تراژدی قطع درختان

گروه جامعه- پس از ساخت‌وساز در باغ گیاه‌شناسی تهران این روزها ماجرای قطع درختان پادگان ۰۶ هم واکنش‌های زیادی را دربر داشته است. آن دورانی که برخی از اعضای شورای شهر پنجم توافق پادگان ۰۶ را معلق کردند. پیروز حناچی شهردار وقت گفته بود که ۰۶ می‌توانست بزرگ‌ترین دستاورد باشد؛ کاری که به مصلحت مردم است و غیرقانونی هم نیست. قانونی برای خروج پادگان‌ها از شهر داریم که براساس ‌آن شهرداری می‌تواند ۵۰ درصد ناخالص و ۳۰ درصد خالص پادگان را بخرد یا توافق کنند. کاری که در ۰۶ انجام دادیم، مُرّ همین قانون بود. حتی میزانی که به ارتش دادیم، قدری هم بیشتر بود. تمام مسیرهای قانونی هم طی شده بود. آخرین باری که چنین مساحت بزرگی را به مردم تقدیم کردیم، پارک ملت یا پارک شاهنشاهی سابق بود. پادگان ۰۶ می‌توانست یک پارک ملت دیگر باشد. او تاکید کرد که مسائل پادگان ۰۶ را به اعضای شورای شهر جدید منتقل کرده است: «خیابان پاسداران را که همین الان قفل است، اگر به آن شکل بارگذاری کنید، هم صیاد و هم پاسداران از حیز انتفاع خارج می‌شوند. ما برای این پروژه مسیر دسترسی جداگانه طراحی کرده بودیم که با لاین کندرو از پاسداران جداست. هنوز هم امکان ایجاد این کار وجود دارد و شورای جدید را هم از جزئیات مطلع کردیم. آقای چمران معمار هستند و می‌دانند که چه کاری به مصلحت شهر است». با تغییر مدیریت شهری به نظر می‌آمد این خواست شهردار سابق که مخالفان زیادی هم داشت، به سرانجام نرسد. منتقدان ساخت‌وساز در این پادگان معتقد بودند که اگر این پادگان رها شود، بیش از یک بوستان بزرگ به نفع شهروندان خواهد بود و ساخت‌وساز در این پادگان هم وضعیت ترافیکی منطقه را دچار بحران می‌کند و هم درختان قدیمی و فضای سبز پادگان را نابود خواهد کرد. در همان روزهای نخست، مهدی چمران رییس شورای شهر تهران که به نظر می‌آمد چندان با بارگذاری در این پادگان موافق نباشد، درباره وضعیت این پادگان در مدیریت شهری ششم و ادامه توافقات قدیم به رسانه‌ها گفت که هنوز تصمیمی برای توافق با ارتش در این ‌باره نگرفته است. او به ایلنا گفته بود توافقی که شده، از نظر حساب‌ و‌ کتاب‌هایی که بین دو طرف مقرر بوده، خوب است، اما نظری داشتم مبنی بر اینکه در آن مکان قرار است حدود ۵۶۰ هزار متر‌مربع زیربنا به شهر اضافه شود و در شهر تهران اضافه ‌شدن این میزان تراکم باری را بر دوش شهر می‌گذارد. اکنون که این اتفاق رخ نداده، ۵۶۰ هزار مترمربع وجود ندارد و راحت‌تر نفس می‌کشیم و رفت‌و‌آمد انجام می‌شود. از این نظر باید دید کلی به این مسائل داشته باشیم، اما از جهتی که بالاخره پادگان ۰۶ باید به فضای سبز تبدیل شود و بخشی از آن نیز زمین‌های ارتش است و می‌خواهد ساخت‌وساز انجام دهد، توافقی که شهرداری و ارتش انجام دادند، تقریبا مناسب است، ولی از این دید که به آن نگاه کنیم، دچار تردید می‌شویم. او درباره اینکه شورای ‌عالی معماری و شهرسازی در آخرین مصوبه حدود ۶۰ هزار مترمربع نیز از میزان بارگذاری کم کرده است، می‌گوید: بله، به حدود ۵۵۰ هزار متر‌مربع رسیده است که ساخت‌وساز جدید در آن به وجود می‌آید. اگر این ساختمان‌ها به ‌گونه‌ای باشند که قبلا جایی از بین رفته باشند و این ساختمان‌ها جایگزین شوند، مهم نیست، اما اینکه باز ساختمان جدیدی ایجاد شود، با آن خیلی موافق نیستم. چمران با بیان اینکه فضای باز پادگان ۰۶ در واقع امکان تنفس را فراهم می‌کند، ادامه می‌دهد: اکنون که فضای باز جایی برای تنفس شهروندان است. البته در تنظیم توافق پادگان ۰۶ فضای سبز و باز را حفظ می‌کنند، اما به هر حال تعدادی بلوک‌های ۳۰ و ۳۵ طبقه در آنجا ساخته خواهند شد.
‌پادگان ۰۶ در انتظار ساخت برج‌های تجاری مسکونی
پادگان ۰۶ ارتش پادگانی در شمال شرق تهران با مساحت ۵۲ هکتار است که قرار بود سال ۷۲ با طرح قانون انتقال پادگان‌ها و اراضی نظامی به خارج از شهر به شهرداری‌ها واگذار شود. در این قانون تاکید شده بود که یا این زمین‌ها به قیمت ۳۵ درصد املاک پیرامون با کاربری مسکونی خریداری شوند یا ۴۰ درصد مساحت زمین به خدمات عمومی اختصاص یابد و ۶۰ درصد دیگر برای تامین هزینه‌های انتقال پادگان بارگذاری شود.
طرح تفصیلی مصوب سال ۹۱ و تبدیل‌ کردن پادگان‌ها به پهنه «M» و «S» یعنی پهنه‌ای که امکان بارگذاری تجاری، اداری و مسکونی در آن وجود دارد، هزینه تملک برای شهرداری را سنگین‌تر از گذشته کرد. گویا ارتش می‌خواست از ظرفیتی که طرح تفصیلی در اختیارش قرار داده، استفاده کند و بخش بزرگی از مساحت پادگان را تبدیل به مجتمع‌های تجاری، اداری و مسکونی کند، اما شهرداری تهران معتقد بود که این تصمیم حجم ترافیک خیابان پاسداران را از آنچه که هست، بیشتر می‌کند. در زمان شهرداری محمد‌باقر قالیباف با ارتش توافق شده بود که یک‌ میلیون ‌و ۶۰۰ هزار مترمربع از مساحت پادگان تبدیل به مجتمع‌های اداری، تجاری و مسکونی شود. با روی ‌کار‌ آمدن پیروز حناچی و براساس توافقاتی که شهرداری تهران با ارتش انجام داد، سطح مورد مطالبه ارتش به ۶۳۰ هزار مترمربع کاهش پیدا کرد. بعد از اعلام این توافق بود که اعضای شورای شهر تهران به شهردار پیشنهاد دادند شهرداری ۶۳۰ هزار مترمربع توافق‌شده با ارتش را در نقطه دیگری تامین کند و کل ۵۲ هکتار پادگان ۰۶ تبدیل به بوستان بزرگی برای تهرانی‌ها شود و با این اتفاق مشکل ترافیکی جدیدی به منطقه پاسداران اضافه نشود. این پیشنهاد از سوی شهردار پیگیری نشد. مطابق با مصوبه شورای ‌عالی معماری و شهرسازی، ارتش می‌توانست در ۶۳۰ هزار مترمربع از پادگان اقدام به ساخت ۲۸۰ هزار مترمربع مسکونی با جمعیت‌پذیری سه ‌هزار و ۵۰۰ نفر، ۶۹ هزار مترمربع تجاری، ۲۱ هزار مترمربع خدمات مسکونی، ۶۳ هزار مترمربع هتل و ۱۹۷ هزار مترمربع اداری کند.
‌شرط و شروط برای ساخت‌وساز در پادگان
انتقادهای جدی به این میزان بارگذاری باعث عقب‌نشینی ارتش شد و این مصوبه نیز اجرایی نشد تا اینکه شورای‌ عالی شهرسازی و معماری تصمیم دیگری را درباره پادگان ۰۶ ارتش مصوب کرد. براساس ‌آن بارگذاری‌ در این پادگان کاهش یافته و مجموعه تراکم ساختمانی قابل احداث در کل عرصه پادگان از ۶۳۰ هزار مترمربع به ۵۶۹‌ هزار‌ و ۹۰۰ مترمربع تقلیل یافت. هرگونه احداث بنای جدید در عرصه ثبتی پادگان، بهره‌برداری با فعالیت‌های متناسب با گردشگری، فرهنگی و هنری از همه بناهای موجود در عرصه ثبتی پادگان اعم از سهم ارتش و سهم شهر صرفا با رعایت الزامات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مجاز بود. در این مصوبه تاکید شده رعایت همه الزامات شورای ترافیک شهر تهران درباره این پادگان الزامی است. رعایت ضوابط عمومی پهنه‌ها مطابق طرح تفصیلی تهران و همچنین الزامات و ملاحظات مربوط به جرائم امنیتی ساختمان‌های مجاور پادگان براساس آخرین قانون و آیین‌نامه‌های مربوطه در هنگام صدور پروانه همه ساخت‌و‌سازها واقع در عرصه پادگان الزامی است. شورای ‌عالی شهرسازی در این مصوبه تاکید کرده بود که هرچه سریع‌تر بوستان عمومی شود و بهره‌مندی شهروندان از آن اتفاق بیفتد، در غیر این‌ صورت حداکثر تا پایان شهریور ۱۴۰۰ دبیر شورای‌ عالی همه مصوبات این عرصه را لغو و کاربری نظامی بر کل عرصه پادگان ۰۶ را تثبیت می‌کند.
‌غبارروبی از پرونده قدیمی
به نظر می‌رسید پرونده ساخت‌وساز در این پادگان بسته شده تا ۲۱ آبان سال گذشته که شهردار تهران‌ به همراه مسوولان ارتش از این پادگان بازدیدی داشت و در مراسم آیین امضای پنج تفاهمنامه به منظور ساخت ۱۵۰ هزار واحد مسکونی در شهر تهران، خبر از تفاهمنامه‌هایی برای ساخت‌وساز در پادگان‌ها داد و گفت: تفاهم پادگان جی تمام و عملیات اجرایی آن شروع شده و جنگ‌افزارسازی تفاهم انجام و قدرالسهم‌ها مشخص و پروانه‌ها صادر شد. در تفاهم ۰۶ نیز قدرالسهم‌ها معلوم و در تفاهم دوشان‌تپه نیز موارد مشخص شد، همچنین با بنیاد مستضعفان تفاهم کردیم و با ستاد اجرایی مقدمه تفاهم را داشتیم و با سپاه، فراجا و تامین اجتماعی نیز مذاکراتی را انجام داده‌ایم.
‌تفاهم تازه در سکوت خبری
جزئیات بیشتری از این تفاهم‌ها منتشر نشد تا آنکه تصاویری از درختانی که پشت کامیون در حال خروج از این پادگان بودند، منتشر شد؛ نقشه هوایی‌ای که نشان می‌داد خبری از بخش زیادی از فضای سبز این پادگان نیست، اما مدیران شهری منکر قطع هرگونه درخت در این پادگان بودند. مهدی چمران در جواب پیگیری خبرنگاران برای صحت خبر قطع درختان پادگان ۰۶ گفته است درختی در پادگان ۰۶ قطع نشده و اگر قرار باشد زمین تحویل داده شود درختان قطع نخواهند شد و فضای سبز آن حفظ می‌شود و اگر قرار بر ساخت‌وساز باشد، در قسمتی از آن انجام می‌شود و فضای سبز آن باید حفظ شود.
‌درختان جابه‌جا شدند، نه قطع!
ناصر امانی عضو شورای شهر تهران هم در تذکری که در صحن شورای شهر داد، با اشاره به انتشار تصاویری در فضای مجازی مبنی بر قطع گسترده درختان در پادگان ۰۶ گفت: به نظر می‌رسد این اخبار اشتباه باشد، اما از شهرداری تهران تقاضا داریم این موضوع را پیگیری کند و اگر اشتباه بود، تکذیب کند، چراکه در آستانه روز درختکاری و توسعه دو هزار هکتاری کمربند فضای سبز هستیم و چنین اتفاقی قابل دفاع نیست. او در گفت‌وگو با ایسنا جزئیات بیشتری از ناپدید شدن درختان این پادگان ارائه داد و گفت: هفته گذشته در فضای مجازی تصاویری در این زمینه منتشر شد و در صحن شورای شهر در این مورد به شهرداری تهران تذکر دادم که لازم است این موضوع را بررسی و شفاف‌سازی کند، چراکه یکی از مهم‌ترین وظایف شورا و شهرداری توسعه فضای سبز در شهر تهران است و مشکل اول مردم در تهران نیز آلودگی هواست و یکی از بهترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا، توسعه فضای سبز است. با شهردار منطقه ۴ در مورد پادگان ۰۶ تماس گرفتم و به من گفت که در وهله اول از آنجایی که محل مدنظر پادگان است و نمی‌توانیم وارد شویم، مانند شما از فضای مجازی باخبر شدیم و چند روز طول کشید که به ما مجوز ورود بدهند و بازدید کردیم و کارشناسان معتقدند که درختان را جابه‌جا کرده‌اند. او با بیان اینکه براساس قانون در فضاهای بالای دو هزار و ۵۰۰ متر نگهداری با سازمان بوستان‌هاست و رییس کمیسیون ماده ۷ نیز رییس سازمان بوستان‌هاست، گفت: شهردار منطقه می‌گوید که به رییس سازمان بوستان‌ها گزارش را داده و قرار است پرونده در آنجا بررسی شود، اما یک چیزی مسلم است و به گفته شهردار منطقه ۴ اگر درختان حتی جابه‌جا هم شده باشند، مجوز گرفته نشده است و حتما از سازمان بوستان‌ها پیگیری می‌کنیم.
‌ورود سازمان محیط‌زیست به جابه‌جایی درختان ۰۶
پس از مدتی یکی از کارکنان روابط‌ عمومی شهرداری با عنوان فعال شهری در فضای مجازی اطلاعات تازه‌ای منتشر کرد و گفت درختان زیر نظر مراجع ذی‌صلاح جا‌به‌جا شده‌اند، قطع نشده‌اند. یک روز بعد هم سایت اطلاع‌رسانی شهرداری به نقل از رسانه متعلق به ارتش ضمن رد خبر قطع درختان پادگان ۰۶ اعلام کرد که در پروژه انتقال درختان پادگان ۰۶ پاسداران از بخش جنوبی به بخش شمالی و میانی مجموعه با سازوکار مهندسی و نظارت مراجع مرتبط، درختان پادگان از محدوده جنوبی به میانه و شمال پادگان منتقل شدند. براساس اعلام رسانه ارتش، در طرح کلان تغییر کاربری مجموعه پادگان ۰۶ پاسداران ارتش، شمال پادگان به بوستان تبدیل خواهد شد. علی سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم وعده داده است که موضوع درختان پادگان ۰۶ را پیگیری کند. وی گفت: «من از اداره کل خواستم که به این موضوع رسیدگی کنند، اما هنوز گزارشی از قطع درختان در این بخش از پادگان دریافت نکرده‌ام. این موضوع را حتما و به صورت جدی پیگیری خواهیم کرد.» یکی از کارشناسان حوزه شهری هم در حساب توئیتر خود نوشت: در سال ۱۳۹۹ پادگان ۰۶ با ثبت کامل درختان به دلیل اینکه بخشی از باغ سلطنت‌‌آباد بوده و رای باغ از کمیسیون اخذ کرده، اما به شکل عجیبی برای این ملک در شهرداری پرونده جدید تولید و تمام مدارک پرونده باغ پاکسازی می‌شود. به گفته او هیچ‌گونه مجوز جابه‌جایی درختان از مراجع ذی‌صلاح صادر نشده است. یکی دیگر از کارشناسان قدیمی حوزه شهری درباره درختان این پادگان به «شرق» می‌گوید: در بهمن ۱۳۹۸ بابت ملک پادگان جوادالائمه موسوم به پادگان ۰۶ رای فرم الف در کمیسیون ماده ۷ بررسی شد و با توجه به آنکه‌ این پادگان بخشی از باغ سلطنت‌آباد بوده و ارزش اکولوژیک داشته، با هزار و ۳۹۵ اصله درخت با محیط بن بالا رای به باغ ‌بودن آن صادر می‌شود، سپس قرار می‌شود با توجه به دستورالعمل ماده ۱۴، توافقی‌ برای ساخت بخشی از آن انجام شود. سال ۱۴۰۲ این ملک به ۱۰ ملک در شهرداری تهران تقسیم، پرونده‌های جدید برای آن ایجاد و پرونده‌های قبلی پاکسازی می‌شود. در سال ۹۸ توسط شرکت مهندسین مشاور نگین شهر آریا نقشه GIS درختان و جانمایی و شناسنامه آنها تهیه و روی همه آنها بارکد شناسنامه هم نصب و براساس آن رای باغ صادر می‌شود. این کارشناس شهرسازی معتقد است تخلفی که حادث شده نخست این است که دبیرخانه کمیسیون ماده ۷ برای صدور آرای جدید بدون هیچ اشاره‌ای به رای‌های قبلی کمیسیون ماده ۷ اعلام می‌کند که به هیچ عنوان به داخل راه داده نشده‌اند و براساس فاقد درخت بودن و درختان محدود یعنی کمتر از صد اصله درخت این مطالب را اظهار و رای غیرباغ صادر می‌کند. هم رای‌های قبلی را پاکسازی و آنها را اعلام نمی‌کنند و هم در شمارش فعلی درختان اعلام اشتباهی انجام می‌دهند. تخلف دیگر دادن رای غیرباغ با وجود داشتن رای باغ قبلی است که به دلیل داشتن عرصه اکولوژیک و مشجر بودن تمام آن باید مطابق دستور‌العمل جزء ۵ و آیین‌نامه جدید هم رای باغ صادر و به شورای شهر ارسال می‌شده، اما رای غیرباغ صادر کرده‌اند. از طرفی باید برای ملک مجوز جابه‌جایی درختان صادر می‌شده که گفته می‌شود این کار انجام نشده و با توجه به نوعیت سوزنی ‌برگ عمده درختان، آنها از بین خواهند رفت و این یک جابه‌جایی فیک خواهد بود. مطابق مصوبه شورای شهر و دستورالعمل جابه‌جایی درختان، شرکت‌های انجام‌دهنده این کار باید تعیین سطح و گریدبندی‌ شوند و شرکت‌های دارای گرید این جابه‌جایی را انجام دهند که با توجه به عدم تعیین هیچ شرکت ذی‌صلاحی از سمت سازمان بوستان‌ها در شهر تهران این جابه‌جایی به روش علمی و توسط شرکت ذی‌صلاح انجام نشده است. به گفته این کارشناس حوزه شهرسازی توافقات میان شهرداری و ارتش مربوط به قبل از مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است و شورا این توافقات را تغییر داده، ملاک عمل هم مصوبات همان شوراست و اگر غیر ‌از مفاد آن باشد، تخلف انجام شده است. از طرفی برای پادگان ۰۶ نیاز به اخذ مجوز از ستاد کل نیروهای مسلح است و تاکنون کسی مشاهده نکرده که آیا این مجوز واقعا گرفته شده یا خیر. دستوری در سال گذشته در خبرها درخصوص این پادگان منتشر شد و البته کسی تا به حال ندیده و به آن اشاره نکرده، اما گفته می‌شود این دستور درخصوص حفظ کل مجموعه پادگان ۰۶ و عدم ساخت‌وساز است. باید ببینیم دستور رهبری درخصوص این پادگان به چه صورت است. با توجه به ابهامات مطرح‌شده، پیشنهاد می‌شود گروهی از درختان جابه‌جاشده بازدید کنند و همچنین پیمانکار جابه‌جایی این درخت اعلام و درخصوص مجوز جابه‌جایی شفاف‌سازی شود و به این پرسش کارشناسان که مگر درختان سوزنی امکان جابه‌جایی دارند نیز پاسخ داده شود.