تداوم ابهام‌ها در ماجرای سعدآباد

نادر نینوایی- اردیبهشت‌ماه سال گذشته خبر ناپدید شدن ۴۸تخته‌فرش نفیس از کاخ‌موزه سعدآباد در رسانه‌ها منتشر شد و مردم و دوستداران میراث فرهنگی کشور را در بهت و حیرت فرو برد. در همین زمان گفته شد که این فرش‌ها مربوط به دوره قاجار بوده و به سبب اهمیت تاریخی و هنری‌ای‌ که دارند قابل قیمت‌گذاری نیستند.
از همان ابتدای مطرح شدن این موضوع، ابهام‌هایی درخصوص زمان و چگونگی مفقودشدن فرش‌ها وجود داشت تا اینکه عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، موضوع را مربوط به دولت قبل دانسته و مدعی شد این موضوع در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ اتفاق افتاده است.
پس از این، وضعیت فرش‌های مفقوده در ابهامی طولانی باقی ماند تا آنکه در دی‌ماه سال ۱۴۰۲رییس شورای اطلاع‌رسانی دولت ابعادی تازه از این پرونده را مطرح کرد و گفت: با توجه به شرایط خاص مظنون اصلی، پرونده به دادگاه ویژه روحانیت ارسال شده است.
پس از اظهارات این مقام دولتی اما بار دیگر ماجرای فرش‌های سعدآباد در سکوت کامل خبری باقی ماند تا آنکه روز گذشته سخنگوی قوه قضاییه ابراز داشت: «برخی از این فرش‌ها که مدعی بودند به سرقت رفته، در دستگاه‌های دولتی پیدا شدند و از این منظر اصولا بحث سرقت اتفاق نیفتاده است.»
نگاهی به اخبار و اظهارنظرهای محدود منتشرشده در این مدت روشن می‌کند که وضعیت ماجرای فرش‌های سعدآباد پرابهام است و البته هنوز هم مشخص نیست که چه تعداد از فرش‌ها و در چه دستگاه دولتی کشف شده است یا چه افرادی در این ماجرا دخیل بوده‌اند.
آغاز ماجرا
با روی کار آمدن دولت سیزدهم گزارشی با عنوان «خروج غیرقانونی اموالی نظیر 48تخته فرش دستباف نفیس و گران‌قیمت از ساختمان حافظیه سعدآباد» ارجاع شد. پس از آن تیم ویژه‌ای با همکاری سازمان‌های نظارتی تشکیل و به بررسی همه‌جانبه موضوع مفقود شدن فرش‌های نفیس در دولت قبل پرداخته شد.
بر اساس گزارش‌های منتشرشده، کارشناسان با بررسی تنها 10تخته از فرش‌های خارج‌شده و براساس قدمت تاریخی آن، نوع طراحی، مکتب هنری و خصوصیات فیزیکی ارزش نسبی آنها را مبلغی معادل 127میلیارد تومان اعلام کردند.
گفته شده این ۱۰تخته فرش ارزش‌گذاری‌شده جزو نفیس‌ترین فرش‌های نهاد بوده و متعلق به سبک‌های مشهدی(عمواوغلی)، اصفهان و تودشک است که یکی از آنها از نظر قدمت به دوره قاجار برمی‌گردد.
در گزارشی که سال گذشته از سوی «فارس» منتشر شد، آمده بود که فرش‌ها طی بازه سال‌های 1392 الی 1395 از ساختمان خارج شده‌اند و گویا یکی از شاهدان که در همان دوران در ساختمان حافظیه مسوولیت داشته، در این خصوص گفته است: «سال 1395 فرش‌ها را با یک دستگاه وانت‌مزدا بردند منزل…»
گفتنی است ساختمان حافظیه سعدآباد متعلق به نهاد ریاست جمهوری است که از آن به عنوان محلی برای استقبال از روسای‌جمهور و مهمانان خارجی توسط دولتی‌ها استفاده می‌شود.
رییس دفتر وقت دولت دوازدهم در پاسخ به علاقه رییس‌جمهور وقت به برگزاری جلسات دولت قبل در این محل، پروتکل‌های خاص تعیین‌شده از سوی وزارت بهداشت را علت آن دانسته و اظهار کرده بود: ساختمان حافظیه دارای سالن جلسات مناسبی است که می‌توانیم با حفظ پروتکل‌های تعیین‌شده از جمله حفظ فاصله میان افراد، جلسات را در این مکان برگزار کنیم.
در همین مقطع برخی رسانه‌ها، خروج فرش‌های نفیس توسط یک کارمند را دور از ذهن دانسته و با توجه به دخالت افراد مختلف در فرآیند مختلف تصاحب، حمل و نگهداری از اموال مفقودی این احتمال را مطرح می‌کردند که افراد دیگر نیز در این ماجرا نقش داشته باشند.
ارسال پرونده دزدی فرش‌های سعدآباد به دادگاه ویژه روحانیت
دی‌ماه سال گذشته اطلاعات جدیدی در خصوص ماجرای فرش‌های مفقودشده سعدآباد از سوی شورای اطلاع‌رسانی دولت منتشر شد. در این مقطع رییس شورای اطلاع‌رسانی دولت درباره پرونده دزدیده شدن فرش‌های کاخ‌ سعدآباد، عنوان کرد که با توجه به شرایط خاص مظنون اصلی، پرونده به دادگاه ویژه روحانیت ارسال شده است.
سپهر خلجی همچنین با اشاره به وضعیت پرونده دزدیده شدن فرش‌های کاخ‌ سعدآباد، اظهار کرد: پرونده سرقت از کاخ سعدآباد با بیش از ۴۸تخته فرش که بعضا مربوط به دوره قاجار است و قابل قیمت‌گذاری نیست، در دولت گذشته(دولت حسن روحانی) اتفاق افتاد.
وی افزود: این موضوع توسط معاونت حقوقی دولت سیزدهم پیگیری شد که در جمع‌بندی نهایی به ۱۰نفر مظنون از مقامات دولت قبل رسیدند. پرونده‌ای تشکیل شد و با توجه به اینکه مظنون اصلی شرایط خاصی داشت، پرونده، سال گذشته به دادگاه ویژه روحانیت ارسال شد. این پرونده در حال بررسی است و منتظر نتیجه آن هستیم.
رییس شورای اطلاع‌رسانی دولت همچنین بیان کرد: سرنوشت این فرش‌ها معلوم نیست و وضعیت پرونده توسط معاونت حقوقی اطلاع‌رسانی می‌شود.
پیدا شدن برخی فرش‌ها
در دستگاه دولتی
به‌تازگی با اعلام سخنگوی قوه قضاییه اما اخبار جدیدی در مورد پرونده فرش‌های مسروقه سعدآباد مطرح شده است.
اصغر جهانگیر سخنگوی قوه قضاییه در پاسخ به سوالی درباره آخرین وضعیت پرونده سرقت فرش‌های کاخ سعدآباد گفت: در رابطه با این موضوع در مرجع قضایی مرتبط پرونده تشکیل شده است و افرادی به عنوان مطلع احضار شده‌اند و تحقیقات مقدماتی به عمل آمده است.
وی ادامه داد: برخی از این فرش‌ها که مدعی بودند به سرقت رفته، در دستگاه‌های دولتی پیدا شدند و از این منظر اصولا بحث سرقت اتفاق نیفتاده و موضوع این است که بدون رعایت تشریفات قانونی و ضوابط و مقررات اصطلاحا سهل‌انگاری شده است که شائبه سرقت را مطرح می‌کنند.
سخنگوی قوه قضاییه ابراز امیدواری کرد: «با پیگیری‌های بعدی نسبت به مابقی فرش‌ها نیز اقدامات مقتضی صورت گیرد. این موضوع برابر قانون پیگیری قضایی می‌شود و در عین حال اگر سهل‌انگاری شده نیز مشخص شود نتیجه چه بوده است و به اطلاع مردم برسد.»
نگاهی به اخبار منتشرشده درباره ماجرای فرش‌های مسروقه کاخ سعدآباد از سخنان شورای اطلاع رسانی دولت سیزدهم درخصوص رسیدن به ۱۰مظنون نهایی و ارجاع موضوع به دادگاه ويژه روحانیت گرفته تا سخنان اخیر سخنگوی قوه قضاییه که مطرح می‌کند بحث سرقت اتفاق نیفتاده است، باعث شده ابهام‌های جدی در مورد این موضوع وجود داشته باشد.
مشخص نبودن تحویل‌گیرنده فرش‌ها
یکی از نکات مبهم درخصوص ماجرای فرش‌های مسروقه سعدآباد که تاکنون درخصوص آن اطلاع‌رسانی نشده، این است که چه کسی این فرش‌ها را تحویل گرفته است.
دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی ضمن تاکید بر این نکته که امین اموال باید از اینکه چه کسی فرش‌های مفقودی را تحویل گرفته، اطلاع داشته باشد به «جهان‌صنعت» گفت: «باید توجه داشت تمام اموال دولتی فرم دارند و حتی اگر فرش‌ها تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی نبوده‌اند، باید مشخص باشد چه کسی این اموال را تحویل داده و چه کسی آنها را تحویل گرفته است. همچنین مواردی مثل زمان تحویل نیز در این فرم‌ها قید می‌شود.»
وی ادامه داد: «در نهایت به نظرم چه مساله به وزارت میراث فرهنگی یا هر دستگاه دیگری مربوط باشد، ذی‌حساب‌های وزارت امور اقتصادی و دارایی باید هرسال اموال دولتی را بررسی کنند و این فرش‌ها چه جزو اموال فرهنگی و چه اداری باشند، باید درخصوص این موضوع پاسخگو باشند. توجه داشته باشید تمام این اموال در هر صورت اموال سرمایه‌ای هستند و وزارت اقتصاد و دارایی ملزم به بررسی آنهاست.»
انتظار می‌رود برای شفاف‌سازی و روشن شدن ماجرا و ابعاد آن اطلاع‌رسانی روشن، شفاف و جامعی در خصوص سرنوشت این فرش‌ها و کسانی که در مفقود شدن آنها نقش داشته‌اند، منتشر شود تا شاهد پایانی بر این شرایط پرابهام کنونی باشیم.