تجلی آینده‌ای روشن برای صنعت عناصر نادر خاکی ایران

«جهان‌صنعت»- در سال‌های اخیر، توجه جهانی به عناصر نادر خاکی (REEs) به ‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
این عناصر که در صنایع استراتژیک مانند تولید آهن‌رباهای دائمی، خودروهای الکتریکی، انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های پیشرفته کاربرد دارند، به عنوان مواد اولیه‌ای حیاتی برای توسعه صنعتی و فناورانه کشورها شناخته می‌شوند.
در این میان، کشورهای پیشرفته مانند چین، آمریکا و استرالیا سال‌هاست که بر روی استخراج و فرآوری این عناصر سرمایه‌گذاری کرده‌اند و اکنون ایران نیز گام‌های مهمی در این حوزه برداشته است.
ایران با داشتن ذخایر غنی از عناصر نادر خاکی، به‌ویژه در مناطق مروست و سنندج- سیرجان، پتانسیل بالایی برای ورود به این بازار استراتژیک دارد.
مطالعات انجام ‌شده نشان می‌دهد که معادن ایران حاوی منابع قابل‌توجهی از این عناصر هستند که در صورت بهره‌برداری صحیح، می‌توانند به توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی کشور به واردات کمک کنند.
با توجه به اهمیت این موضوع، اخبار و گزارش‌هایی از اقدامات مهم در این حوزه به گوش می‌رسد. شواهد حاکی از آن است که تحولات قابل‌توجهی در مسیر فرآوری این عناصر در حال وقوع است. برخی از منابع صنعتی و معدنی خبر از برنامه‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های فرآوری عناصر نادر خاکی در کشور داده‌اند. این گمانه‌زنی‌ها از آن حکایت دارند که به ‌زودی شاهد افتتاح و راه‌اندازی یک پروژه مهم در این حوزه خواهیم بود که می‌تواند نقطه عطفی در صنعت معدنی کشور باشد.
اگرچه هنوز جزئیات رسمی این پروژه منتشر نشده اما گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات از زیرمجموعه‌های گروه «ومعادن» با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، در حال توسعه زیرساخت‌های لازم برای فرآوری و استحصال عناصر نادر خاکی است. این شرکت نقشی کلیدی در اجرای این پروژه خواهد داشت و گام بلندی در مسیر بومی‌سازی و توسعه صنعت عناصر نادر خاکی در کشور برداشته است.
شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات از زیرمجموعه‌های گروه «ومعادن»، به عنوان نخستین هلدینگ سهامی عام پروژه در ایران، همواره در تلاش است تا با انتخاب و اجرای پروژه‌های معدنی و فلزی پربازده، گام‌های مؤثری در جهت توسعه صنعتی کشور بردارد. این شرکت این بار به سراغ پروژه‌ای سودآور و استراتژیک به نام «عناصر نادر خاکی» و«کنسانتره مونازیت» رفته است؛ این محصولات که در زمره محصولات دانش‌بنیان قرار می‌گیرند، کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند.
عناصر نادر خاکی در حوزه‌های متعدد و وسیعی کاربرد دارند؛ از جمله این کاربردها می‌توان به تولید آلیاژهای باتری، پودرهای جلا، افزودنی‌های شیشه، فولادهای آلیاژی، آهن‌رباهای دائمی، ابزارها و تجهیزات الکترونیکی، موتورها و ژنراتورهای الکتریکی، صنایع دفاعی، پزشکی، هوافضا و کشاورزی اشاره کرد. این عناصر به دلیل خواص منحصر به فرد خود، به عنوان موتور محرکه فناوری‌های نوین شناخته می‌شوند.
واژه «عناصر نادر خاکی» به معنای کمیابی در پوسته زمین نیست چرا که فراوانی این عناصر در طبیعت تقریبا به اندازه عنصر مس است؛ آنچه این عناصر را نادر می‌کند، وجود عامل «کانی‌زایی» است در واقع برای اینکه این عناصر به عنوان یک ماده معدنی هویت پیدا کنند، باید در یک کانی تجمع یابند؛ شرایط تشکیل این کانی‌ها بسیار خاص و نادر است، به طوری که این موضوع یک چالش علمی و جهانی محسوب می‌شود و تنها به ایران محدود نمی‌شود.
برآوردها نشان می‌دهد که ذخایر جهانی عناصر نادر خاکی حدود ۸۸‌میلیون تن است. از این مقدار، ۳۱‌درصد به کشور چین، ۴۴‌درصد به کشورهای آمریکا، استرالیا، هند و مالزی و ۲۵‌درصد به سایر کشورهای جهان اختصاص دارد؛ این آمار نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این عناصر در اقتصاد جهانی است.
با توجه به کاربردهای وسیع و ارزشمند عناصر نادر خاکی، کشور ایران نیز در سال‌های اخیر تلاش‌هایی را برای توسعه این حوزه آغاز کرده است. مطالعات متعددی در این زمینه انجام شده اما تاکنون نتایج قابل قبولی به دست نیامده بود تا اینکه شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات به عنوان اولین هلدینگ سهامی عام پروژه در ایران، به صورت جدی و با پیگیری مستمر وارد این عرصه شد، این شرکت با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، موفقیت‌های بی‌نظیری را در زمینه تولید این محصول استراتژیک در سطح کشور و منطقه خاورمیانه به دست آورده است.