تداوم ابهام‌ها در خصوص فاجعه الیمالات

نادر نینوایی- تصاویر منتشرشده از درختان قطع‌شده در منطقه گردشگری الیمالات واقع در مسیر جاده چمستان – نور در غرب مازندران، به معنای واقعی کلمه تکان‌دهنده است. یکی از عکس‌های منتشرشده به‌روشنی عمق فاجعه روی‌‌‌داده را هویدا می‌کند، انبوهی از تنه‌های درختان قطع‌شده روی هم تلنبار شده‌اند و رهگذران با سرهای به پایین افکنده، گویی به سوگ قربانی شدن جنگل‌های هیرکانی نشسته‌اند.
هرچند هنوز آمار رسمی و روشنی منتشر نشده، اما برآوردها حاکی از آن است که چیزی حدود ۴هزار اصله درخت در الیمالات قطع شده است.
باوجود گذشت بیش از دوماه از قطع درختان جنگل‌های هیرکانی در الیمالات، اما همچنان ابهام‌های زیادی وجود دارد. آنطور که نویسنده کارزار مردمی خواستار «رسیدگی به تخلفِ قطع هزاران درخت در جنگل الیمالات» به «جهان‌صنعت» گفته، همچنان اطلاع‌رسانی دقیقی در خصوص تعداد درختان قطع‌شده، فرد متخلف و چندوچون برخورد صورت‌گرفته با متخلفان، انجام نشده است.
شرح ماجرای الیمالات
در ۲۲فروردین ۱۴۰۰، عملیات اجرایی ساخت فاز نخست مجتمع گردشگری سد الیمالات شهرستان نور در آیینی با حضور جمعی از مسوولان استانی وقت و با اعتبار حدود ۵۴۰میلیارد ریال آغاز شد.
طرح مجموعه گردشگری سد الیمالات به گفته مسوولان امر قرار بود به منظور فراهم‌سازی زیرساخت‌ها از سوی دولت و با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی طی مدت پنج سال اجرا و به بهره‌برداری برسد.
ساخت مراکز اقامتی، پذیرایی، پیست دوچرخه‌سواری کوهستان، زیب لاین، درشکه سواری، حیات وحش، بیشه حیوانات، تیمارگاه پرندگان از مشخصات ذکرشده برای این طرح است.
در ۱۹آبان ۱۴۰۲، فاز دوم عملیات اجرایی ساخت فاز دوم مجتمع گردشگری سد الیمالات شهرستان نور با حضور مسوولان کشوری و استاندار و جمعی از مسوولان شهرستانی با اعتبار حدود ۵۴۰میلیارد ریال آغاز شد.
کمی بعد از اجرای فاز دوم پروژه و در بهمن ماه سال گذشته اما خبر قطع گسترده درختان در الیمالات بر بستر شبکه‌های اجتماعی خبرساز شد. به دنبال اعلام این خبر، دادستانی و نماینده ویژه استاندار مازندران ورود کرده و دستور توقف پروژه را صادر کردند.
آنطور که در شبکه‌های اجتماعی آمده: «در آخرین روزهای بهمن‌ماه سال گذشته ۲دستگاه لودر و بولدوزر متعلق به پیمانکار یک «طرح گردشگری» با همراهی و چراغ‌سبز مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری و رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری نور، اما بدون داشتن مجوزهای قانونی در یک حرکت شگفت‌آور و کاملا غیرقانونی، اقدام به تخریب و تسطیح مسیر سیم‌کشی و تیر برق‌های فشار قوی کرده و جنگل را در مساحتی به طول ۵۰۰متر و عرض ۴۰متر شخم و شیار زده‌اند؛ به‌گونه‌ای که در این عملیات، حدود چهارهزار اصله درخت و نهال هیرکانی از بیخ و بن پاک‌تراشی و دفن شده و کامل از بین رفته است.»
اظهارات ضد‌ونقیض مسوولان
نگاهی به اظهارات مطرح‌شده از سوی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان نور و دادستانی در خصوص قطع درختان الیمالات، گویای تعارض‌ها و ابهام‌های جدی است.
اوایل فروردین ماه امسال طهماسب‌پور رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان نور در توضیح چرایی قطع درختان در الیمالات، ابراز داشت: براساس هماهنگی به‌عمل آمده و برای نجات جنگل الیمالات تصمیم بر این شد درختان این منطقه که حدود یک‌هکتار وسعت داشته و دارای درختچه‌ها و «درختان ولیک» و … بوده، قطع تا نهال‌های سطح جنگل روییده و تنومند شوند.
وی اضافه کرد: البته این اقدام برای این بوده که نهال‌ها نجات پیدا کنند و در این منطقه‌ای که درختچه‌ها قطع شدند، هر ساله قطع صورت می‌گیرد چراکه درختان در مسیر خطوط انتقال برق قرار دارند و باید قطع شوند و چاره‌ای جز قطع نیست مثل درختان دیگری که برای انتقال برق در سطح جنگل‌ها قطع می‌شوند.
طهماسب‌پور همچنین گفت: چرا برای نهال‌هایی که باید رویش پیدا کنند اقدامی انجام نمی‌شود اما درست مکانی که هر سال درختچه‌ها برای انتقال برق قطع می‌شوند این همه اطلاعات ضدونقیض انتشار پیدا می‌کند؟ با توجه به اینکه این منطقه پوشیده از درختچه و درختانی بود که باید قطع می‌شد.
وی درباره میزان و فضای قطع‌شده درختان نیز بیان کرد: موضوع دیگر اینکه واقعا در یک هکتار وسعت ۴هزار درخت قطع می‌شود؟! کجای این موضوع علمی است!
طهماسب‌پور ادامه داد: متاسفانه برخی با اظهارنظرهای غلط مطالب اشتباه را بین مردم شایعه می‌کنند که اذهان مردم را آلوده می‌کند.
رییس اداره منابع‌ طبیعی و آبخیزداری شهرستان نور اظهار کرد: این فضا حدود یک‌هکتار شامل نهال و درختچه در حریم فشار برق قوی بوده، گونه‌هایی که همه‌ساله برای انتقال خطوط برق چاره‌ای جز قطع آن نیست.
در سوی مقابل، اما محمد کریمی دادستان مرکز مازندران، منطقه‌ای که درختان در آن قطع شده‌اند را مورد بازدید قرار داد و طی این بازدید گفت که نتیجه بررسی را در اسرع‌وقت اعلام می‌کند.
با دستور دادستان مرکز استان، بخش پارکینگ و باجه غیرقانونی اخذ وجه در مجتمع گردشگری الیمالات پلمب و دستور داده شد با مسببان قطع درختان در این طرح، برخورد و خسارت وارده اخذ شود. محمد کریمی دادستان مرکز مازندران پس از بررسی موضوع و اظهارنظر مسوولان ذی‌ربط اعلام کرد: برای عاملان و مدیرانی که در تخریب جنگل و قطع درختان و خاکبرداری عرصه‌ای حدود ۵/۲هکتار و انسداد آبراهه‌های طبیعی با فعل و ترک‌فعل خود موجب تخریب انفال و بروز خسارت به بیت‌المال شدند، پرونده کیفری تشکیل شده که پس از تفهیم اتهام متهمان، پرونده جهت رسیدگی به دادسرای مرکز استان ارسال خواهد شد.
ابهام‌های بی‌انتها
رضا سرحدی نویسنده کارزار خواستار «رسیدگیِ جدی به تخلفِ قطع هزاران درخت در جنگل الیمالات» در مورد ابهام‌های موجود پیرامون فاجعه روی‌داده در الیمالات به «جهان‌صنعت» گفت: مشکلی که وجود دارد اخباری است که به شکل خیلی مبهم به دست مردم رسیده است. این ابهام حتی در خصوص تعداد و نوع درختان (قطع شده) نیز وجود دارد. در ابتدا گفته بودند که ۴هزار اصله درخت بوده و مساحت زمین‌ها نیز ۲/۱دهم هکتار اعلام شده بود. در مرحله بعد گفتند که این جنگل‌های منطقه الیمالات کمتر بوده و تراکم درخت آن کم است و امکان ندارد ۴هزار اصله درخت در این وسعت زمین وجود داشته باشد.
وی افزود: در اطلاع‌رسانی بعدی گفتند که برای ۳۰اصله درخت این اتفاق افتاده است اما این برای تمام ناظران مشخص است که تعداد درخت‌های قطع‌شده بیش از ۳۰عدد بوده است و شاید همین روشن بودن موضوع باعث شد که بگویند ۳۰اصله درخت به‌علاوه یک تعدادی نهال بوده که قطع شده‌اند.
نویسنده کارزار الیمالات ادامه داد: در مرحله بعد اعلام کردند که ۳۰ تا ۴۰هزار تن خاک(در الیمالات) جا‌به‌جا شده است. از سوی دیگر به طور روشنی در خصوص فردی که این تخلف را انجام داده اطلاع‌رسانی نشد. محیط‌زیست، شرکت خصوصی‌ای که محل قطع درختان الیمالات برای ساخت پارک به آن اجاره داده شده بود و شرکت برق که بخشی از حریم جنگل برای برق در اختیارش بوده است، هر یک دیگری را مقصر می‌دانند و شرایط ابهام‌آمیزی شکل گرفته است. تاکنون هم مشخص نشده یا حداقل اعلام نشده که چه کسی مقصر بوده است. حتی مشخص نیست صاحب شرکت خصوصی که گفته‌شده با او برخورد شده است، چه کسی بوده و چه برخوردی با او شده است. درواقع آنقدر ابهام ایجاد کرده‌اند که نتوانستیم بفهمیم مشخصا چه اتفاقی افتاده است.
اهمیت الیمالات و الزامات ایجاد پروژه گردشگری
سرحدی درخصوص اهمیت جنگل الیمالات ابراز داشت: اهمیت جنگل‌ها به عنوان بخشی از منابع طبیعی کشور که متعلق به همه مردم ایران است، انکارناپذیر است و وقتی جنگل‌ها نباشند، مسائلی نظیر فرسایش خاک و آلودگی هوا و بسیاری مشکلات زیست‌محیطی دیگر به وجود می‌آید.
وی در خصوص الزامات ایجاد پروژه گردشگری در جنگل الیمالات خاطرنشان ساخت: کسی که بخواهد برای انجام پروژه در جنگل مجوز بگیرد باید از همه سازمان‌های مربوطه مجوز بگیرد. بنابراین برای انجام پروژه از برق‌کشی گرفته تا لزوم دریافت مجوز از محیط‌زیست و منابع طبیعی باید طرف توجه مجریان باشد. در خصوص مساله الیمالات باتوجه به مدت زمان انجام پروژه بعید به نظر می‌رسد که سازمان منابع طبیعی متوجه ورود لودر و کار کردن در این محدوده نباشد. به نظرم مشکل اصلی پیش آمدن این اتفاق، عدم هماهنگی بوده است و آنطور که اعلام شده، گویا مجوز لازم را از تمام سازمان‌های مربوطه برای انجام این کار اخذ نکرده‌اند.
درخواست مردم از نهادهای مرتبط
سرحدی در پاسخ به این پرسش که به عنوان نویسنده کارزار الیمالات چه درخواستی از نهادهای مرتبط دارد، گفت: به نظرم در درجه نخست اطلاع‌رسانی‌ها در مورد موضوع باید به گونه‌ای باشد که ابهام ایجاد نشود و کسی که قصد دارد اخبار مربوط به الیمالات را دنبال کند، متوجه شود که چه اتفاقی افتاده است تا هر سازمانی نتواند مساله را به گردن دیگری بیندازد. به نظرم همین وجود ابهام و پیچیده شدن موضوع، نشان از آن دارد که تخلف یا حداقل ضعف(عملکرد) وجود داشته است و به نظرم در مرحله اول باید ابهام خبری و ضعف کنونی مدیریتی رفع شود.
وی در خاتمه ابراز داشت: «در مرحله دوم انتظار می‌رود با کسی که تخلف داشته، به شکل جدی برخورد شود تا در آینده شاهد بروز چنین اتفاقات ناگواری نباشیم.»
باتوجه به اهمیت جنگل‌های هیرکانی به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی و ریه تنفسی کشور، انتظار می‌رود مسوولان امر، موضوع قطع درختان در الیمالات را با جدیت بیشتری دنبال کرده و مانع تکرار وقوع یک‌چنین اقداماتی شوند.
آنچه که مسلم است اهمیت محیط‌زیست و جنگل‌های کشور بسیار بیشتر از پروژه‌های توسعه‌ای و گردشگرمحور بوده و نباید منابع طبیعی کشور را قربانی توسعه‌طلبی و کلیدزدن پروژه‌های توریستی کنیم.