تخفیف دروغین

مجتبی عبدی- آخرین جمعه‌ ماه نوامبر با نام بلک‌فرایدی یا جمعه سیاه شناخته می‌شود که بسیاری از مردم دنیا برای این روز لحظه‌شماری می‌کنند تا بتوانند اجناس مورد نظرشان را با تخفیف خوب خریداری کنند‌. سوم و چهارم آذرماه در ایران به تبعیت از برخی کشورها حراج بلک‌فرایدی برگزار شد‌. این اقدام در ایران چند سال پیش، از برخی فروشگاه‌های اینترنتی آغاز شد که به دلیل ذات فناورانه و جوان بودن و البته روابط سرمایه‌گذاران‌شان علاقه و قرابت بیشتری با جهانی شدن داشتند‌.
بر این اساس به مردم وعده داده شد که در این روز می‌توانند تخفیف‌های استثنایی دریافت کنند‌. البته اینکه زیرساخت‌های فنی برگزاری چنین رویدادی تا چه اندازه آماده بود، موضوع دیگری است که جای بحث دارد چراکه بسیاری از کاربران از ساعات اولیه این حراج موفق به باز کردن سایت‌ فروشگاه‌های اینترنتی ایرانی نشدند و حجم بالای مراجعات مردم در شرایطی صورت گرفت که زیرساخت‌های فنی برای آن دیده نشده بود‌.
از طرفی تخفیفاتی که در این روز برای اقلام این سایت‌ها تعیین شده بود‌، دروغین بود که تنها برای ایجاد هیجان در خریداران طراحی شده بود‌.
فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ کشور از هفته‌های گذشته تبلیغات گسترده‌ای حول فروش خود در جمعه‌ سیاه ۲۰۱۷ انجام دادند و به نظر سرمایه‌گذاری زیادی برای این روز کرده بودند. با این حال نه‌تنها نتوانستند عملکرد خوبی در این روز داشته باشند بلکه موجبات اعتراض بسیاری از کاربران را در مورد ارتباط و مشکلات زیرساختی برانگیختند‌.
فروش میلیارد دلاری جمعه سیاه در جهان
استقبال مصرف‌کنندگان در حراج‌های پایان سال جاری میلادی در بازار‌های جهانی، خرید ۷۹/۶ میلیارد دلاری را برای فروشگاه‌های مختلف در پی داشت‌. بر همین اساس مردم در دوشنبه سایبری و جمعه سیاه به ترتیب ۴۵/۳ و ۳۴/۳ میلیارد دلار خرید انجام دادند‌.
بر اساس گزارشی که توسط شرکت ادوبی منتشر شده، دو روز بزرگ حراج‌های ویژه پایان سال ۲۰۱۷ با موج بی‌نظیر استقبال مردم همراه بوده است‌. ادوبی اعلام کرده جمعه سیاه سال ۲۰۱۶ آغاز حراج ویژه بوده که بیش از یک میلیارد دلار فروش را برای بازار تجهیزات موبایل به همراه داشته است‌.
با این وجود جمعه گذشته در تهران حراجی‌های مختلف برگزار شد و به اصطلاح افرادی که روی این واژه تمرکز کرده بودند «حراجمعه» مهمان تهران شد اما درباره اینکه چقدر برگزاری این حراج در ایران و سایر کشورها مشابهت دارد جای بحث‌ بسیار است، چراکه این تحریک تقاضا در شرایطی صورت گرفت که در بسیاری موارد تخفیف‌های جزیی ارائه شد و گاه به استناد گفته‌های افرادی که در این حراجی‌ها شرکت کرده‌اند قیمت یک کالا از ابتدا رقمی بالاتر اعلام شد و پس از آن مبلغی تخفیف به آن می‌خورد به‌گونه‌ای که ممکن بود رقم نهایی این حراج‌ها از قیمت مرسوم بازار بالاتر باشد‌.
عدم وحدت تخفیفات
اگرچه این حراج باید به‌طور مشخص و به برندهای خارجی اختصاص پیدا می‌کرد اما با توجه به شرایط ایجادشده بسیاری از فروشندگان داخلی نیز سعی کردند از این فضا بهره گیرند‌. بر این اساس اجناس مختلف با قیمت‌های به ظاهر پایین‌تر عرضه شد و به‌خصوص در سایت‌های مختلف اینترنتی حتی تا انواع شوینده‌ها به حراج گذاشته شد‌. اما نکته جالب اینکه درباره‌ درصد تخفیفی که در این حراج‌ها وجود داشت هیچ‌گونه وحدت رویه‌ای وجود نداشت و گاه تخفیف‌ها از ۲۰۰۰ تومان شروع شد و گاه به رقم‌های بسیار می‌رسید‌.
سودجویی از راه تخفیف
اما نکته‌ای که در این بین بسیار حائز اهمیت می‌شود این است که این فروشگاه‌های اینترنتی در ایران قیمت‌ها را طوری تعیین می‌کردند که با اعمال تخفیف نیز از قیمت مصوب در بازار فیزیکی نیز بالاتر بود‌. این در حالی بود که با کمال تعجب شاهد فروش متعدد همان کالا‌ها بودیم.
مدتی است که فروشگاه‌های اینترنتی مبنای اطلاع از قیمت کالا‌های مختلف و مخصوصا دیجیتالی برای مردم شده اند و دیگر بازار سنتی از افرادی که برای کسب اطلاع از قیمت‌ها قدم می‌زدند خالی شده است‌. بنابراین مردمی که نیازمند کالایی به‌خصوص هستند با مشاهده قیمت‌ها در فروشگاه‌های اینترنتی همان را ملاک خرید خود قرار می‌دهند حتی اگر آن فروشگاه قیمتی بیش از قیمت عرف برای کالای خود تعیین کرده باشد‌.
این در حالی است که در فروش اینترنتی این فروشگاه‌ها در جمعه سیاه همین اتفاق روی داد و مشاهده شد که افرادی از این سایت‌ها اقدام به خرید می‌کردند که از قیمت‌های واقعی کالای مورد نظر اطلاع دقیقی نداشتند و با وجود تخفیف مصنوعی که روی کالا درج شده بود اقدام به خرید هیجانی آن کالا می‌کردند‌.
این تخفیفات به‌گونه‌ای تعیین شده بود که قیمت قبلی کالا را با ۷۰ درصد بالاتر از قیمت واقعی آن به مشتری نشان می‌دادند و با خط زدن قیمت کاذب‌، قیمت جدید که همچنان پنج درصد بالاتر از قیمت آن کالا در بازار سنتی است با اعلام تخفیف ویژه به مناسبت جمعه سیاه به مشتریان خود می‌فروختند‌. این در حالی است که در واقع مشتریان با اعلام تخفیفات دروغی به خرید کالای این شرکت‌ها با قیمتی بالاتر از عرف اقدام کردند و از خرید خود نیز با این عقیده که کالای خود را ۷۰ درصد زیر قیمت بازار خریده‌اند بسیار راضی بودند‌.
تبلیغات گسترده برای تحریک تقاضا
البته فلسفه‌ برگزاری این رویداد در ایران با سایر نقاط جهان کمی متفاوت است‌. از برگزاری چنین رویدادی اواخر پاییز در ایران که هیچ سنخیتی با سال نو میلادی ندارد که بگذریم، معمولا در سایر نقاط جهان، مردم برای این رویداد برنامه‌ریزی می‌کنند و علاوه بر فروشگاه‌های اینترنتی، همه فروشگاه‌های فیزیکی نیز تخفیف‌هایی برای فروش محصولات‌شان ارائه می‌دهند و غیر از تخفیف‌های عالی، شرکت‌های اینترنتی و فیزیکی با برنامه‌ریزی درست و به موقع، سعی در جلب رضایت مشتریان‌ خود دارند‌.
اما این موضوع که چند سالی است در ایران نیز نمود پیدا کرده، با مشکلاتی همراه است که بد نیست به آنها اشاره کنیم‌. دو فروشگاه بزرگ اینترنتی فعال در کشورمان تلاش می‌کنند که همانند سایر فروشگاه‌های بزرگ دنیا، در این روز با تخفیف‌های ویژه علاوه بر جلب مشتریان بیشتر، یکسری محصولات را با قیمتی ارزان‌تر به دست مشتری برساند‌.
بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی ایران با توجه به رویداد اختصاصی خود در شب یلدا برای فروش کالاها با تخفیف ویژه، امسال نیز مانور زیادی در بلک‌فرایدی نداد‌. نه‌تنها تخفیف‌های این فروشگاه چشمگیر نبودند، بلکه محصولات عرضه‌شده نیز چندان قابل توجه نبودند به نحوی که پیش از این شاهد قرارگیری بعضی از آنها در فروش‌های ویژه هر روزه این فروشگاه نیز بودیم‌. اما دیگر فروشگاه اینترنتی نام آشنای کشور، تبلیغات گسترده‌ای حول فروش خود در جمعه‌ سیاه ۲۰۱۷ انجام داده و به نظر سرمایه‌گذاری زیادی برای این روز کرده بود‌. با این حال نه‌تنها نتوانست عملکرد خوبی در این روز داشته باشد بلکه موجبات اعتراض بسیاری از کاربران را نیز برانگیخت‌.
عدم توانایی سرور فروشگاه‌های اینترنتی
یکی دیگر از بزرگ‌ترین مشکلات این فروشگاه عدم توانایی و کشش سرور و زیرساخت‌های فنی آن برای میزبانی خیل گسترده‌‌ای از کاربران بود‌. این موضوع در حدی بود که دقایقی پس از شروع رویداد و قرارگیری تخفیف‌ها روی سایت، شاهد از دسترس خارج شدن سرورها و مشکلات بسیار گسترده بودیم‌. این موضوع در حدی آزاردهنده بود که کام بسیاری از کاربران را تلخ کرد‌. حتی پس از در دسترس قرار گرفتن مجدد سایت مشکلات عمده‌ای متوجه کاربران بود که می‌‌توان به سینک نشدن اپلیکیشن موبایل با وب‌سایت اشاره کرد‌. به این ترتیب کاربر پس از اضافه کردن محصول مورد نظر خود در اپلیکیشن موبایل، هنگام طی مراحل بعدی به صورت مداوم با پیغام خطا مواجه می‌شد‌. مشکلات اپلیکیشن موبایل فراتر از موارد مذکور نیز ادامه داشت و حتی پس از چندین بار تلاش برای گذراندن تمام مراحل خرید، در قدم نهایی یا گزینه‌ای برای پرداخت اینترنتی وجود نداشت یا بنا به مشکل دیگری مانند قطع ارتباط با سرور، قادر به خرید کالای مورد نظرش نبود‌.
تغییر قیمت در لحظه خرید
طی برنامه‌‌ریزی این فروشگاه اینترنتی، هر دو ساعت کالاهای جدیدی با تخفیفات ویژه برای عرضه در دسترس قرار می‌گرفت‌. حتی اگر همه چیز بی‌نقص بود و امکان خرید وجود داشت، موجودی برخی کالاهای جذاب در همان ۳۰ ثانیه‌ ابتدایی به شکلی کاملا عجیب به اتمام می‌رسید‌. با وجود مشکلات متعدد و توانایی اندک سرورها در پاسخ به نیازهای کاربران، تکمیل شدن روند خرید این دسته از محصولات موردانتظار توسط خریداران و در کمتر از ۳۰ ثانیه غیرقابل باور است‌.
در برخی موارد قیمتی که برای کالای تخفیف‌خورده درج شده بود، با قیمت واقعی آن متفاوت بود به‌طوری‌که کاربر اگر کالای مورد نظرش را انتخاب می‌کرد موقع پرداخت متوجه می‌شد که قیمت درج‌شده با قیمت پرداختی تفاوت قابل توجهی دارد‌.
در نهایت نیز باید به وجود برخی کالاها در این تخفیف ویژه اشاره کرد که از ۲ درصد تخفیف بهره می‌بردند؛ کالایی ۷۰۰ هزار تومانی و با تخفیف ویژه جمعه‌ سیاه، ۶۷۰ هزار تومان در دسترس کاربران قرار گرفته بود!
بنابراین جمعه سیاه در ایران نه‌تنها منفعتی برای خریداران نداشت و تنها تحریک تقاضا و ایجاد احساس رضایت کاذب برای مردم را در پی داشت بلکه باعث سودجویی و کلاهبرداری افرادی شد که پیش از این از طریق سایت‌های فروشگاهی خود اعتباری در بین عموم کسب کرده بودند تا در این روز با تحریک مردم اجناس قدیمی یا کم‌تقاضای خود را به فروش برسانند و سود‌های نجومی از عدم آگاهی مردم از قیمت واقعی اجناس خود کسب کردند‌.
از طرفی این شرکت‌ها زیرساخت لازم را در اختیار نداشتند و با وجود تبلیغاتی که از هفته‌های گذشته انتشار دادند اما فکری برای هجوم موج تقاضای مردم به خرید از سایت‌های خود نکرده بودند و با اختلال روبه‌رو شدند‌.
Abdi.mojtaba@ymail.com