تجارت هوانوردی با ایمنی و توسعه پایدار

داود ربیعی * – در این مطلب از ارتباط میان ایمنی هوانوردی توسعه پایدار سخن خواهم گفت. در خصوص توسعه پایدار باید گفت، زمانی که چرخ هواپیما زمین یک منطقه را لمس می‌کند با خود آبادانی به ارمغان می‌آورد، اما کیفیت واژه‌ای است که آبادانی را به توسعه پایدار تبدیل می‌کند.
آبادانی یا رشد همان ساخت ترمینال‌های جدید در فرودگاه، ساخت هتل‌های متعدد در شهر و ارتقای سطح حمل‌و‌نقل شهری و امثالهم است که بیشتر جنبه کَمی و عددی دارد، اما توسعه به معنی گسترش و بهبود است. توسعه اگرچه دارای بُعد کَمی مانند رشد و آبادانی است‌، اما در اصل دارای ابعاد کیفی و کیفیت است.
توسعه اقتصادی فرآیندی است که درآن یک رشته تحولات و تغییرات بنیادی در ساختار‌های اقتصادی‌، اجتماعی‌، فرهنگی و سیاسی جامعه به وقوع می‌پیوندد و به مرحله بالاتری از پیشرفت اقتصادی می‌رسد. تفاوت حمل‌و‌نقل هوایی و ایرلاین در واژه کیفیت و توسعه نهفته است. یک شرکت از چند هواپیما برای انتقال مسافر از یک نقطه به نقطه دیگر استفاده می‌کند. شاید نام ایرلاین را به دوش می‌کشد، اما تنها یک سیستم حمل‌و‌نقل هوایی است و شاخصه‌های یک ایرلاین را ندارد.
در خصوص ایمنی باید اذعان کرد که ایمنی هوانوردی، شناخت مخاطرات در جهت کاهش حوادث و به صفر رساندن سوانح در جهت حفظ اموال و جان پرسنل و مسافران و به بیان کلی ذی‌نفعان است. ایمنی دارای سه‌مرحله تفکری است؛ در مرحله نخست، دوران انکار ایمنی است که فعالان این صنعت از مفاهیم ایمنی آگاهی نداشته و مصوبات ایمنی را زیرپا می‌گذارند. در مرحله دوم، دوره خنده به ایمنی است؛ از اهمیت ایمنی آگاه هستند اما به ایمنی نگاه لوکس‌گرایی دارند و ایمنی را یک عامل و وجه تمایز لوکس به‌شمار می‌آورند. در سال‌های نه‌چندان دور، شرکت‌های حمل‌و‌نقل هوایی از واژه ایمنی در شعارهای تبلیغاتی استفاده می‌کردند و آن را عامل اضافی از رسالت خود می‌دانستند. اما مرحله سوم، دوره پذیرش ایمنی است؛ در این مرحله، ایمنی بخش جداناپذیر به شمار می‌رود و تمام سیاست‌های شرکت براساس ایمنی اتفاق می‌افتد. در خصوص رابطه میان ایمنی و توسعه پایدار باید گفت که دو مفهوم مذکور در یک نقطه با یکدیگر تشابه دارند و آن، تحول فرهنگی است که به تحول و رشد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی منتهی می‌شود.
به بیان دیگر، براین باورم که هر عنوانی که به «مفهوم» و «تفکر» تبدیل می‌شود از مرحله فیزیکی یا عادت‌های معمول خارج شده و به مرحله «روانی» یا «بینش» تبدیل می‌شود و این همان «فرهنگ» است.
زمانی می‌توانیم از توسعه پایدار در هوانوردی سخن‌ بگوییم که در ابتدا بدانیم، نقش‌مان در صنعت هوانوردی تنها انتقال مسافر، بار و کالا از نقطه‌ای به نقطه دیگر نیست، بلکه نقشی موثر هرچند کوتاه در تحول فرهنگی جامعه داریم و قرار است یک تفکر را در جامعه بسط دهیم. این تحول فرهنگی حتی می‌تواند تغییر ذائقه مسافران باشد؛ به بیان دیگر سطح توقع و انتظار جامعه مخاطب را هرقدر که در توان است بتوان افزایش داد.
تحول فرهنگی هوانوردی از تغییر ذائقه و عادت‌های معمول در ذی‌نفعان آغاز‌شده و در مراحل متعالی به افزایش سطح رفاه و آسایش مخاطب منجر می‌شود.
در خصوص ایمنی نیز باید گفت نخستین ذی‌نفعان، پرسنل شرکت هستند و تحول فرهنگی ایمنی در میان پرسنل که از نفرات ارشد شرکت شروع می‌شود، باعث ایجاد تفکر و بینش ایمنی‌محور می‌شود. ایمنی تنها به خلبان و پرسنل عملیاتی محدود نمی‌شود و ایمنی دارای مفهومی فراتر است. ایمنی اقتصادی، ایمنی روانی، ایمنی سیاستگذاری و‌… که می‌توانند عاملی در جهت ایجاد توسعه پایدار تلقی شوند.
ایمنی نیز دارای فرهنگ است؛ فرهنگی که می‌تواند آداب و رسوم جاری یک شرکت و حتی بینش افراد را متحول کند. آنچه باید مورد بررسی و اجرا قرار گیرد، در نظر گرفتن ایمنی و توسعه پایدار است؛ رشد اقتصادی، سودآوری و نگاه تجاری نیز می‌توانند از ایمنی و توسعه پایدار بهره گیرند. به بیان دیگر، تفاوت کاسبی و تجارت در نگاه و بینش متفاوت به ایمنی و توسعه پایدار است.
* کارشناس هوانوردی