تشدید رقابت بین ۳ قدرت بزرگ جهان در آفریقا

اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده و چین در سال‌های اخیر تلاش‌های خود را برای ایجاد روابط اقتصادی، سیاسی و امنیتی در آفریقا افزایش داده‌اند و رقابت بین این سه قدرت بزرگ جهانی در سال‌های آینده تشدید خواهد شد.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با انتشار گزارش «اقتصاد آفریقا؛ وضعیت موجود و چشم‌انداز پیش رو» به بررسی برخی از شاخص‌های مهم در قاره آفریقا از جمله فقر و نابرابری، امنیت غذایی، تغییرات اقلیمی و همچنین استراتژی کلان ۲۰۶۳ و چشم‌انداز اقتصادی این قاره پرداخته است. همچنین نقش آفریقا در محاسبات ژئواکونومیک قدرت‌هایی نظیر اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده، چین، روسیه، ژاپن، هند، ترکیه، امارات و عربستان سعودی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
رشد جمعیت در آفریقا بیش از دو برابر میانگین جهانی است و جوان‌ترین قاره است. رشد جمعیت آفریقا باعث بزرگ شدن بازار مصرف قاره شده است. تا سال ۲۰۵۰، جمعیت آفریقا به ۲/۵ میلیارد نفر رشد خواهد کرد و تا سال ۲۰۶۰، طبقه متوسط آفریقا به ۱/۱ میلیارد نفر خواهد رسید. آفریقا، به‌جز آفریقای جنوبی و کشورهای شمال آفریقا، بیشتر شامل کشورهایی است که به عنوان توسعه‌نیافته شناخته می‌شوند. اقتصاد آفریقا عمدتا بر کشاورزی تکیه دارد و از منابع طبیعی برای تولید استفاده می‌شود. کشاورزی معیشتی در آفریقا همچنان بیش از ۶۰ درصد جمعیت را دربر می‌گیرد. آفریقا در کل تنها ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد. با امکان توسعه، آفریقا می‌تواند یک منبع رشد اقتصادی برای جهان باشد، اما در غیر‌این صورت، می‌تواند عوامل ناپایداری اقتصاد جهانی را تشدید کند.
دستور کار «۲۰۶۳: آفریقایی که ما می‌خواهیم»، یک برنامه جمعی برای مبارزه با فقر و توسعه منطقه‌ای در آفریقا است. هدف اصلی این دستور کار، تبدیل آفریقا به یک قدرت جهانی در آینده‌ای نزدیک است. در حال حاضر، آفریقا ۱۷ درصد از جمعیت جهان را شامل می‌شود، اما تنها ۹/۲ درصد از تولید جهانی و ۶/۲ درصد از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد. تجارت بین‌آفریقایی نیز در حال افزایش است. نهادهای اقتصادی مهم آفریقا شامل جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (ECOWAS) و منطقه تجارت آزاد قاره آفریقاست. در سال ۲۰۲۳، منطقه شمال آفریقا و زیر صحرای آفریقا رشدی ۲/۳ درصد خواهند داشت، اما برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند اقتصادهای آفریقا در سال ۲۰۲۳ با دوران پرتلاطمی مواجه خواهند شد. اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده و چین در سال‌های اخیر تلاش‌های خود را برای ایجاد روابط اقتصادی، سیاسی و امنیتی در آفریقا افزایش داده‌اند و رقابت بین این سه قدرت بزرگ جهانی در سال‌های آینده تشدید خواهد شد. نقش آفریقا در محاسبات ژئواکونومیک قدرت‌ها
اتحادیه اروپا دارای موقعیت برتری در میان سرمایه‌گذاران بین‌المللی در آفریقاست و احتمالا این موقعیت را حفظ خواهد کرد. تجارت اتحادیه اروپا با کشورهای شمال آفریقا به وسیله موافقتنامه‌های دوجانبه تجارت آزاد تنظیم شده است، که سبب افزایش صادرات اتحادیه اروپا به این کشورها شده است. همچنین، وجود موافقتنامه‌های دیگری نیز در شکل‌دهی به روابط تجاری اتحادیه اروپا و آفریقا نقش دارد. رهبران اتحادیه اروپا و اتحادیه آفریقا (AU) در ششمین اجلاس سران آفریقا و اروپا، در مورد اصول مشارکت جدید و چشم‌انداز مشترک برای سال ۲۰۳۰ به توافق رسیدند. ایالات‌متحده نیز استراتژی جدیدی برای توسعه روابط با آفریقا دارد و امیدوار است روابط خود را با این قاره تقویت کند.
چین با رویکرد کمربند- جاده و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در آفریقا، نفوذ خود را در این قاره گسترش می‌دهد. چین بزرگ‌ترین طلبکار دوجانبه جهان است و بانک‌های صادرات و واردات چین در ارائه وام به آفریقا نقش مهمی داشته‌اند.
چین در حال تغییر تمرکز از دولت‌ها به موسسات مالی آفریقایی است و با افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم و تقویت واردات از آفریقا همکاری زنجیره تامین را تقویت می‌کند. رابطه چین با آفریقا منافع سیاسی نیز دارد و باعث کاهش تعداد کشورهایی شده است که تایوان را به رسمیت می‌شناسند.
چین تمرکز استراتژیک خود را بر کشورهای اطراف آفریقا قرار داده و پایگاه نظامی در جیبوتی تاسیس کرده است.
روسیه نیز تلاش‌هایی برای افزایش نفوذ در آفریقا داشته است، اما موانعی مانند تحریم‌های بین‌المللی و جنگ در اوکراین ممکن است این تلاش‌ها را محدود کند. عربستان سعودی تحقق‌های لجستیکی بین اروپا و آفریقا و رقابت با دیگر کشورها را در آفریقا دنبال می‌کند.