تحریم‌های بی‌سابقه، تصمیم‌های بی قاعده

سیامک پیربابایی، نایب‌رییس مجمع واردات می‌گوید تحریم‌های بی‌سابقه علیه ایران به تصمیم‌گیری‌های بی‌سابقه و حتی بی‌قاعده در اقتصاد ایران انجامیده است که سامانه نیما و ارز ۴۲۰۰ تومانی از نمونه‌های آن است. به گفته این فعال بخش خصوصی در شرایط عادی و در یک اقتصاد آزاد، سامانه‌ای مثل نیما جایگاهی ندارد.
وی در واکنش به اظهارنظر رییس‌کل بانک مرکزی که اعلام کرد در هفته اخیر به‌طور متوسط روزانه بیش از ۱۵۰ میلیون دلار در سامانه نیما عرضه شده است، گفت: رییس‌کل بانک مرکزی به‌عنوان سکان‌دار مسائل ارزی کشور ارقامی را از میزان عرضه ارز مطرح می‌کند که البته آمارهای دقیقی نیست و اعداد تقریبی است. بااین‌حال ما باید این ارقام را به‌عنوان واقعیت‌های موجود در نظر بگیریم. به‌طورکلی ایران در دو سال گذشته، با کمترین میزان ممکنِ ارز، واردات را پیش برده و با مشکلات بسیار در زمینه صادرات، ارز را تهیه کرده است. دخل‌وخرج تجارت کشور در دو سال گذشته به کف رسید.پیربابایی ادامه داد: اما خوشبختانه تغییر فضای سیاسی در سطح بین‌المللی و گشایش‌هایی که به‌ظاهر ازنظر روانی در بعضی طرف‌های تجاری اثر گذاشته، بهبودی اوضاع برای تجارت ایران را نوید می‌دهد. می‌توان امید به بهبود شرایط را در صحبت‌های مسوولان دولتی هم دید. هم‌چنین دیدیم که اثر روانی تغییر اوضاع سیاسی به تخلیه فشار متراکم بر بازار ارز کمک کرد. بهبود تراز تجاری و آزادی بخشی از پول‌های بلوکه‌شده ایران و روان‌تر شدن صادرات، اخبار خوبی است. امیدواریم دولتمردان از فرصت‌های پیش‌آمده برای کاهش فشار بر اقتصاد کشور و بهبود وضعیت رفاهی و معیشتی مردم استفاده کنند.
سامانه نیما در اقتصادهای آزاد جایی ندارد
نایب‌رییس مجمع واردات در پاسخ به این سوال که ممکن است با تغییر شرایط ارزی کشور سامانه نیما در فضای تجاری ایران باقی بماند، افزود: سامانه‌هایی مثل سامانه نیما که نمونه آن را در هیچ اقتصاد دیگری نمی‌توان دید، مختص شرایط پیچیده و سنگینی است که تحریم به ایران تحمیل کرده است. مسئولان بانکی و اقتصادی کشور در آن دوره به این نتیجه رسیدند که یکی از راهکارهای مقابله با فشارهای ارزی ناشی از تحریم، راه‌اندازی سامانه نیما به‌عنوان ابزاری برای تنظیم بازار است.
وی ادامه داد: اما درواقع، این قبیل سامانه‌ها و ایده ایجاد آن‌ها در اقتصادهای آزاد به معنای اقتصادهای غیرکنترلی و غیرانحصاری، جایی ندارد. اگر تراز تجاری کشور بهبود پیدا کند و گشایش‌های ناشی از تغییر سیاست‌های بین‌المللی با سرعتی متناسب رخ دهد، سامانه‌هایی مثل نیما خودبه‌خود برچیده می‌شود. کار این سامانه مدیریت در عرضه و تخصیص و به تعبیری قیمت‌گذاری است که در اقتصاد آزاد، همه با آن مخالفت می‌کنند. به گفته پیربابایی، مواردی مثل ارز دونرخی و چند نرخی هم از این قبیل است و کسانی که به فضای اقتصاد رقابتی باور دارند، موافق چنین سیاست‌هایی نیستند. به نظر من در آینده اگر درآمدهای ارزی کشور افزایش پیدا کند و فروش نفت به روند منطقی‌تری نسبت به امروز و دیروز بازگردد، سامانه‌هایی مثل نیما نه‌تنها کمک‌کننده نیست بلکه بازدارنده است. اما نباید از یاد برد که سامانه‌هایی مثل نیما که می‌گوییم در دنیا سابقه ندارد، پیامد اعمال تحریم‌های بی‌سابقه بر اقتصاد یک کشور است.
محدودیت درآمدهای ارزی
این فعال بخش خصوصی همچنین در مورد تعیین نرخ ۴۲۰۰ تومان برای دلار و پیامدهای آن گفت: از زمانی که نرخ ۴۲۰۰ تومان برای دلار اعلام شد من در کمیته ارزی اتاق بازرگانی بودم. همه پس از خلق این نرخ دچار آشفتگی شدند و نمی‌دانستند از کجا آمده و عملکرد و کارکرد آن چیست ضمن اینکه هیچ‌کس در بخش خصوصی با دونرخی بودن ارز موافق نبود و نیست. نکته مهم توجه به قالب زمانی و شرایط تصمیم‌گیری است. در شرایط اعمال تحریم‌های شدید و کمبودها و آشفتگی‌ها در اقتصاد تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که ارز ۴۲۰۰ تومانی هم نمونه آن است و باید در بستر زمانی خود آن را بررسی کرد. تعیین نرخ ۴۲۰۰ تومان و تخصیص دلار با این نرخ نوعی رانت ارزی قوی و نمونه‌ای از ارزپاشی است اما این اولین بار نبود که در اقتصاد ایران شاهد ارزپاشی بودیم.
به‌طورکلی درباره شرایط ارزی کشور حتی منابع ارزی در صندوق توسعه ملی هم ابهام وجود دارد و هیچ اطلاع‌رسانی دقیق و شفافی انجام‌نشده است. در این خصوص نیز نایب رییس مجمع واردات اظهار کرد: در مورد صندوق توسعه ملی اطلاعات دقیقی منتشر نشده است. فلسفه وجودی این صندوق، استفاده از منابع ارزی کشور برای روز مباداست. امیدواریم روزی گزارشی از عملکرد این صندوق منتشر شود تا مردم بدانند تفکر ذخیره‌سازی منابع ارزی تا چه ‌اندازه به درد خورده است. ما امروز اطلاعاتی درباره این صندوق نداریم و نمی‌دانیم صندوق توسعه ملی تا چه ‌اندازه به داد اقتصاد کشور رسیده است و نه به‌عنوان یک حساب‌جاری بلکه به‌عنوان یک صندوق بین نسلی عمل کرده است.
به گفته وی شاید اگر منابع ارزی صندوق توسعه ملی قوی بود و آمار آن اعلام شده بود، ایالات‌متحده آمریکا تحریم‌ها را برای اعمال فشار بیشتر به اقتصاد ایران تشدید نمی‌کرد. چراکه کشوری با منابع ارزی قابل‌توجه از این ناحیه آسیب‌پذیر نیست.
پیربابایی با بیان اینکه تحریم یک اژدهای چند سر است و پیامدهای ناگوار متعددی بر یک اقتصاد دارد، افزود: پیامد تحریم تنها محدودیت درآمدهای ارزی نیست. تحریم‌ صدها مشکل ایجاد می‌کند. عدم ارتباط مستقیم شرکت‌ها با خریدار ایرانی اثر کمتری از محدودیت درآمدهای ارزی کشور ندارد. تحریم چالش‌های بسیاری برای کشورها ایجاد می‌کند و شاید در فضای امروز کمتر به چالش‌های متعدد تحریم پرداخته‌شده است. امروز بیشتر به آثار ارزی تحریم و اینکه دلار بیشتر یا کمتری داریم بها می‌دهند اما هم‌وزن و شاید مهم‌تر از این مساله، گل‌آلود شدن فضای ارتباط بین شرکت‌های ایرانی با شرکت‌های خارجی، از دست رفتن بازارها و فرصت‌های تجاری است. ما در این زمینه هنوز به روال عادی بازنگشتیم و اثر آن کمتر از چالش‌های ارزی نیست.