تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران خرد در بازار سرمایه

محسن عرب‌زاده*
سرمایه‌گذاران خرد نقش بسیار مهمی هم در ارزش معاملات و هم در روندهای بازار سرمایه ایفا می‌کنند. سرمایه‌گذاران خرد از نظر دانش مالی در چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند؛ دسته اول سرمایه‌گذارانی هستند که دانش مالی بالایی دارند و با تکیه بر آن، معاملاتی را انجام داده و بازده منطقی نیز کسب می‌کنند. از طرفی، سرمایه‌گذارانی نیز وجود دارند که بدون دانش مالی کافی به انجام معاملات اقدام می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که نه‌تنها بازده منطقی کسب نکنند بلکه متحمل زیان نیز می‌شوند. این دسته از سرمایه‌گذاران دچار رفتار هیجانی و به‌دنبال آن رفتار توده‌ای، جمعی یا رمه‌وار می‌شوند. این رفتار هیجانی باعث اتخاذ تصمیم‌هایی می‌شود که وی را با زیان روبه‌رو می‌کند. معاملات این دسته از سرمایه‌گذاران براساس تحلیل‌های تکنیکال و در ادامه میزان ریسک‌پذیری وی انجام نمی‌شود و صرفا براساس رفتار جمعی است. سرمایه‌گذارانی که دانش کافی ندارند ابتدا بررسی می‌کنند که اگر سهم جزو نمادهای پرتراکنش است آیا صف خرید برای آن تشکیل شده یا خیر. اگر سهم این ویژگی‌ها را داشته باشد اقدام به خرید می‌کنند و وقتی سهم صف فروش برای سهم تشکیل می‌شود بدون هیچ تحلیلی از ارزندگی آن، اقدام به فروش سهم می‌کنند. پیشنهاد می‌شود که سرمایه‌گذاران خرد از دانش افراد متخصص در بازار سرمایه یا اصطلاحا سرمایه‌گذاری غیرمستقیم استفاده کنند. مهم‌ترین ابزار سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردانی تحت نظارت سازمان بورس هستند که سرمایه‌گذارانی که دانش پایین دارند یا از تجربه کافی برخوردار نیستند یا حتی فرصت کافی ندارند، می‌توانند از آنها استفاده کنند. در این شرکت‌ها نیروهای خبره و متخصص که با تحلیل بنیادی نسبت به ارزندگی سهم اطمینان پیدا می‌کنند حضور دارند. از طرفی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم نیز باید با توجه به سطوح ریسک‌پذیری یا ریسک‌گریزی مشتری انجام شود و اگر سرمایه‌گذار ریسک‌گریز است باید از ابزارهایی که براساس اوراق بهادار با درآمد ثابت فعالیت می‌کنند، استفاده کند. اگر سرمایه‌گذار تمایلی به استفاده از ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ندارد باید بتواند هیجانات و احساسات خود را کنترل کند. همچنین لازم است در خصوص خرید، فروش و نگهداری سهام و اوراق بهادار استراتژی داشته باشد و نسبت به آن پایبند باشد. سرمایه‌گذار خرد باید حتما حد ضرر و حد سود خود را مشخص و از رفتارهای توده‌ای خودداری کند. بازارهای مالی محل انتقال ثروت از افراد بی‌تجربه و با دانش کم به افراد باتجربه و با دانش زیاد هستند. از طرفی بحثی روانشناسی تحت عنوان بیماری فومو یا ترس از دست دادن وجود دارد که بیان می‌دارد فرد تصور می‌کند که اشخاص دیگر بیش از وی سود کسب می‌کنند. همین موضوع باعث نگرانی وی شده و اتخاذ تصمیمات اشتباه را باعث می‌شود. در نتیجه سرمایه‌گذارانی که دانش، تجربه و وقت کافی ندارند با توجه به میزان ریسک‌پذیری خود از سرمایه‌گذاری غیرمستقیم استفاده کنند. سرمایه‌گذارانی که به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم تمایل ندارند، دانش و تجربه خود را تقویت کنند و همچنین با مبالغ کم اقدام به سرمایه‌گذاری کنند تا آسیب نبینند. تاکید می‌شود که سرمایه‌گذاران خرد پولی را وارد بازار کنند که به آن نیاز ندارند. از طرفی هیجانات خود را کنترل و استراتژی، تحلیل، حد ضرر و حد سود را مشخص کنند.
*مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار