تحلیل نسبت‌های ROE و ROA

در تحلیل مالی شرکت‌ها، دو شاخص کلیدی وجود دارند که به کمک آنها می‌توان عملکرد و کارایی مالی یک شرکت را ارزیابی کرد: نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) و نرخ بازده دارایی‌ها (ROA) . این دو معیار به صورت پیوسته و در کنار یکدیگر به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران مالی کمک می‌کنند تا میزان سودآوری و کارایی شرکت‌ها را در استفاده از منابع مالی خود بهتر درک کنند. در ادامه، به صورت مفصل به توضیح این دو شاخص و تفاوت‌ها و کاربردهای آنها پرداخته می‌شود.
نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)
ROE که مخفف عبارت Return on Equity است، یکی از مهم‌ترین معیارها در تحلیل مالی است و به‌طور کلی نشان‌دهنده میزان سودآوری شرکت به ازای هر واحد از حقوق صاحبان سهام (سرمایه‌گذاران) است. این شاخص به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا درک کنند که شرکت چگونه از سرمایه‌هایی که از سهامداران به‌دست آورده برای ایجاد سود استفاده می‌کند.
به بیان ساده‌تر،ROE نشان می‌دهد که به ازای هر واحد از سرمایه‌ای که سهامداران در اختیار شرکت قرار داده‌اند، چه میزان سود خالص تولید شده است. برای مثال، اگر یک شرکت ROE برابر با 15‌درصد داشته باشد، یعنی از هر 100واحد سرمایه‌گذاری شده توسط سهامداران، 15واحد سود خالص به‌دست آمده است.
اهمیت و کاربرد ROE
یکی از دلایل مهم استفاده از ROE این است که به سرمایه‌گذاران و مدیران شرکت‌ها امکان می‌دهد تا کارایی و سودآوری شرکت را ارزیابی کنند. هرچه ROE بالاتر باشد، نشان‌دهنده این است که شرکت توانسته است از سرمایه سهامداران به‌صورت بهینه استفاده کند و سود بیشتری تولید کند.
برای مثال، در مقایسه بین دو شرکت، شرکتی که ROE بالاتری دارد، عموما به‌عنوان شرکتی موفق‌تر در استفاده از سرمایه شناخته می‌شود. با این حال، باید توجه داشت که ROE بالا همیشه نشان‌دهنده عملکرد خوب نیست؛ گاهی ممکن است به دلیل افزایش بدهی‌ها و اهرم مالی (Financial Leverage) این شاخص بالا باشد بنابراین برای تحلیل کامل و دقیق‌تر، استفاده از ROE در کنار دیگر معیارهای مالی ضروری است.
نرخ بازده دارایی‌ها (ROA)
ROA یا Return on Assets نیز یکی دیگر از شاخص‌های مهم در تحلیل مالی است که نشان می‌دهد یک شرکت چگونه از تمامی دارایی‌های خود برای ایجاد سود استفاده می‌کند. این شاخص در واقع بیانگر کارایی شرکت در استفاده از تمامی منابع و دارایی‌هایی است که در اختیار دارد.
به عبارت دیگر ROA نشان می‌دهد که شرکت به ازای هر واحد از دارایی‌هایی که در اختیار دارد، چه مقدار سود خالص به‌دست آورده است. اگر یک شرکت ROA برابر با 10‌درصد داشته باشد، به این معنی است که از هر 100واحد دارایی که شرکت در اختیار دارد، 10واحد سود خالص تولید کرده است.
اهمیت و کاربرد ROA
نرخ بازده دارایی‌ها (ROA) به تحلیلگران کمک می‌کند تا میزان کارایی مدیریت در استفاده از دارایی‌های شرکت را ارزیابی کنند. این شاخص به‌ویژه برای شرکت‌هایی که دارایی‌های زیادی دارند، اهمیت بیشتری دارد زیرا نشان‌دهنده این است که آیا شرکت توانسته از تمامی دارایی‌های خود به‌طور مؤثری بهره‌برداری کند یا خیر.
برای مثال، در مقایسه بین دو شرکت، شرکتی که ROA بالاتری دارد، نشان‌دهنده این است که مدیریت توانسته است از دارایی‌های موجود به نحو کارآمدتری برای تولید سود استفاده کند. هرچه ROA بالاتر باشد، شرکت کارآمدتر است. این معیار به‌ویژه در شرکت‌های بزرگ که دارایی‌های فیزیکی گسترده‌ای دارند (مانند شرکت‌های تولیدی یا معدنی) اهمیت بسیاری دارد.
چگونگی استفاده همزمان از ROE و ROA
تحلیل اهرم مالی: اگر ROE شرکت به‌طور چشمگیری بالاتر از ROA باشد، ممکن است نشان‌دهنده این باشد که شرکت از اهرم مالی (بدهی) زیادی استفاده کرده است. در این حالت، تحلیلگر باید به ساختار بدهی شرکت توجه کند و میزان ریسک مرتبط با آن را بررسی کند.
مقایسه بین صنایع: در برخی صنایع، ROA ممکن است به‌طور طبیعی پایین‌تر باشد، به‌ویژه در صنایعی که دارایی‌های فیزیکی زیادی دارند. در این موارد، تحلیل ROE ممکن است تصویر دقیق‌تری از سودآوری ارائه دهد. به‌عنوان مثال، شرکت‌های خدمات مالی یا فناوری که به دارایی‌های فیزیکی کمتری نیاز دارند، معمولا ROA بالاتری دارند.