تخاصم آشکار

گروه جهان- بزرگ‌ترین پیمان نظامی جهان در حالی ۷۰ ساله شد که در کنار جذب سی‌امین عضو، اختلاف‌ها میان اعضای دیرینه آن به سطحی بی‌سابقه رسیده است. در حالی رهبران ۲۹ کشور در اجلاس سالانه ناتو در لندن گردهم آمدند که آینده همکاری‌های نظامی جهان غرب در دستور کار قرار گرفته، چراکه در هفتادمین سالگرد تشکیل ناتو، آینده این اتحاد نظامی نامطمئن‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.
ناتو در ۷۰ سال گذشته با فراز‌ونشیب‌های فراوانی در کنار توسعه خود روبه‌رو بوده و در مناقشه‌های متعددی مداخله کرده است. پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، کاخ سفید سیاست جدیدی در قبال ناتو اتخاذ کرد. ترامپ که این سازمان را منسوخ می‌داند، خواهان عمل دیگر اعضا به تعهدهای مالی خود و اختصاص دست‌کم دو درصد از تولید ناخالص داخلی آنها به امور دفاعی شده است.
یکجانبه‌گرایی‌های دولت دونالد ترامپ و بی‌توجهی او به بسیاری از پیمان‌های بین‌المللی، کشورهای اروپایی را وادار کرده تا دیگر تمایل چندانی به ادامه همکاری‌های نظامی در قالب ناتو نداشته باشند و به همکاری در خارج از چارچوب این پیمان روی آورده‌اند؛ پدیده‌ای که بیش از هر زمان دیگر موجب تضعیف ناتو خواهد شد. به‌عنوان مثال، ترامپ نیروهای آمریکایی را بدون مشورت با متحدان ناتو در ماه اکتبر از سوریه خارج کرد.
اخیرا هم امانوئل ماکرون اوضاع این سازمان را به فردی تشبیه کرده که دچار مرگ مغزی شده است. ترکیه که از همکاری نکردن سازمان در مبارزه با کردها ناخشنود بود و به تازگی هم سنگ‌اندازی‌هایی در امور داخلی ناتو انجام داده از زبان اردوغان به آن واکنش تندی نشان داد. از سوی دیگر با اعلام موافقت آمریکا با عضویت مقدونیه شمالی در ناتو، به نظر می‌رسد هفتادمین نشست سران ناتو مصادف با پیوستن سی‌امین عضو این پیمان نظامی باشد.
نامطمئن‌تر از همیشه
هفته‌نامه تایم در گزارشی به قلم بیلی پریگو با بررسی اختلاف‌ها در ناتو، تاکید دارد که در هفتادمین سالگرد تاسیس ناتو در لندن، آینده این اتحاد نظامی از همیشه نامطمئن‌تر به نظر می‌رسد. ناتو در پی جنگ جهانی دوم توسط ایالات متحده و قدرت‌های مهم اروپا به‌عنوان ابزاری برای دفاع نظامی علیه اتحاد جماهیر شوروی تاسیس شد. اعضای موسس آن متعهد شدند که حمله به یکدیگر، حمله به همگان تلقی شود و هر متحد در مقابل متجاوز اقدام تلافی‌جویانه خواهد داشت.
اما جهان در سال ۲۰۱۹ میلادی با آنچه در سال ۱۹۴۹ متعهد شد، بسیار متفاوت است. در واقع ناتو نمی‌تواند خود را به سرعت این جهان متغیر، تغییر دهد و رهبرانی که در لندن دور هم گرد آمده‌اند، به خوبی از این موضوع آگاه هستند. این اتحاد نخست در برابر نیروی نظامی شوروی ایجاد شد، اما ظهور چین این تعادل را تغییر داده است. لازم به یادآوری است که ناتو به‌عنوان یک انجمن همکاری و هماهنگی ارتش به وجود آمد، بنابراین در میان جشن‌ها و ضیافت‌های ۷۰ سالگی ناتو، رهبران حاضر در لندن باید در مورد اینکه ناتو چگونه برای یک دهه دیگر سرپا بماند، گفت‌وگو کنند.
رهبران ۲۹ کشور عضو ناتو از جمله ترامپ، ماکرون، بوریس جانسون، آنگلا مرکل، جاستین ترودو و رجب طیب اردوغان در این نشست شرکت می‌کنند. فهرست کامل اعضای ناتو عبارتند از: آلبانی، بلژیک، بلغارستان، کانادا، کرواسی، جمهوری چک، دانمارک، استونی، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایسلند، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مونته‌نگرو، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، رومانی، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا، ترکیه، انگلیس و ایالات متحده.
موضوعات مهم دستور کار لندن
بزرگ‌ترین مساله در دستور کار همان چیزی است که ماکرون در اظهارات خود از آن به‌عنوان مرگ مغزی یاد کرد. سخنان ماکرون شامل انتقادات ناچیزی از ترامپ، فرمانده کل ارتش آمریکا بود؛ نیرویی که از سال ۱۹۴۹ تاکنون اساسا قدرت ناتو را تحت تاثیر خود قرار داده است. ترامپ گفته است که آمریکا بیش از حد از لایحه نظامی ناتو پیروی می‌کند و پیشنهاد داده در صورتی که دیگر کشورهای عضو دو درصد از تولید داخلی خود برای مخارج ناتو هزینه نکنند، از این پیمان خارج می‌شود.
در ماه اکتبر ترامپ نیروهای آمریکایی را از شمال شرقی سوریه خارج کرد و راه را برای حمله ترکیه به کردهای سوریه در منطقه‌ای که در واقع متحدان دیرین ایالات متحده در نبرد با داعش هستند، باز کرد. این حرکت ترامپ باعث خشم ماکرون شد زیرا ترامپ پیش از چنین اقدامی با متحدان خود در ناتو مشورت نکرده بود.
رهبر فرانسه ناامیدی خود را در مورد یکجانبه‌گرایی ترامپ اعلام کرد و به همین دلیل تلاش دارد رییس‌جمهوری آمریکا را متقاعد کند به جای دیدن منافع ایالات متحده به تنهایی، تصمیمات سیاست خارجی خود را بر اساس منافع کشورهای غربی ببیند.
میزان هزینه‌های دفاعی در ناتو
در آخرین نشست ناتو در ژوئیه ۲۰۱۸، اختلاف نظر درباره هزینه‌های دفاعی بر بحث‌ها حاکم بود. ترامپ از آلمان به دلیل پرداخت نکردن هزینه کافی انتقاد کرد و حتی بنا به گزارش‌ها، تهدید کرد اگر کشورها نتوانند دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف هزینه‌های دفاعی ناتو کنند از این پیمان خارج می‌شود.
تهدید ترامپ مبنی بر خروج از این پیمان، رهبران چپ از جمله مرکل را متحیر کرد، اما این تهدید تاثیر داشت: ۱۸ ماه بعد، ۹ عضو اروپایی ناتو از جمله فرانسه و انگلیس درصد تولید ناخالص داخلی را که برای بخش دفاعی هزینه می‌کنند، افزایش دادند، اگرچه تخمین زده می‌شود تنها شش کشور غیر از ایالات متحده دست‌کم دو درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف هزینه‌های دفاعی ناتو کنند.
در تاریخ ۱۲ دسامبر (۲۱ آذر)، درست یک هفته پس از نشست ناتو، انگلیسی‌ها به پای صندوق‌های رای می‌روند تا تصمیم بگیرند که آیا بوریس جانسون نخست‌وزیر بماند یا خیر. ترامپ از کسانی است که رابطه نزدیکی با جانسون دارد و حزب کارگر به‌عنوان مخالف حزب حاکم (محافظه‌کار)، تلاش دارد جانسون را به‌عنوان چهره‌ای متمایل برای فروش خدمات بهداشتی انگلیس به شرکت‌های پزشکی ایالات متحده به تصویر بکشد.
به همین دلیل حضور ترامپ در بریتانیا در نزدیکی زمان برگزاری انتخابات این کشور می‌تواند نتایج غیرمنتظره‌ای به همراه داشته باشد چراکه ترامپ در زمینه اظهارنظرهایی که باعث بروز آشفتگی در سیاست بریتانیا می‌شود، سابقه‌ای اثبات‌شده دارد.
ترامپ در آخرین دیدار خود در بریتانیا، در ماه ژوئن (خرداد) گفت که خدمات ملی بهداشت بریتانیا باید در مذاکرات تجاری بعد از برگزیت میان ایالات متحده و بریتانیا در دستور کار باشد.
هرچند ترزا می، نخست‌وزیر وقت بریتانیا تلاش کرد این ادعاها را رد کند اما در مبارزات انتخاباتی حزب کارگر اسنادی به دست آمد که دقایقی از جلسات میان مقامات بازرگانی ایالات متحده و انگلیس که بر سر خدمات بهداشتی انگلیس بود را فاش می‌کرد. با وجود اظهارات تند ماکرون پیش از نشست، رهبران ناتو همچنان خوش‌بین هستند که نشست ناتو پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در مورد یکی از چالش‌های کلیدی این پیمان در پی داشته باشد. یکی از این مسائل ظهور چین به‌عنوان یک قدرت اقتصادی جهان است که سرمایه‌گذاری کلانی در بخش فناوری نظامی دارد.
جرمی کوربین: کاش ناتو وجود نداشت
این در حالی است که رهبر حزب کارگر بریتانیا در ویدئویی مربوط به ۲۰۱۴ گفته بود: ‌ای‌کاش ناتو و سایر ائتلاف‌های نظامی غربی وجود نداشتند. روزنامه دیلی‌میل دیروز نوشت این فیلم که مربوط به سال ۲۰۱۴ است نشان می‌دهد جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر بریتانیا می‌گوید: من طرفدار ناتو نیستم و حتی می‌گویم‌ ای‌کاش ناتو وجود نداشت. من طرفدار هیچ ائتلاف نظامی غربی نیستم و می‌گویم ای‌کاش هیچ‌کدام از آنها وجود نداشتند. این فیلم در حالی منتشر شده که بریتانیا میزبان نشست سران ناتو است که در آن رهبرانی از جمله دونالد ترامپ هم حضور دارند.
جرمی کوربین در مصاحبه‌ای مربوط به ماه گذشته میلادی از اینکه بگوید ائتلاف ناتو یک موفقیت بزرگ نظامی است، امتناع کرد و در پاسخ به اینکه آیا با گفته‌های نیک کارتر، رییس ستاد ارتش انگلیس درباره این ائتلاف نظامی موافق است، گفت: مطمئن نیستم که ناتو را موفق‌ترین ائتلاف نظامی در تاریخ توصیف کنم.
راسموسن: ناتو گرفتار اختلاف است
از طرفی آندرس فوگ راسموسن که بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ دبیرکل ناتو بود، تاکید کرد این ائتلاف نظامی هیچ‌گاه تا به این اندازه اختلاف و تفرقه سیاسی را تجربه نکرده بود.
در حالی که ناتو جشن ۷۰ سالگی خود را برگزار کرد، آندرس فوگ راسموسن، دبیرکل پیشین ناتو تاکید کرد شرایط کنونی با وضعیت ایده‌آل فاصله دارد. راسموسن گفت: هیچ‌گاه پیش از این در تاریخ ناتو، ما چنین حجمی از اختلاف و تفرقه‌ای که اکنون شاهد هستیم، تجربه نکرده‌ایم.
این مقام پیشین ناتو سه موردی که موجب پیش آمدن بحران کنونی شده است و ممکن است بزم ناتو در لندن را تحت‌الشعاع قرار دهد، ذکر کرد. او ابتدا از دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا نام برد که بنیاد همکاری ناتو موسوم به ماده ۵ را زیر سوال برده است. براساس این ماده، حمله به یک کشور عضو باید به مثابه حمله به کل ائتلاف در نظر گرفته شود.
مورد دوم که راسموسن به آن اشاره داشت، اظهارات اخیر امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه است که اخیرا ناتو را در وضعیت «مرگ مغزی» توصیف کرده بود. این سخنان بحث‌ها و انتقادهای زیادی را به همراه داشت.
سومین و آخرین موردی که دبیرکل پیشین ناتو به آن پرداخت، مخالفت داخلی شدید با عملیات نظامی اخیر ترکیه در شمال سوریه است. راسموسن گفت: یکی از موارد نگرانی این است که ترکیه به علت خرید تجهیزات دفاعی روسیه با خطر به حاشیه رانده شدن در بحث همکاری دفاعی ناتو روبه‌رو شود.
با این حال ناتو باید ترکیه را حفظ کند و این خطایی تاریخی است که ناتو به ترکیه پشت کند، چه رسد به اینکه بخواهد آن را از این ائتلاف بیرون بیندازد.
راسموسن تاکید کرد که تمام عدم قطعیت‌ها و اختلافات ممکن است «روح‌های ضعیف همانند ولادیمیر پوتین» را برای آزمایش دودلی ناتو وسوسه کند. آندرس فوگ راسموسن روسیه را حریف استراتژیک ناتو خواند و تاکید کرد که ماشین‌آلات نظامی این ائتلاف خوب پیش می‌روند. فوگ راسموسن در پایان گفت: از زمان پایان جنگ سرد اکنون، ناتو امروز بیش از گذشته مورد نیاز است.