تحقیق و توسعه راه رونق تولید در صنعت آسانسور

نسیم توکل*
به طور متوسط ۹۰ درصد لوازم، تجهیزات و قطعات آسانسورهای کشور در داخل تولید می‌شود اما در سالیان اخیر و با آغاز دور تازه تحریم‌ها، در نتیجه سیاست‌های جدید دولت داخلی‌سازی برخی از آنها در دستور کار قرار گرفت. این اقلام شامل موتور گیربکس، ریل‌های آسانسور و پله‌برقی می‌شود که با وجود قیمت تمام‌شده بالاتر، داخلی‌سازی آنها به تدریج آغاز شده است. وجود نیروی انسانی با توان علمی و فنی بالا و تجربیات گذشته، مهم‌ترین برگ برنده ایران برای حضور پررنگ در بازارهای هدف است، چرا که صنعت آسانسور اکنون فقط با ۳۰ درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کند و ظرفیت خالی تولید سالانه ۵۰ هزار دستگاه در آن وجود دارد.
تولید به شدت کاهش یافته است
تحولات زیادی در صنعت آسانسور کشور اتفاق افتاده است. هر چند در پنج سال گذشته شاهد رشد صنعت ساختمان‌سازی در سراسر ایران هستیم که به تبع آن این صنعت رشد و ارتقا پیدا می‌کند. در واقعیت قطعه‌سازان و کسانی که عمدتا به عنوان زنجیره تامین‌کنندگان قطعات الکترونیک و بردهای مدارچاپی، تولیدکنندگان درایور آسانسور و تابلو فرمان بودند و یا کسانی که به صورت شاهدی چند شیفته بودن خط‌های مونتاژ تولیدکنندگان تابلو فرمان آسانسور را دیده بودند تا امروز مطمئن هستند که حجم تولید در صنعت آسانسور کشور به شدت کاهش پیدا کرده است.دلایل این امر چیست؟ بسیاری از تولیدکنندگان بیان می‌کنند که در چند سال گذشته واردات تابلو فرمان‌های چینی بسیار افزایش یافته به طوری که این بخش با حالت ساده‌تری واردات را انجام می‌دهند حتی به صورت غیررسمی! وجود این رویه سبب شده که مراحل اداری معمول در استانداردسازی‌ و دریافت تاییدیه از ادارات ذی‌ربط دور زده شود و بسیاری از ساختمان‌سازها به دلیل قیمت‌های بهتر به استفاده از تابلو فرمان‌های چینی روی آورند.
در واقع، به واسطه‌ ساخت مسکن مهر اوج ساخت آسانسور در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ بود که ساخت این وسیله به ۷۵ هزار دستگاه رسید و ایران بعد از چین و آمریکا در رده سوم جهان قرار گرفت. با کمرنگ شدن ساخت مسکن مهر و تکمیل شدن واحدها، در سال‌های بعد تولید آسانسور به حدود ۷۰ هزار، ۶۰ هزار و ۵۰ هزار رسید و در نهایت در سال گذشته تولید آسانسور به ۲۷ هزار و ۵۰۰ تا ۲۸ هزار دستگاه رسید.فناوری نوین عامل اصلی رضایت
اما با این حال، بخشی از خبرگان بر این باورند که در عمل به این صورت نبوده و تجهیزات خارجی در این چند سال با توجه به افزایش قیمت فراوان مورد رضایت نبوده‌اند و در مجموع تولید پایین نیست.
در واقع، بسیاری از مهندسان الکترونیک و طراحان بزرگی که با شرکت‌های آسانسوری کار می‌کنند اعتقاد دارند که به‌رغم استفاده از هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و فناوری‌های نوین در صنایع آسانسور جهان استفاده می‌شود اما در چند سال گذشته صنعت آسانسور ایران در زمینه تولید تابلو فرمان نتوانسته برنامه‌های رو به پیشرفتی را در این صنعت اجرا کند و این به معنای توجیه و مفهوم نداشتن صرف هزینه برای تحقیق و توسعه است.
واقعیت این است که بازار نقش اساسی دارد و با روند خود به تولیدکننده اعلام می‌کند تا در کدام جهت حرکت کند. در سال‌های اخیر همچنان شاهد تولید تابلو فرمان‌هایی با امکانات بسیار ساده در سطح آسانسورها برای صنعت ساختمان هستیم و این مساله نشان می‌دهد برای فعالان صنعت ساختمان قیمت تمام‌شده اولویت بالاتری از امکانات دارد. به غیر از برخی مناطق خاص و مرفه‌ که به‌خاطر هوشمندسازی حاضر به استفاده از فناوری‌های جدید باشند اما در این حالت هم پرداخت هزینه در ازای استفاده از محصولات خارجی خواهد بود. بنابراین به نظر می‌رسد که هنوز محصولات ایرانی از نظر بازار مورد تقاضا و اقبال قرار نگرفته‌اند تا تولیدکننده بخواهد هزینه‌های بیشتری را برای تحقیق و توسعه افزایش دهد.
سخن پایانی
اشتغال ۵۰ هزار نفری این صنعت در کشور یک‌چهارم اشتغالزایی صنعت خودرو است و اگر یک‌دهم صنعت خودرو به صنعت آسانسور توجه شود، می‌تواند در تولید، صادرات و خدمات پس از فروش حرف نخست را در منطقه بزند.
این در حالی است که اکنون به جز یک تا دو قلم از کالاهای مربوط به آسانسورهای کم‌ارتفاع و به اصطلاح تا هفت توقف‌، همه اقلام و تجهیزات در داخل تولید می‌شود که خودکفایی ۱۰۰ درصدی در این زمینه با انجام سرمایه‌گذاری‌های جدید و حمایت‌های دولت امکان‌پذیر است.
۷۵۰ هزار دستگاه آسانسور فعال در کشور وجود دارد و روزانه ۲۵۰ میلیون سفر توسط این تعداد آسانسور انجام می‌شود. در حالی که بزرگ‌ترین رقیب فعالان این صنعت‌، ترکیه است و اکنون قیمت تولیدات ایران به دلایل بیان‌شده ۳۰ درصد بیش از محصولات ترکیه‌ای تمام می‌شود و جبران آن جز با حمایت‌های دولتی امکان‌پذیر نیست.
به هر حال صنعت جهان در حال حرکت به این سو است و تمایل به استفاده از فناوری‌های نوین با سرعت زیادی در حال افزایش است.
اگر صنعت آسانسورسازی ایران به حضورمان در عصر دیجیتال توجهی نشان ندهد و انقلاب هوش مصنوعی در صنایع و محصولات الکترونیکی جهان را درک نکند بدون شک بازار خود را از دست خواهد داد و لازم است نیم‌نگاهی به آینده و فناوری‌های نوین فردا داشته باشد.
* عضو اتاق بازرگانی تهران