تعهد در برابر تعهد

گروه سیاسی- مدت زمانی زیادی به پایان اولتیماتوم ایران به اروپا باقی نمانده اما تاکنون اقدامی عملی از جانب این کشورها دیده نشده با این وجود همچنان دولتی‌ها امیدوار به اجرای تعهد از جانب کشورهای اروپایی هستند. ظریف هفته آینده به سه کشور اروپایی سفر می‌کند و این می‌تواند چراغ سبزی برای گشایش بحران برجام باشد. برجامی که تداومش با خروج آمریکا از این توافقنامه در اردیبهشت سال گذشته سخت و با اقدامات ایران یعنی کاهش تعهداتش در برجام وارد مرحله‌ تازه‌ای شد. پایان صبر و خویشتنداری مقامات تهران در برابر وعده‌های توخالی اروپا، خطر فروپاشی توافقنامه هسته‌ای و اقدام مقابله‌به‌مثل در خصوص تنش‌های اخیر دریایی همه گواه این مدعاست که ایران برای مقابله با کشورها رویکرد سیاسی خود را تغییر داده است. واقعیت آن است که جمهوری اسلامی خویشتنداری در باب اتفاقات اخیر را صلاح نمی‌بیند و حتی آن را موجب جری شدن طرف مقابل قلمداد می‌کند. در چنین شرایطی سه کشور اروپایی طرف برجام و نیز مسوولان سیاست خارجی اتحادیه اروپا درصدد برآمده‌اند جلوی تخریب بیشتر برجام را بگیرند و روند تنش را متوقف و در صورت امکان معکوس کنند. در این حین رویکرد بریتانیا به خاطر تنش‌های دریایی تغییر کرد. بعد از ورود جانسون به کابینه انتظار می‌رفت که سیاست‌های این کشور نیز در مورد تهران به واشنگتن نزدیک‌تر شود. اما اکنون زمزمه‌هایی مبنی برآزادی گریس۱ توسط انگلیس شنیده می‌شود و این یعنی کابینه جدید بریتانیا چندان هم مطابق با سیاست ترامپ قدم برنمی‌دارد اکنون دولتمردان این کشور معقول‌تر به منافع خود فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند.
دیروز رییس دفتر رییس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت، اعلام کرد که مذاکره با اروپا جدی‌تری شده است. واعظی افزود: در کنار این مذاکرات صحبت‌هایی شده که بتوانیم به چارچوب‌هایی برسیم و امیدواریم به بهره‌مندی از منافع برجام برسیم.
این سخن نشان از آن دارد که رویه‌ای که جمهوری اسلامی در برابر آمریکا و اروپا در پیش گرفته عقب‌نشینی دشمن را به همراه خواهد داشت هرچند در دوره‌ای گام رو به جلو ایران باعث شده که تنش‌ها در منطقه بیشتر شود و دامان ایران و انگلیس را هم بگیرد اما اظهارات جدید دولتی‌ها، امیدواری آنها را نسبت پایان خوش برجام به همراه دارد.
در این میان کشورهای اروپایی من‌جمله فرانسه عزم جدی‌تری برای گام برداشتن بر مسیر دیپلماتیک و البته میانجیگری برداشتند. البته فرانسه ماه‌هاست فعالیت‌های فشرده‌تر و بارزتری را برای کاهش تنش بر سر برجام انجام داده. مشاور ماکرون در این چند وقت اخیر دوبار به تهران سفر کرده و در هفته‌های پیش نیز عراقچی معاون وزیر خارجه نیز پیامی را از جانب روحانی به ماکرون انتقال داده. اکنون نیز صحبت از سفر رییس‌جمهور این کشور به تهران است تا شاید شرایط بحرانی برجام و تنش‌های اخیر منطقه به نقطه مطلوب برسد.
البته شرایط کنونی فرانسه برای میانجیگری بیش از سایر کشورها فراهم است چرا که هم عضو اتحادیه اروپاست و هم نگران شکست برجام مضاف بر آن موقعیتی هم برای برآمد قوی‌تر در عرصه بین‌المللی، اروپا و خاورمیانه دارد و البته روابطش با تهران از لحاظ اقتصادی نیز قابل توجه است. از این‌رو دستگاه دیپلماسی تهران نیز به فرانسه امید بسته و ساعات‌ها برای حل مشکلات اخیر با رییس‌جمهور این کشور زمان صرف کرده است.
در راستای حمایت روسیه و فرانسه از برجام ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه، هفته آینده به فرانسه سفر می‌کند تا در این سفر با امانوئل ماکرون رییس‌جمهور فرانسه دیدار و گفت‌وگو کند. طبق شنیده‌ها برجام و اوضاع پیرامون این توافق و اوضاع سوریه محوریت دیدار روسای جمهور فرانسه و روسیه خواهد بود.
باید منتظر ماند و دید سفر هفته آتی ظریف به کشورهای اروپایی و میانجیگری کشورها برای حل بحران برجام به کجا می‌رسد. اکنون ایران در آستانه فاز سوم برای کاهش تعهدات هسته‌ای خود قرار دارد و علت اصلی گام رو به جلوی ایران نیز برای آن است که اروپا به اعتبار قوانین بین‌المللی و قطعنامه ۲۲۳۱ و حیثیت بین‌المللی خودشان که امضا پای برجام گذاشتند تحرک جدی‌تری از خود نشان دهند و هزینه‌های بی‌قانونی آمریکا را تقبل کنند و بپردازند. به نظر می‌رسد دیپلماسی ظریف بدون دستاورد نخواهد بود و ایران با کمک اروپا با موقعیت احتمالی خروج از برجام مواجه نخواهد شد.
البته روحانی دیروز در جلسه هیات دولت تاکید کرد که اگر در پایان ۶۰ روز دوم به نتیجه نرسیدیم، حتما مرحله سوم را آغاز خواهیم کرد و بعد از آن باز هم ۶۰ روز فرصت خواهیم داد تا به راه‌حل منطقی، درست و متوازن برسیم. این سخن رییس‌جمهور نیز نشان از آن دارد که ایران گام سوم را که کاهش تعهدات هسته‌ای است برمی‌دارد و تا آن موقع منتظر اروپا می‌ماند. احتمالا اگر توافقی قرار است صورت بگیرد بعد از گام سوم ایران خواهد بود. با این وجود دولت به سرانجام برجام خوش‌بین است .
مذاکره با اروپا جدی‌تر شده
در این راستا محمود واعظی رییس دفتر رییس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت، درباره مذاکره با اروپا گفت: مذاکره با اروپا جدی‌تری شده است، در کنار این مذاکرات صحبت‌هایی شده که بتوانیم به چارچوب‌هایی برسیم و امیدواریم به بهره‌مندی از منافع برجام برسیم. وی همچنین گفت: در مورد اینکه اگر به جمع‌بندی نرسیم گام سوم را انجام می‌دهیم، تردیدی نیست. رییس دفتر رییس‌جمهور درباره اینکه آیا مذاکراتی با سازمان ملل برای رفع تحریم ظریف و حضور وی با هیات ایرانی در سازمان ملل شده است، گفت: بله. آقای تخت‌روانچی یک نامه اعتراضی جدی به دبیر کل سازمان ملل نوشته و از ایشان خواستند که موضوع را پیگیری کنند.
تعهد در برابر تعهد
اما حسن روحانی نیز در جلسه هیات دولت رییس‌جمهور با بیان اینکه گاهی با مذاکره و گاهی با ایستادگی و مقاومت باید مسیر و راه خود را تا پیروزی نهایی ادامه دهیم، به موضوع برجام و کاهش تعهدات کشورمان در این زمینه اشاره کرد و گفت: آمریکایی‌ها در روزهای اخیر به عظمت بخش دیگری از برجام پی برده و تازه فهمیدند که با ادامه برجام سال آینده همه تحریم‌های تسلیحاتی برداشته می‌شود و ظاهرا براساس زمان‌سنجی که در اتاق خود گذاشته‌اند، متوجه این موضوع شده‌اند که سه سال بعد از آن هم تمام تحریم‌ها لغو می‌شود.
روحانی تصریح کرد: این موضوع نشان‌دهنده آن است که وقتی در این موضوع همه با هم تصمیم گرفتیم و پیش رفتیم موفقیت‌های خوبی به دست آوردیم که هر روز دشمنان به ابعادی از آن آگاهی پیدا می‌کنند.
رییس‌جمهور با بیان اینکه یک سال صبر راهبردی پیش گرفتیم و چون به نتیجه مطلوب نرسیدیم، ایجاد توازن در تعهدات برجامی را در دستور کار قرار دادیم، اظهار کرد: برای اینکه تعهدات متوازن باشد، کاهش تعهدات خود را آغاز کردیم، ضمن اینکه در کنار آن مذاکرات را هم ادامه می‌دهیم. همواره معتقد بوده و هستیم که هیچ‌وقت نباید از تعامل و مذاکره فرار کنیم. البته باید محیط آن مساعد باشد و طرف مقابل به مذاکره و حل و فصل مسائل معتقد باشد. در این صورت اگر همه شرایط مناسب بود، همیشه دنبال تعامل با دنیا و مذاکره با طرف مقابل برای اهداف خود هستیم.
روحانی هدف اصلی مذاکره، تعامل، تقابل و فرازونشیب‌هایی که در روند گفت‌وگو وجود دارد را حفظ و تقویت منافع ملی و مصالح کشور توصیف کرد و گفت: ایستادگی، مقاومت، مذاکره، اخم و لبخند همه ابزاری است برای اینکه ما را به هدف نهایی برساند. لذا از کاهش تحریم‌ها به دنبال هدف بزرگتری هستیم که البته برخی نسبت به این موضوع برداشت اشتباهی داشته و تصور می‌کنند از تعامل به نتیجه‌ نرسیده و راه جدیدی انتخاب کرده‌ایم در حالی که همیشه به دنبال تعامل بوده و هستیم و به همین دلیل است که از برجام خارج نشده و کاهش تعهدات به صورت مرحله‌ای برنامه‌ریزی کردیم.
رییس‌جمهور کاهش تعهدات به صورت مرحله‌ای را اقدامی بسیار هوشمندانه و عاقلانه دانست و گفت: همه سران کشورها بعد از تحریم اخیر آمریکا در اردیبهشت سال گذشته از اینکه ایران مسیر عاقلانه و درستی را در مواجهه با آن انتخاب کرده است، از نظام و دولت ایران تجلیل کردند.
روحانی با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران در عرصه سیاست خارجی فعال است، گفت: با کشورهای همسایه و سایر کشورهای جهان در راستای تقویت بیش از پیش روابط در حال گفت‌وگو و مذاکره هستیم و در جریان روند کاهش تعهدات نیز مذاکرات را ادامه می‌دهیم ولی اگر در پایان ۶۰ روز دوم به نتیجه نرسیدیم، حتما مرحله سوم را آغاز خواهیم کرد و بعد از آن باز هم ۶۰ روز فرصت خواهیم داد تا به راه‌حل منطقی، درست و متوازن برسیم و به تعهد در برابر تعهد پایبند هستیم. رییس‌جمهور افزود: امروز شاهد شرایط مناسبی در تورم ماهیانه، رشد اقتصادی، افزایش صادرات غیرنفتی و تولیدات صنعتی و کشاورزی هستیم و قیمت‌ها ثبات نسبی پیدا کرده و قیمت دلار نیز شرایط متعادل‌تری یافته و روند امور به سمت شاخص‌های مثبت در حال حرکت است. روحانی تصریح کرد: معتقدم آخرین فشارها را وارد کردند و موثر نبوده و آمریکا در جنگ سیاسی، روانی، اقتصادی و حقوقی قطعا شکست خورده است.
روحانی در بخشی دیگر از سخنانش با بیان اینکه تمام شعارهایی که در خصوص ائتلاف جدید در منطقه خلیج فارس و دریای عمان داده می‌شود، ظاهری و غیرعملی است، گفت: بی‌تردید هر مقدار از این شعارها هم عملی شود، کمکی به امنیت منطقه نخواهد کرد.
رییس‌جمهور خطاب به کشورهای ساحلی خلیج فارس گفت: جمهوری اسلامی ایران در کنار کشورهای ساحلی این خلیج تاریخی آماده است امنیت منطقه را حفظ کند، همانطور که در طول تاریخ این کار را انجام داده است. روحانی با تاکید بر اینکه برای امنیت و ثبات در خلیج فارس نیازی به نیروهای خارجی وجود ندارد، اظهار داشت: کشورهای منطقه با وحدت، انسجام و گفت‌وگو می‌توانند امنیت خود را حفظ کنند و بدون تردید ادعاها و اقدامات آمریکا هیچ سودی برای آنها ندارد. کشورهای منطقه در طول تاریخ همسایه و برادر بوده و خواهند بود و تفرقه و جدایی به نفع دشمنان است. رییس‌جمهور طرح ادعاهایی که رژیم صهیونیستی می‌خواهد در امنیت منطقه حضور داشته باشد را سخنان پوچ توصیف کرد و گفت:‌ پاسخ به این ادعاها روشن است، اسراییلی‌ها اگر می‌توانند همانجایی که هستند امنیت خود را حفظ کنند! گر چه آنها هر جا که حضور داشتند، ناامنی، کشتار و ترور ایجاد کردند و عامل اصلی تروریسم‌، جنگ و کشتار در این منطقه صهیونیست‌ها و رژیم غاصب اسراییل است. روحانی تصریح کرد: نباید کسی به دام چنین حرف‌ها و ادعاهایی بیفتد که پایان آن برای همه روشن است.