تعطیلی کتابفروشی‌‌ها یعنی تعطیلی فرهنگ

گروه فرهنگ و هنر‌- در حالی که طی چند روز اخیر خبر تعطیلی کتابفروشی‌ها در رسانه‌ها دست به دست می‌شد، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید این اتفاق قطعا ناخوشایند است ولی از طرف دیگر متراژ کتابفروشی‌های کل کشور در ۲ سال اخیر اضافه شده است.
بدون شک نمی‌توان تاثیر کتابفروشی‌ها بر جامعه را نادیده گرفت. این اماکن فرهنگی که در میان خیابان‌ها و کوچه‌ها جای گرفته‌اند، خانه‌های امنی هستند که از کودک تا بزرگسال، پیر و جوان می‌توانند در آن به گفت‌وگو با دیگرانی بنشینند که شاید فکری متفاوت با آنها داشته باشند. کتابفروشان به خصوص آنهایی که چند سال تجربه فعالیت دارند، یکی از بهترین مشاورها برای انتخاب کتاب مناسب هستند. فقط کافی است که مخاطب چند دقیقه با آنها به گفت‌وگو بنشیند.
تعطیلی کتابفروشی‎ها اتفاق تازه‌ای نیست، اما تعطیلی هر کتابفروشی هرچند کوچک یا بزرگ، قدیمی و جدید باز هم برای دوستداران یار مهربان غمناک است. البته سال‌هاست که کتابفروشان درباره شرایط بی‌ثبات فعالیت در این صنف هشدار داده‌اند، چراکه افزایش قیمت کاغذ موجب رشد سریع قیمت کتاب شده است. ناشران از این مساله آسیب دیده‌اند و با راهکارهایی مانند کاهش شمارگان یا عدم درج قیمت برای کتاب، سعی در کاهش آسیب‌ها دارند.
این در حالی است که کتابفروش بعد از دریافت کتاب از شرکت پخش یا ناشر، از نظر قانونی نمی‌تواند تغییری در قیمت کتاب ایجاد کند. کتاب ممکن است چند ماه تا چند سال در کتابفروشی باقی بماند، در این شرایط هزینه انبار و نگهداری کتاب توسط کتابفروش نمی‌تواند نادیده انگاشته شود. در نتیجه کتابفروش اگر کتابی را بعد از چند ماه یا چند سال بفروشد، عملا ضرر می‌کند، زیرا علاوه بر هزینه انبار باید بهای بیشتری نسبت به کتابی که فروخته، برای خرید چاپ جدید از کتاب بپردازد.در نتیجه همه این اتفاق‌ها، احتمال تعطیلی کتابفروشی‌های ضعیف و کوچک افزایش می‌یابد که البته کتابفروشی‌هایی با سابقه ۵۰ سال و حتی شهرکتابی که جز کتاب، کالایی مانند صنایع دستی، لوازم‌التحریر، اسباب‌بازی و دیگر وسایل می‌فروشد هم از این خطر تعطیلی در امان نیستند.حالا البته یاسر احمدوند معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرده که تعطیلی کتابفروشی‌ها درست است اما آنقدر که در رسانه‌ها سر‌و‌صدا می‌کند، در مقابل آن بازگشایی کتابفروشی‌های جدید جایی در خبرها ندارد. او این را هم اضافه می‌کند که در دو سال گذشته متراژ قابل توجهی از کتابفروشی‌ها در تهران و دیگر شهرها به متراژ کتابفروشی‌های کل کشور اضافه شده است.در ادامه این گزارش اشاره‌ای به چند کتابفروشی که طی روزهای اخیر تعطیل شده یا خواهند شد می‌پردازیم و بخش کامل‌تری از گفت‌و‌گو با معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به این سوال‌ها از نظر شما خواهد گذشت.یکی از آخرین کتابفروشی‌هایی که در اواسط خرداد ۱۴۰۲ خبر تعطیلی آن منتشر شد، کتابفروشی دف در خیابان کریمخان بود. این کتابفروشی چند ماهی در سال ۹۹ هم مجبور به متوقف کردن فعالیت خود شده اما توانسته بود بعد از چند ماه به فعالیتش ادامه دهد. حمیدرضا شعبانی مدیر انتشارات و کتابفروشی دف عوامل مختلف مانند افزایش اجاره‌بها، تورم که موجب افزایش قیمت کتاب می‌شود و فروش کتاب با تخفیف‌های غیرمتعارف در فضای مجازی را از عوامل موثر در تعطیلی این کتابفروشی اعلام کرد.به گفته او برای هر بار خرید کتاب، مجبور بودند تا از سرمایه کتابفروشی استفاده کنند و نتوانستند بعد از ۹ سال فعالیت به این اقدامات ادامه بدهند.کتابفروشی هاشمی که با همت مرحوم سیف‌الله هاشمیان ۳۰ سال پیش در خیابان ولیعصر بنیانگذاری شد، دیگر فروشگاهی است که اعلام کرده از پایان تیرماه ۱۴۰۲ تعطیل خواهد شد. این کتابفروشی با متراژ ۱۰۰ مترمربع یکی از قدیمی‌ترین مراکز فرهنگی تهران و پاتوق فرهنگی دوستداران کتاب است که در نزدیکی میدان ولیعصر (عج) جای دارد. مسوولان این فروشگاه سودده نبودن کتابفروشی به لحاظ اقتصادی و بی‌ثباتی اقتصادی را دلیل اصلی تعطیلی این کتابفروشی عنوان کرده‌اند.
ماجرای تعطیلی چند کتابفروشی و افزایش متراژ فروشگاه‌های کتاب
شهرکتاب قبا نیز در خیابان ناطق نوری که از سال ۹۰ فعالیت می‌کند، دیگر کتابفروشی‌ای است که مجبور به تعطیلی شده است. در این کتابفروشی بالغ بر سه هزار عنوان کتاب در دو حوزه بزرگسال و کودک و نوجوان عرضه می‌شد.
در این فروشگاه لوازم‌التحریر و صنایع دستی نیز عرضه می‌شد و عمده فروش متعلق به این کالاها بود، چراکه به گفته مدیران این کتابفروشی، کتاب بزرگسال فروشی ندارد.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره تعطیلی کتابفروشی‌ها در عین حال که آن را اتفاقی غم‌انگیز می‌داند، می‌گوید که برای بقای کتابفروشی‌ها اگر کمکی از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ممکن باشد آن را انجام خواهیم داد.یاسر احمدوند تاکید داشت که باید به اخبار افتتاح کتابفروشی‌ها هم مانند تعطیلی آنها توجه شود. به گفته او در دو سال گذشته متراژ قابل توجهی از کتابفروشی در تهران و دیگر شهرها به متراژ کتابفروشی‌های کل کشور اضافه شده است. همچنین در سال ۱۴۰۲ افتتاح کتابفروشی‌ها بیش از تعداد تعطیلی‌ها بوده است.
به گفته او با توجه به اینکه بیش از ۱۰ هزار عنوان کتاب در سال تولید می‌شود، هر کتابفروشی باید گنجایش بین ۴۰ تا ۵۰ هزار عنوان کتاب را داشته باشد. شاید به همین دلیل است که سرعت تعطیلی کتابفروشی‌های کوچک بیش از سایر فروشگاه‌هاست.کتابفروشی‌ها همواره پذیرای کتاب‌دوستان بوده‌اند، اما شرایط خوبی را تجربه نمی‌کنند. در نتیجه شرایط اقتصادی، یا محدودتر شدن سبد خرید مردم یا هر شرایطی که ممکن است مانع فعالیت این صنف شود، مشخص است که تعداد بیشتری کتابفروشی نسبت به گذشته تعطیل می‌شوند. اما باید مانع ادامه این روند شد، چراکه تعطیلی هر کتابفروشی به معنای از بین رفتن بخشی از فرهنگ یک محله است.