تصمیمی برای حفاظت یا هویت‌زدایی؟

مهر- تعویض درب ورودی غربی کاخ چهلستون در اصفهآنکه سال‌ها هویت بصری این بنا را تشکیل داده بود، با درب فلزی جدید، موجب واکنش‌های گسترده در میان فعالان میراث فرهنگی و اذهان عمومی شد.
درپی انتشار خبر تعویض درب چوبی و قدیمی ورودی غربی کاخ چهلستون اصفهان، واکنش‌های بسیاری از فعالان میراث فرهنگی و شهروندان نسبت به این اقدام صورت گرفته است. این درب که سال‌ها به‌عنوان جزئی از هویت بصری و تاریخی کاخ چهلستون شناخته می‌شد، به ناگاه با درب فلزی و جدیدی جایگزین شده است؛ اقدامی که بسیاری از کارشناسان آن را نوعی هویت‌زدایی از این بنای تاریخی به‌شمار می‌آورند.
این در حالی است که سخنگوی اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان، توضیحاتی درباره این اقدام ارائه داده و آن را در راستای اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به این درب تاریخی عنوان کرده است.
شهرام امیری، سخنگوی اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: درب ورودی غربی کاخ چهلستون که محل استقرار یگان حفاظت میراث فرهنگی استان اصفهان است، بیش از ۵۰‌سال قدمت داشت که به دلیل فرسودگی و آسیب‌های ناشی از تردد زیاد، دیگر قابلیت استفاده نداشت بر همین اساس تصمیم به جایگزینی آن با درب فلزی جدید به‌ منظور حفظ امنیت و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر گرفته شد.
وی ادامه داد: این درب فلزی جدید باتوجه به معماری دوره صفوی طراحی شده است و در نظر داریم درب چوبی قدیمی را مرمت کرده و آن را به‌عنوان یک اثر تاریخی نگه داریم اما دیگر امکان استفاده از آن به عنوان درب ورودی وجود نداشت.
سخنگوی اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان تصریح کرد: این درب جزو درب‌های اصلی و تاریخی کاخ به حساب نمی‌آید. درب اصلی کاخ چهلستون که به ‌طور مستمر مورد توجه قرار دارد، بیش از ۱۰۰سال قدمت دارد و همچنان به عنوان درب اصلی ورودی این مجموعه تاریخی شناخته می‌شود.
این توضیحات در حالی است که فعالان میراث فرهنگی و بسیاری از شهروندان اصفهانی از تعویض درب قدیمی و جایگزینی آن با درب فلزی جدید انتقاد کرده‌اند. آنها این اقدام را نشانه‌ای از هویت‌زدایی از آثار تاریخی اصفهان دانسته و معتقدند که این تغییرات غیر‌کارشناسی می‌تواند به تخریب تدریجی هویت تاریخی و فرهنگی شهر منجر شود. یک شهروند اصفهانی دراین‌باره گفت: حتی اگر این درب تاریخی نبوده و فقط ۵۰‌سال قدمت داشته باشد، نباید آن را تعویض می‌کردند. کاخ چهلستون به‌عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی مهم اصفهان، باید از هرگونه تغییرات غیرضروری در ساختار خود محافظت کند. این تغییرات ممکن است به‌تدریج به فرسودگی بیشتر هویت تاریخی این بنا منجر شود.
وی افزود: مردم و گردشگران با دیدن بناهای تاریخی باید حس تعلق به مکان و تاریخ را تجربه کنند. با تعویض این درب، فضای تاریخی کاخ چهلستون از بین رفته و ارتباط مردم با گذشته خود کاهش می‌یابد. به‌نظر من هر تغییری در میراث فرهنگی باید با دقت و رعایت اصول کارشناسی باشد.
مجید تیموری، فعال میراث فرهنگی و دانش‌آموخته مرمت شهری در واکنش به این اقدام گفت: تعویض درب در اینگونه بناهای تاریخی باید به ‌طور دقیق و با در نظر گرفتن اصول میراث فرهنگی انجام شود. حتی اگر درب قدیمی فرسوده بوده و عمر زیادی نداشته باشد، به ‌هیچ عنوان نباید به ‌طور کامل تعویض شود. بهتر بود که درب مرمت و نگهداری می‌شد تا از هویت آن کاسته نشود.
وی ادامه داد: در کاخ‌های تاریخی باید به حفظ اصالت و هویت معماری توجه شود. درب ورودی یکی از اجزای مهم نمای بیرونی بناست و تعویض آن می‌تواند تاثیر منفی بر شکل و فضای تاریخی ایجاد کند. در این خصوص، نیاز به همکاری بیشتر میان نهادهای مسوول و کارشناسان وجود دارد تا چنین تغییراتی از نظر فرهنگی و معماری بررسی شود.
این دانش‌آموخته مرمت شهری به لزوم حفظ هویت تاریخی بناهای فرهنگی اشاره کرد و گفت: ما در دنیای امروز با پدیده‌ای به‌نام هویت‌زدایی تاریخی روبه‌رو هستیم. تعویض درب‌ها و تغییرات غیرضروری در بناهای تاریخی نه‌تنها به هویت آنها آسیب می‌زند، بلکه باعث از دست رفتن ارتباط مردم با تاریخ و فرهنگ خود می‌شود. اگر این روند ادامه یابد، در آینده ممکن است بناهای تاریخی زیادی که بخشی از میراث فرهنگی ما هستند، از شکل و ساختار اصلی خود خارج شوند.
وی افزود: این موضوع تنها محدود به کاخ چهلستون نیست، بلکه در دیگر بناهای تاریخی نیز شاهد چنین تغییرات غیرضروری بوده‌ایم. در نتیجه، ضروری است که مسوولان میراث فرهنگی پیش از هرگونه اقدامی، نظر کارشناسان را در نظر بگیرند و حفظ هویت تاریخی و فرهنگی را در اولویت قرار دهند.
تعویض درب ورودی غربی کاخ چهلستون، اگرچه به دلایل فرسودگی و ضرورت مرمت انجام شد اما نگرانی‌هایی را درخصوص هویت‌زدایی و تغییرات غیرضروری در بافت تاریخی این مجموعه ایجاد کرده است. این اقدام نشان می‌دهد که حفاظت از آثار تاریخی باید علاوه‌بر حفظ اصالت، با دقت بیشتری با در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی و اجتماعی همراه باشد تا از هرگونه آسیب به هویت تاریخی شهرهای فرهنگی همچون اصفهان جلوگیری شود.