تفاهم در دوردست

گروه سیاسی- تلاش ایران و کشورهای عضو ۱+۴ برای حفظ راه‌های تجاری و اقتصادی کشورمان با جهان در برجام همچنان ادامه دارد. اگرچه تصور می‌شد بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا که روز جمعه به ایران تحویل داده شد حاوی تضمین‌های دقیق و کافی برای ادامه این راه باشد اما در نهایت مشخص شد که هنوز هم از تضمین‌های قطعی به ایران خبری نیست. اروپایی‌ها در ادامه اقدامات خود، بیانیه‌ای را پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام قرائت کردند که برخی نکات مورد نظر ایران همچون فروش نفت در آن گنجانده شده است اما با توجه به نزدیک شدن به زمان تحریم‌های ۹۰ روزه که موعد آن در مردادماه سر می‌آید، شرایط برای ایران دشوارتر از گذشته می‌شود؛ مساله‌ای که اروپایی‌ها به خوبی به آن واقف هستند اما برای اجرای آن اقدامات خود را سرعت نمی‌بخشند؛‌ موضوعی که مقامات کشورمان نیز آن را مطرح کرده‌اند.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه نماینده اسلام‌آبادغرب در مجلس شورای اسلامی در ارزیابی خود از سخنان محمد‌جواد ظریف وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه بسته پیشنهادی اروپا کافی و دقیق نیست، اظهار داشت: اروپایی‌ها سه ملاحظه در بسته پیشنهادی خود دارند؛ نخستین ملاحظه حفظ آمریکا در سطح کلان است که کماکان آن را مدنظر قرار می‌دهند؛ حتی باوجود اختلافات اقتصادی میان آمریکا و اتحادیه اروپا این ملاحظه باز هم در قبال ایران رعایت شده است.
وی دومین ملاحظه را در مورد شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی دانست و یادآور شد: اروپایی‌ها تلاش کرده‌اند مانع آزادی عمل و نگاه سود‌محور این بانک‌ها و شرکت‌ها نشوند. رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به ملاحظه سوم هم اشاره کرد و گفت: این ملاحظه، برجام و به تبع آن جمهوری اسلامی ایران است که متاسفانه به عنوان اولویت سوم در بسته پیشنهادی اروپایی‌ها وجود دارد.
وی افزود: انتظار این بود که بعد از سلسله جلسات کارشناسی نزد ۲۸ کشور اروپایی و جلساتی که با مقامات ایرانی برگزار شد، ملاحظه سوم در اولویت قرار گیرد اما از دل این بسته پیشنهادی، برجام و جمهوری اسلامی ایران ملاحظه سوم اروپایی‌هاست.
وی با بیان اینکه دو ضعف جدی کمیت و بی‌توجهی به زمان در بسته پیشنهادی اروپایی‌ها وجود دارد، یادآور شد: همواره جمهوری اسلامی ایران حساسیت‌های زیادی در قبال برجام در هنگام تصویب به خرج داد بنابراین توافق نباید گرفتار کل‌گویی و زمان‌کشی شود.
وی خاطرنشان کرد: ترامپ تهدید کرده که مانع ورود نفت ایران به بازار و دسترسی جمهوری اسلامی ایران به بانک‌های بین‌المللی می‌شود لذا در بسته پیشنهادی باید برای جلوگیری از این اقدام و حفظ صادرات نفت ایران تدبیری اندیشید. متاسفانه این تردید جدی در مورد بسته پیشنهادی اروپایی‌ها وجود دارد.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بی‌توجهی به زمان را ضعف در بسته پیشنهادی اروپا دانست و اظهار داشت: با توجه به زمان‌ها و ضرب‌الاجل‌های مشخصی که آمریکایی‌ها به عنوان عضو یاغی یا غیرمتعهد به برجام مطرح کرده‌اند، انتظار این بود که طبق همان زمان‌بندی، اروپایی‌ها یک بسته متقابل ارائه دهند.
فلاحت‌پیشه تاکید کرد: بسته پیشنهادی اروپایی‌ها، بسته مقابله با فرصت‌سوزی و تهدیدهای ترامپ و دولت آمریکا نیست و این موضوع به عنوان یک دغدغه توسط مقامات ایرانی مطرح شده است.
وی درباره اقدامات مجلس در این خصوص گفت: طبق قانون مصوب در مجلس نهم، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی باید در مورد اجرای برجام و اینکه داده‌ها و ستاده‌های آن بر اساس منافع ملی همخوان باشد، گزارشی ارائه کند که در آن دو جنبه جدید و البته خیلی جدی وجود خواهد داشت.
وی ادامه داد: جنبه اول آن ضربه‌ای است که خروج آمریکا به برجام زده است و اینکه بعد از آن، این توافق وجود دارد یا خیر و جنبه دوم گزارش در مورد اثر عملی است که به وسیله بسته پیشنهادی اروپایی در برجام ایجاد می‌شود و اینکه این توافق با اکسیژن مصنوعی اروپایی‌ها می‌تواند کماکان خودش را به عنوان یک رژیم قوی حفظ کند و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را تامین کند.
واکنش رسانه‌های خارجی
شبکه خبری «بلومبرگ» با انتشار گزارشی اشاره می‌کند که قدرت‌های جهانی در جریان دیدار با محمد‌جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران توافق کردند که باید به دنبال راه‌هایی برای کسب اطمینان از دسترسی ایران به بازارهای مالی انرژی جهان و بهره‌مندی آن کشور از مزایای برجام باشند با این حال، به نظر می‌رسد که این موضع به طور کامل حل نشده است. این شبکه خبری می‌افزاید: فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در وین گفت که شرکت‌کنندگان در نشست بر عزم خود برای راه‌حل‌های عملی و موثر تاکید ورزیدند. وزرای خارجه چین، فرانسه، آلمان و روسیه تاکید کردند که ایران باید بتواند نفت خود را به فروش برساند و به بانک‌های بین‌المللی دسترسی داشته باشد تا بتواند از مزایای برجام برخوردار شود. ظریف نیز پیش از نشست در توئیتر هشدار داده بود که قدرت‌های جهانی به جای وعده‌های مبهم باید راه‌حل‌های عملی ارائه دهند.
بلومبرگ در ادامه اشاره می‌کند که در جریان نشست دو‌ساعته لیستی ۱۱ بندی از تعهدات منتشر شدند از جمله دسترسی ایران به بازارهای انرژی، بیمه‌های کشتیرانی و سرمایه‌گذاری خارجی. با این حال هیچ‌گونه جزییاتی درباره چگونگی و راه‌های تحقق این تعهدات مطرح نشدند. اتحادیه اروپا تنها به بیان این موضوع بسنده کرد که قوانین خود را برای تضعیف تاثیرات تحریم‌های آمریکا به روز می‌کند و در حال تغییر شرایط وام‌دهی و ارائه خدمات مالی بانک سرمایه‌گذاری اروپایی به ایران است.‌
این شبکه خبری در ادامه می‌نویسد وزیر خارجه آلمان نیز در وین گفت می‌خواهد برای ایران روشن سازد که توافقنامه اقتصادی اروپا و ایران برای تهران سودمند خواهد بود. او گفت که آلمان به دنبال یافتن فرصت‌هایی برای حفظ کانال‌های معامله مالی با ایران است و بحث‌های بیشتر در این باره ضروری هستند. این در حالی است که یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا روز سه‌شنبه در واشنگتن هشدار داد که هر گونه برنامه‌ای برای ادامه تجارت با ایران نقض تحریم‌های آمریکا قلمداد می‌شود. ‌برایان هوک‌، مقام آمریکایی گفت هدف آمریکا افزایش فشار بر ایران برای کاهش دسترسی به درامدهای حاصل از فروش نفت است.
در همین حال، شبکه خبری ‌الجزیره با اشاره به اینکه ایران به اتحادیه اروپا گفته پیش از تحریم‌های آمریکا باید تصمیم‌های لازم به تهران ارائه شوند، فرانسه یکی از مهم‌ترین کشورهای اروپایی نسبت به ارائه بسته اجرایی اقتصادی به ایران پیش از ماه نوامبر ابراز داشته است. این شبکه خبری می‌نویسد: انتظار می‌رود شدیدترین تحریم‎های آمریکا علیه ایران در ماه نوامبر اجرایی می‌شوند. در این میان ژان ایو لو‌دریان وزیر خارجه فرانسه در جلسه جمعه گفت که بعید است اروپایی‌ها بتوانند بسته اقتصادی را برای ایران تا ماه توامبر فراهم و عملیاتی کنند. او گفته است این بازه زمانی اندک و محدودی است. او هشدار داد که ایران، اروپایی‌ها را تهدید به خروج از برجام در صورت عدم تضمین کافی از جانب اروپایی‌ها نکند.‌هایکو ماس‌ وزیر خارجه آلمان نیز گفته است که قدرت‌های جهانی نمی‌توانند به طور کامل آنچه به ضرر ایران به دنبال خروج شرکت‌های اروپایی از بازار آن کشور روی داده را جبران کنند. او گفت که مذاکرات بیشتر‌ ضروری است.
الجزیره در ادامه می‌نویسد به نظر می‌رسد بسته پیشنهادی از سوی دیپلمات‌های اروپایی در «جهانی ایده‌آل» قابلیت اجرایی‌شدن برای حفظ برجام را داشته باشد. این شبکه خبری می‌نویسد در حد لفظ و صحبت کردن بسته پیشنهادی آسان است اما در اجرا و عملیاتی‌شدن به این آسانی نیست. به طور قطع اروپایی‌ها ابزار سیاسی کافی برای محافظت از برجام در برابر فشار آمریکا را ندارند.
خبرگزاری ‌رویترز‌ نیز در گزارشی نوشته است که هیچ گشایش عمده‌ای در جریان مذاکرات اخیر در وین ایجاد نشد. ایران خواستار تضمین‌های لازم از سوی اروپایی‌ها پس از خروج آمریکا از برجام شده است. به نظر می‌رسد هیچ پیشرفت قابل توجهی در مذاکرات حاصل نشده است. استراتژی اروپایی‌ها اعطای وام به ایران از سوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا و اقداماتی ویژه برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در مقابل تحریم‌های آمریکا و فراهم ساختن امکان انتقال مستقیم پول به بانک مرکزی ایران بوده‌اند.
این خبرگزاری اما اشاره می‌کند که یک دیپلمات ارشد اروپایی به آن خبرگزاری گفته است پیشرفت‌های حاصل شده به خصوص در زمینه حفظ فروش نفت ایران بوده‌اند با این حال‌ بعید به نظر می‌رسد که انتظارات ایران برآورده شده باشند. او می‌گوید این تنها در مورد آن کارهایی است که اروپایی‌ها می‌توانند انجام دهند. با این حال‌ مشخص نیست که چینی‌ها، روس‌ها و هندی‌ها و سایرین چه خواهند کرد.