تشکیل شورای عالی تجار ایران- عربستان

گروه بازرگانی- چرخش در مناسبات سیاسی ایران و عربستان، باب تجارت را دوباره بین دو کشور باز کرد. حال بخش خصوصی با قدرت وارد میدان شده تا برای تبادل هیات‌های تجاری و توسعه روابط بخش‌ خصوصی دو کشور زمینه‌سازی کند.
عربستان طی ۵ سال گذشته به‌طور متوسط سالانه ۱۴۰ میلیارد دلار واردات از جهان داشته که عمده محصولات وارداتی این کشور را مواد و محصولات شیمیایی، محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی، فلزات، مواد غذایی، غلات و محصولات ساخته‌شده صنعتی و مصرفی تشکیل می‌دهند. این در حالی است که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری عربستان در سال ۲۰۲۲ است که طی این ۵ سال سهم این کشور در بازار وارداتی عربستان دو برابر شده و از حدود ۱۴ درصد به ۲۷ درصد در سال گذشته میلادی رسیده است. افزون بر اینکه ۲ شریک تجاری ثابت و مهم بعدی این کشور، آمریکا و امارات متحده عربی هستند که درمجموع حدود ۲۰ درصد واردات عربستان را به خود اختصاص داده‌اند و در رده بعدی ۳ کشور هند، آلمان و ژاپن با سهم ۵ تا ۸ درصدی قرار دارند. در بین کشورهای غیراروپایی هم می‌توان از برزیل، تایلند، اندونزی و مالزی با سهم‌های حدود یک تا ۱/۵ درصد از بازار واردات عربستان نام برد.
بازوی تحقیقاتی وزارت صمت درخصوص آینده روابط ایران و عربستان در گزارشی پژوهشی نوشت که مقایسه راهبردهای اصلی چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان با مزیت‌ها و توانمندی‌های تولیدی صادراتی، لجستیکی ایران می‌تواند واجد فرصت‌هایی برای توسعه روابط اقتصادی با عربستان طی ۵ سال آینده باشد که در قالب نقشه راه اقتصادی دو کشور قابل‌ تعریف و عملیاتی شدن است. از این منظر با توجه به تسلط دولت بر اقتصادهای دو کشور و پیشینه روابط، نقشه راه اقتصادی ضرورتا باید هماهنگ با نقشه راه سیاسی باشد و به‌گونه‌ای طراحی شود که پایداری همکاری‌های آینده دو کشور را تضمین کند.
در این راستا، سفیر جدید عربستان سعودی در تهران، در دیدار با رییس اتاق ایران از تشکیل شورای عالی تجار و بازرگانان ایران و عربستان خبر داد و گفت: همه روابط تجاری و بازرگانی دو کشور و انجام پروژه‌های مشترک ذیل این شورا انجام خواهد شد.
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: برای توسعه روابط تجاری ایران و عربستان، باید بخش‌های خصوصی دو کشور به میدان بیایند و این امر مستلزم برقراری تماس‌ها و رفت‌وآمد هیات‌های تجاری دو کشور است.
حسین سلاح‌ورزی در نشست با عبدالله بن‌سعود العنزی سفیر جدید عربستان در تهران، ابراز امیدواری کرد: با همراهی سفارت عربستان، بخش‌های خصوصی دو کشور بتوانند به سرعت روابط خوبی با یکدیگر برقرار کنند. او با بیان اینکه علاوه بر ارسال کالا و خدمات به صورت دو‌جانبه ظرفیت‌های دیگری هم برای همکاری میان دو کشور وجود دارد، ادامه داد: عربستان مسیر مناسب‌تری برای دسترسی ایران به بازارهای آفریقاست و ایران و کریدور شمال- جنوب نیز بهترین مسیر برای دسترسی شرکت‌های عربستانی به کشورهای حوزه اوراسیا محسوب می‌شوند؛ بنابراین دو کشور در حوزه لجستیک و حمل‌ونقل با توجه به منافع مشترک خود می‌توانند همکاری‌های خوبی داشته باشند.
تعریف سازوکار استفاده از ارزهای ملی ایران و عربستان
رییس اتاق ایران گفت: گردشگری، خدمات فنی و مهندسی، مصالح و تجهیزات ساختمانی، دارو و تجهیزات پزشکی و همچنین انرژی از دیگر زمینه‌های بسیار مناسب همکاری میان ایران و عربستان به شمار می‌آید؛ البته عملیاتی شدن همکاری در این حوزه‌ها مستلزم برقراری روابط و تبادل ظرفیت‌های شرکت‌های ایرانی با همتایان خود در عربستان سعودی است.
سلاح‌ورزی تصریح کرد: توسعه همکاری‌های دو کشور بدون تعریف سازوکاری برای استفاده از ارزهای ملی ایران و عربستان در تبادلات مالی ممکن نخواهد بود. او همچنین از برنامه‌ریزی اتاق ایران برای همکاری با همتایان عربستانی در برخی سازمان‌های بین‌المللی خبر داد و گفت: در‌صدد هستیم در سازمان‌های بین‌المللی نظیر اتاق کشورهای اسلامی یا سازمان بریکس که هر دو کشور حضور دارند، برنامه‌هایی برای همکاری‌های بیشتر تعریف کنیم. رییس اتاق ایران با اعلام ارسال درخواست رسمی برای ارتباط با اتاق عربستان، اظهار کرد: امیدوارم با همراهی سفارت این ارتباط در سریع‌ترین زمان عملیاتی شود.
فرصت دیپلماسی برای بخش خصوصی
عبدالله بن‌سعود العنزی سفیر جدید عربستان در تهران که در اولین دیدار رسمی خود بعد از تقدیم استوارنامه، در اتاق ایران حاضر شد، گفت: بخش خصوصی اهمیت زیادی برای ما دارد، چرا که در تقویت روابط تجاری بین ایران و عربستان و تقویت روابط با اتاق بازرگانی و صنعت عربستان نقش اساسی دارد.او با تاکید بر اینکه عربستان نگاه مثبتی به کالاهای تولید ایران دارد، ادامه داد: همه باید برای تقویت روابط تجاری دو کشور تلاش کنیم. به ویژه دولت‌ها باید تلاش کنند زمینه فعالیت بخش‌های خصوصی دو کشور را فراهم کنند. مسوولان دولتی عربستان بر نقش اساسی فعالان بخش خصوصی در بهبود روابط با کشورهای دیگر تاکید دارند.
او با اشاره به سند توسعه ۲۰۳۰ عربستان، بیان کرد: در این سند نقش ویژه‌ای برای فعالان اقتصادی بخش خصوصی تعریف شده است. ما در این چارچوب مایل به همکاری بین اتاق‌های بازرگانی دو کشور هستیم و سفارت عربستان در ایران تلاش خود را برای برقراری روابط هرچه سازنده‌تر میان دو طرف خواهد داشت.سفیر عربستان در تهران از تلاش برای تشکیل شورای عالی تجار و بازرگانان ایران و عربستان خبر داد و افزود: این شورا دارای یک کمیته اجرایی خواهد بود. زیر نظر این شورای عالی همه روابط تجاری و بازرگانی بین دو کشور و به ویژه پروژه‌های مشترک انجام خواهد شد. پروژه‌های مشترک نقش اساسی در ایجاد زمینه‌های بیشتر همکاری بین دو کشور دارند.بن‌سعود العنزی با تاکید بر اینکه دو طرف باید از فرصت دیپلماسی پیش‌آمده نهایت استفاده را داشته باشند، گفت: عربستان امتیازات ویژه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی تعریف کرده است. ما پروژه‌های گردشگری زیادی تعریف کردیم که می‌تواند زمینه خوبی برای همکاری میان ایران و عربستان باشد.
رییس اتاق ایران هم با استقبال از تشکیل شورای عالی تجار و بازرگانان ایران و عربستان، از آمادگی اتاق ایران برای پیشبرد حداکثری این موضوع خبر داد و گفت: پیشنهاد می‌کنم جلسات ادواری و منظم میان اتاق ایران و سفارت عربستان برگزار شود تا بتوانیم موانع همکاری دو کشور را به صورت دوره‌ای بررسی کنیم.این پیشنهاد با استقبال سفیر عربستان در تهران همراه شد و از اتاق ایران خواست تا در اولین گام اطلاعات مربوط به این اتاق و ظرفیت‌های تجاری ایران را در اختیار سفارت عربستان قرار دهد.
سلاح‌ورزی هم در پایان از سفیر عربستان دعوت کرد برای اطلاع از میزان توانمندی شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های مختلف بازدیدی از برخی کارخانجات و شرکت‌ها و طرح‌های تولیدکنندگان ایرانی داشته باشد.
نگاهی به سه دهه تجارت ایران و عربستان
مبادلات تجاری ایران و عربستان سابقه دیرینه‌ای دارد و نگاهی به سابقه ۳۰ ساله این تجارت نشان می‌دهد که با وجود فراز و نشیب‌های متعدد، ظرفیت بالایی برای دو کشور در این زمینه موجود است که برقراری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان می‌تواند امیدی برای رسیدن به این پتانسیل و حتی گذر از آن باشد.
بررسی گزارش‌های گمرک از صادرات و واردات کالاهای مختلف (که از سال ۱۳۷۱ تا امروز قابل دسترسی است) نشان می‌دهد که تنها حدود چهار میلیون دلار کالاهای مختلف در سال ۱۳۷۱ به عربستان صادر شده و مجموع مبادلات تجاری دو کشور با احتساب واردات ۸/۷۴ میلیون دلاری به ۷/۷۸ میلیون دلار می‌رسد. در دهه ۷۰ این میزان تجارت فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرد و در سال ۱۳۷۶ به بیش از ۹۲ میلیون دلار رسید. در سال ۱۳۷۹ ارزش دلاری صادرات و واردات بین ایران و عربستان به بیش از ۱۵۰ میلیون دلار افزایش یافت.
رکوردشکنی تجارت ایران و عربستان
از سال ۱۳۸۱ روند رو به رشد تجارت بین این دو کشور آغاز شد، چرا‌که در این سال ایران بیش از ۹۳ میلیون دلار کالاهای مختلف به عربستان صادر کرد و بالغ بر ۳۳۴ میلیون دلار محصول از عربستان خریداری کرد و مجموع مبادلات تجاری خود با این کشور را به حدود ۴۴۰ میلیون دلار رساند، اما تا سال ۱۳۸۴ این عدد تا بیش از ۵۰۰ میلیون دلار هم رشد پیدا کرد تا اینکه تجارت دو کشور در بازه زمانی مورد بررسی به بالاترین نقطه رسید. مجموع تجارت ایران و عربستان با ۳۵۱ میلیون دلار صادرات و ۵۹۶ میلیون دلار واردات به حدود یک میلیارد دلار رسید. البته این عدد در سال ۱۳۸۶ با کاهش نسبی به بیش از ۸۱۰ میلیون دلار رسید و از همین سال به بعد روند کاهشی و افت شدید مبادلات تجاری آغاز شد.
مبادلاتی که آب رفت
در سال ۱۳۹۳ یعنی یک سال قبل از قطع روابط دیپلماتیک، ارزش صادرات و واردات بین ایران و عربستان به حدود ۲۰۵ میلیون دلار رسید و البته در سال ۱۳۹۴ این عدد با افزایش ناچیزی روی ۲۱۲ میلیون دلار ایستاد.
از دی ماه همین سال که روابط دو کشور تیره و تار شد تا سال گذشته شاهد روند نزولی در روابط تجاری ایران و عربستان بودیم، به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۹ میزان صادرات و واردات بین دو کشور به صفر رسید و در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ مجموع مبادلات تجاری بین دو کشور به کمتر از ۶۰ میلیون دلار رسید.