرده که با خونسردی منتظر تصمیم ترامپ برای تعرفه خواهد بود و آماده ادامه گفت‌وگوهای مرزی است. وی قبلا نیز گفته بود مکزیک تلافی خواهد کرد و استدلال کرده بود که تعرفه‌های ترامپ به قیمت ۴۰۰‌هزار شغل در ایالات‌متحده تمام می‌شود و قیمت‌ها را برای مصرف‌کنندگان آمریکایی افزایش می‌دهد.
سخنگوی سفارت چین در واشنگتن نیز با انتقاد از تعرفه‌های جدید گفته است که در جنگ تجاری یا جنگ تعرفه‌ای که به نفع هیچ‌یک از طرفین و جهان نیست، برنده‌ای وجود ندارد.
تحلیلگران اقتصادی هشدار داده‌اند که این تعرفه‌ها می‌تواند به افزایش قیمت کالاهای مصرفی در آمریکا منجر شود و مصرف‌کنندگان آمریکایی ممکن است با افزایش قیمت مواد غذایی از جمله گوشت و محصولات لبنی تا میوه و سبزی‌های تازه مواجه شوند. پیش‌بینی می‌شود که تصمیم ترامپ برای اعمال تعرفه‌های جدید، اقدامات تلافی‌جویانه را به همراه داشته باشد و به‌طور بالقوه بیش از 1/‏2تریلیون دلار تجارت سالانه ایالات‌متحده با کانادا، مکزیک و چین را مختل کند.
در مجموع، این اقدامات می‌تواند به تشدید تنش‌های تجاری بین آمریکا و شرکای تجاری‌اش منجر شود و تاثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی داشته باشد که در ادامه این مطلب به تاثیرات این تصمیمات بر تجارت و اقتصاد ایران پرداخته شده است.
تجارت جهانی کاهش می‌یابد
در این حال سیدحمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره تاثیرات این تصمیم‌گیری‌ها بر تجارت ایران اظهار کرد: در دو دهه اخیر رشد بخش تجارت بیش از رشد تولید ناخالص ملی کشورها بوده وگاهی تجارت جهانی دو تا سه برابر تولید ناخالص ملی رشد کرده است. جنگ تعرفه‌ها باعث کاهش تجارت جهانی می‌شود و دسترسی بسیاری از کشورها به بازار ۳۸۰۰‌میلیارد دلاری آمریکا را محدود می‌کند.
وی در گفت‌وگو با ایسنا افزود: جنگ تجاری باعث کاهش حجم معاملات و نهایتا رشد اقتصادی دنیا می‌شود و رشد مصرف انرژی متوقف می‌گردد، نکته مهم این است که افزایش تعرفه‌ها موجب افزایش نرخ تورم در دنیا و تقویت دلار در برابر سایر ارزها می‌شود که این دو مورد برای ایران چندان خوشایند نیست چراکه برای واردات کالای مورد نیاز باید قیمت بالاتری پرداخت کند و تقویت ارزش دلار با توجه به اینکه معاملات نفتی برمبنای دلار صورت می‌گیرد، باعث کاهش تقاضا خواهد شد.
حسینی گفت: با توجه به اینکه حجم تجارت خارجی ایران حدود ۱۵۰‌میلیارد دلار و یک‌سوم تولید ناخالص ملی است بنابراین تحولات بین‌المللی بر ایران اثر می‌گذارد.
وی تصریح کرد: از طرفی نیز تنش در روابط آمریکا و چین می‌تواند به ما فضای تنفس بدهد و آمریکا نتواند تحریم‌های نفتی خود را بر ایران تحمیل کند.
تهدیدها و فرصت‌های ایران
مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین نیز با بیان اینکه ایران به دلیل تحریم‌های اقتصادی، سال‌هاست که از جریان اصلی تجارت بین‌المللی خارج شده و سیاست‌های جدید آمریکا تغییر محسوسی در وضعیت کشور ایجاد نخواهد کرد، گفت: بیش از ۸۰‌درصد تجارت خارجی ایران محدود به هشت کشور است و ما در اقتصاد جهانی بازیگر اصلی محسوب نمی‌شویم بنابراین سیاست‌های جدید ترامپ تاثیر مستقیمی بر ما ندارد.
وی احتمال ایجاد برخی فرصت‌ها برای ایران را نیز مطرح کرد و گفت: اگر تنش اقتصادی میان آمریکا و چین افزایش یابد، ممکن است چین دیگر تحت فشار واشنگتن برای تشدید تحریم‌های ایران قرار نگیرد. این می‌تواند فرصتی باشد تا شرکت‌های ایرانی همکاری بیشتری با چین داشته باشند البته این یک احتمال است و نمی‌توان با قطعیت در مورد آن نظر داد.
وی تاکید کرد: ایران برای کاهش وابستگی به تجارت سنتی و محدود خود، نیاز به دیپلماسی اقتصادی فعال‌تری دارد؛ تحریم‌ها ما را از اقتصاد جهانی دور کرده است اما اگر بتوانیم بازارهای جدید را شناسایی و روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم، می‌توانیم جایگاه خود را در تجارت بین‌الملل بهبود ببخشیم.
بی‌ثباتی در دنیا
در این حال یک اقتصاددان معتقد است اثر تصمیمات ترامپ می‌تواند منجر به بی‌ثباتی در دنیا و هرج و مرج شود اما از سوی دیگر در شرایط به وجود آمده همه کشورها به دنبال این هستند که از فضای نامناسبی که ترامپ ایجاد کرده استفاده و ارتباط‌شان را با بقیه کشورها مستحکم‌تر کنند.
علی قنبری درباره تاثیرات این تصمیم‌گیری‌ها بر تجارت جهان و ایران در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تصمیماتی که ترامپ در خصوص تعرفه‌ها و مسائل اقتصادی جهان و همچنین مسائلی مانند گرینلند، پاناما، خلیج مکزیک و خروج آمریکا از قراردادهای جهانی گرفته است، باعث بی‌ثباتی در دنیا و موجب می‌شود که در بازارهای دنیا هرج و مرج ایجاد شود.
وی افزود: این تصمیمات باعث خواهد شد که روابط کشورهای اروپایی با آمریکا، کشورهای آمریکای مرکزی با آمریکا، آسیای میانه و همچنین خاورمیانه نیز به‌هم بریزد و در این شرایط کشورهایی که دارای ارتباط قوی‌تر با هم هستند و با یکدیگر ارتباطات بین‌المللی دارند می‌توانند از این شرایط برای ثبات اقتصادی خودشان استفاده کنند و آمریکا را به انزوا بکشانند.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: ترامپ متاسفانه تعادل روحی و فکری ندارد و می‌خواهد دنیا را با قلدرمآبی و یکه‌تازی آمریکا به ضعف بکشاند و طبیعی است که در چنین شرایطی روابط اقتصادی، روابط بین‌الملل و روابط بین کشورها خدشه‌دار می‌شود. کشور ما به عنوان کشوری که در شرایط حساسی به‌سر می‌برد دچار مشکلاتی در قیمت دلار، سکه و پایداری بازارهای داخلی خواهد شد.
وی در پاسخ به اینکه آیا ایران می‌تواند شرایط پیش آمده را به چشم یک فرصت نگاه کند، گفت: شرایط به‌وجود آمده می‌تواند باعث شود ایران با کشورهایی که روابط‌شان با آمریکا دچار تزلزل است ارتباط سریع‌تری پیدا کند. در حقیقت همه کشورها به دنبال این هستند که از فضای نامناسبی که ترامپ ایجاد کرده استفاده و ارتباط‌شان را با بقیه کشورها مستحکم‌تر کنند.
قنبری گفت: می‌شود با دیپلماسی فعال ارتباط قوی‌تر و نزدیک‌تری با همسایگان، کشورهای دوست، کشورهای هم‌پیمان و با کشورهای عضو پیمان بریکس و مشابه آنها داشته باشیم.