تغییر راهبردی «شی»

گروه بین‌الملل- با آغاز به کار دولت ترامپ، جنبه‌های کلیدی نحوه برخورد آمریکا با چین همچنان نامشخص است. به ویژه مشخص نیست که چه اجماعی در میان تیم ترامپ در مورد ماهیت و دامنه تهدید چین علیه ایالات‌متحده شکل خواهد گرفت. در واقع در حالی که وزیر خارجه جدید آمریکا همچنان چین را به عنوان قوی‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین دشمن آمریکا قلمداد کرده اما کارشناسان معتقدند که معلوم نیست ترامپ با چنین موضوعی موافق است یا خیر؟ ترامپ معمولا از کاربرد اصلاحاتی مانند استراتژیک پرهیز کرده و در صحبت‌های خود واژه معامله را زیاد به کار می‌برد؛ امری که گفته می‌شود در خصوص چین به عنوان مهم‌ترین رقیب جهانی آمریکا صدق کرده و رییس‌جمهور جدید به دنبال معامله و توافق با شی‌جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین است.
در واقع در حالی که مقامات آمریکایی معمولا شی را یک دیکتاتور بی‌رحم قلمداد می‌کنند، شاهد هستیم که ترامپ اخیرا به صراحت گفته که من او را بسیار دوست دارم و همیشه هم رابطه خوبی با یکدیگر داشته‌ایم. در نتیجه انتظار دارم بسیاری از مشکلات را بتوانیم با هم حل کنیم. در چنین شرایطی طبق گزارشی که به تازگی مجله نشنال اینترست منتشر کرده، سوال اصلی این است که آیا دیدگاه ترامپ با تیم امنیت ملی او سازگار است یا نه؟ به گفته کارشناسان هر چند که بسیار عنوان شده که چین به دنبال تغییر نظم بین‌المللی بوده و به همین دلیل مهم‌ترین تهدید آمریکا محسوب می‌شود اما شواهد نشان می‌دهد که حالا پکن به دنبال به حداکثر رساندن ثروت و همچنین قدرت چین در دنیای چند قطبی متمرکز است زیرا آنها امروز با قطعیت متوجه شده‌اند که چنین رویکردی، عملی‌تر بوده و ایجاد یک نظم جدید هزینه‌های زیادی برای آنها خواهد داشت.
در همین رابطه رویکرد فعلی چینی‌ها برای افزایش ثروت و نفوذ جهانی، برای آنها بازی با حاصل جمع صفر نبوده و اساسا هدفشان نیز گرفتن جایگاه آمریکا و تعیین یکجانبه نظم بین‌المللی نیست. در نتیجه اکنون برخی تحلیلگران معتقدند که برنامه چین برای تبدیل شدن به قدرت هژمون جهانی یک تصویر اغراق‌آمیز از نقش چین ارائه می‌دهد که برای برخی فایده دارد زیرا بزرگنمایی تهدید چین به واشنگتن اجازه می‌دهد، بسیاری از آسیب‌پذیری‌ها خود در عرصه بین‌المللی را لاپوشانی کند.
نگاه پکن به نظم بین‌المللی
هر چند که چینی‌ها آشکارا از برخی قوانین بین‌المللی انتقاد می‌کنند اما در نهایت هدف پکن، اصلاحات در سیستم بین‌المللی و تقویت موقعیت چانه‌زنی در عرصه بین‌المللی است یعنی چینی‌ها بیش از آنکه مخالف نظم بین‌المللی باشند، تلاش کرده‌اند از اصول و نهادهای پایه‌گذار نظم پس از جنگ جهانی دوم به نفع خود بهره‌برداری کنند. در نتیجه کارشناسان معتقدند، روایت ایالات‌متحده از تهدید چین، اکنون نظم جهانی را به موضوع درگیری میان قدرت‌های برزگ تبدیل کرده، نه وسیله‌ای برای مدیریت آن؛ امری که یک وارونگی خطرناک در مناسبات بین‌المللی بوده و امکان حل و فصل اختلافات میان دو کشور را کاهش می‌دهد بنابراین واشنگتن در چنین شرایطی باید بداند که نمی‌تواند به طور یکجانبه شرایط را برای مدیریت روابط با پکن تعیین کند زیرا این امر به سایر مولفه‌ها، فاکتورها و همچنین مناسبات جهانی سایر بازیگران با پکن و واشنگتن ارتباط مستقیم و غیرمستقیمی پیدا می‌کند.
نظریه چرخه قدرت
به طور کلی و طبق نظریه چرخه قدرت (Power cycle) یک بازیگر در محیط بین‌المللی به موازات اینکه قدرت اقتصادی‌اش افزایش می‌یابد، به همان میزان تلاش می‌کند دایره نفوذ سیاسی و نظامی خود را ابتدا در محیط منطقه‌ای و پیرامونی و سپس محیط بین‌المللی گسترش دهد. چنین امری برای چینی‌ها نیز کاملا صادق است زیرا آنها اکنون دومین اقتصاد بزرگ دنیا با بیش از 18تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی هستند و تلاش دارند به اولین اقتصاد جهان تبدیل شوند. البته هر چند که ماشین رشد اقتصادی چین در طول سه سال گذشته کند شده اما طبق یک قانون نانوشته جهانی، اولین اقتصاد جهان تبدیل به نخستین قدرت نظامی نیز خواهد شد. در نتیجه طبیعی است که رقابت میان آمریکا و چین به امری ماهوی میان دو کشور به خصوص ایالات متحده آمریکا تبدیل شود بنابراین آمریکایی‌ها با تبدیل کردن چین به دیگری استراتژیک (Other) سعی می‌کنند با برجسته کردن چین به عنوان تهدید امنیت ملی، هرطور که شده جایگاه خود را در نظم بین‌المللی حفظ کنند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد که چینی‌ها به واسطه چالش‌های داخلی و همچنین تحولات جهانی، متوجه شده‌اند هزینه رقابت هژمونیک با ایالات متحده بسیار بالاست. در نتیجه به جای آنکه به دنبال ایجاد نظم بین‌المللی جدید باشند، قصد دارند از نظم موجود بیشترین بهره‌برداری را به نفع خود کنند. یعنی در جایی با چانه‌زنی و دیپلماسی، در جایی با اتکا به قدرت اقتصادی و در جایی دیگر هم با استفاده از ابزار سیاسی و نظامی روندهای جهانی را به نفع خود تغییر دهند.