تراژدی قفقاز جنوبی برای پوتین

عرفان ناظریه- چند صباحی می‌شود که گرجستان درصدد پیوستن به اتحادیه اروپا است؛ عضویتی که البته هم باعث اختلاف میان گروهی از جامعه این کشور با جناح حاکم بر پارلمان و همچنین نزاع میان نخبگان سیاسی تفلیس شده است.
لایحه اخیر دولت گرجستان تحت عنوان «عوامل خارجی» که براساس آن، سازمان‌های غیردولتی مستقر در این کشور که بیش‌از ۲۰درصد از بودجه خود را از خارج دریافت می‌کنند، باید به عنوان کارگزار خارجی ثبت شوند، در پارلمان این کشور به تصویب رسید که خود شروع دور جدیدی از اختلافات در سطوح سیاسی و اجتماعی شد، به ‌طوری که جدای از اعتراضات مردمی، انتقاد رییس‌جمهوری گرجستان را نیز برانگیخت و باعث وتو کردن آن توسط سالومه زورابیشویلی شد.
شمشیر دو لبه اتهامات بر سر غرب و مسکو
در همین راستا همانطور که ذکر شد، جامعه گرجستان و بخشی از سیاسیون آن خواهان پیوستن به اتحادیه اروپا هستند؛ مساله‌ای که می‌تواند خود عامل روشنی برای شروع اختلافات در این کشور باشد. کشور گرجستان یکی از سه کشور واقع در منطقه قفقاز جنوبی است؛ منطقه‌ای که روس‌ها همیشه سعی داشتند نفوذ گذشته خود را (که در زمان شوروی بخشی از خاک آن‌بود) به وسیله روش‌های گوناگون بر آن حفظ کنند و گسترش دهند.
در واقع پس از به پایین کشیدن ادوارد شوارد نادزه از اریکه قدرت در این کشور که طی فرآیندی موسوم به انقلاب گل رز اتفاق افتاد، این گمانه وجود داشت که با کنار زدن آخرین رجال باقیمانده از دوران شوروی در گرجستان، فصل جدید سپهر سیاسی این کشور در حال رقم خوردن است.
البته جدای از تغییرات به وجود آمده باید گفت که روس‌ها ساکت ننشستند و سعی کردند به وسیله حمایت از روی کار آمدن نخبگانی سیاسی که همسو با کرملین باشند، نفوذ گذشته خود را بر این منطقه اعمال کنند.
در همین جهت، برخی تحلیلگران بر این باورند که بیدزینا ایوانیشویلی موسس حزب دموکراتیک رویای گرجستان که در سال ۲۰۱۲ میلادی به صورت جدی وارد عرصه سیاسی این کشور شد و قبل از آن نیز به عنوان یک تاجر که بخش قابل توجهی از ثروت خود را در زمان حضورش در روسیه به دست آورده بود، از جمله همان دسته رجالی است که مواضع نزدیک به مسکو دارند؛ موضوعی که اگر آن را بپذیریم باید گفت که می‌توان آن را جزو یکی از استراتژی‌های مسبوق به سابقه روس‌ها در دوره پساشوروی برای نفوذ به جماهیر گذشته به شمار آورد.
در حالی که از حدود یکی، دو سال پیش مساله پیوستن به اتحادیه اروپا در گرجستان جدی‌تر شده است، اواسط ماه جاری میلادی بود که پارلمان این کشور خبر از تصویب لایحه دولت این کشور موسوم به «عوامل خارجی» را داد؛ مصوبه‌ای که به گفته ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان (که خود عضو حزب دموکراتیک رویای گرجستان است)، منتقدان و معترضان آن، عده‌ای جوان گمراه هستند که نسبت به روسیه احساس نارضایتی دارند.
ایوانیشویلی بنیانگذار حزب رویای گرجستان نیز حدود یک ماه گذشته، در تجمعی در حمایت از این موضوع، مخالفان را مورد انتقاد قرار داد و در عین حال سازمان‌های اطلاعاتی خارجی را به مداخله در سیاست داخلی کشور گرجستان و دیگر کشورهای منطقه قفقاز جنوبی متهم کرد. وی در جریان سخنرانی خود از یک حزب تحت عنوان «حزب جهانی جنگ» در کشورهای غربی نام برد و آن را به مداخله در گرجستان متهم کرد.
در طرف مقابل معترضان این مصوبه بر این نظر هستند که چنین قانونی می‌تواند شبیه به همان چیزی باشد که کرملین برای ساکت کردن منتقدانش از آن استفاده می‌کند و می‌شود برای کنترل کردن جامعه مدنی از آن بهره‌برداری شود.
آنها همچنین بر این باورند که چنین مصوبه‌ای قابلیت محدود کردن آزادی رسانه‌ها و همچنین دشوار کردن مسیر تفلیس برای عضویت در اتحادیه اروپا را داراست.
آینده قفقاز جنوبی
در انتها به نظر می‌رسد این کش و قوس‌ها را باید در چارچوبی کلان به نام رقابت غرب و روسیه بر سر منطقه استراتژیک قفقاز جنوبی تحلیل کرد.
این رقابت‌ها فقط به گرجستان محدود نشده و ارمنستان نیز در دوراهی میان عضویت در اتحادیه اروپا و نزدیک شدن به فرانسه از یک طرف و باقی ماندن در پیمان‌های گذشته خود با مسکو از طرفی دیگر قرار گرفته است.
حدود چند ماه پیش بود که ایروان خواستار خروج از پیمان امنیت جمعی به علت عدم دریافت حمایت از سوی اعضای آن (در راس آن روسیه) در مواجهه با باکو شده بود؛ آن هم در شرایطی که برای دریافت کمک‌های دفاعی و تسلیحات به سوی پاریس سوق پیدا
کرده است.
مجموعه شرایطی که باید آنها را اوضاع چالش‌برانگیز برای پوتین و روسیه به حساب آورد و باید دید که کرملین در شرایطی که در جبهه اوکراین درگیر است چگونه می‌خواهد با عزم غرب برای ورود به حوزه‌های نفوذ سنتی مسکو همچون قفقاز جنوبی مقابله کند و چه تاکتیک‌ها و استراتژی‌هایی را برای این امر در نظر
خواهد گرفت؟