تقلای پیام‌رسان‌های بومی

علی حسینی- وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیات دولت اعلام کرد که نسخه‌های جدید «ایتا»، «بله» و «آی‌گپ» تا آخر سال به یکدیگر متصل خواهند شد. این موضوع قرار بود در دهه فجر و برای همه پیام‌رسان‌های بومی محقق شود، ولی به‌نظر می‌رسد فعلا در بین سه پیام‌رسان اجرا خواهد شد. عیسی زارع‌پور در این مورد در جمع خبرنگاران گفت: «فاز آزمایشی این اتصال پایان سال گذشته انجام شد و انشاءالله با ارائه نسخه‌های جدیدی که ایتا، بله و آی‌گپ ارائه می‌کنند، این پیام‌رسان‌ها می‌توانند به یکدیگر متصل شوند و کاربران‌شان بین یکدیگر پیام ردوبدل کنند.» این پروژه در واقع نوعی امکان برای کاربران ایرانی‌ است تا اگر کسی در یکی از پیام‌رسان‌های ایرانی حضور دارد، بتواند از طریق این اتصال با کاربران سایر پیام‌رسان‌ها ارتباط داشته باشد.
نکته جالب اینجاست که مدیر پیشین «آی‌گپ» راه‌اندازی این طرح را «ساده‌لوحانه و هزینه‌بر» اعلام کرد و با این طرح مخالف بود؛ ولی به‌نظر می‌رسد با تغییر سیاست‌ها و مدیران در این مجموعه، سیاست «آی‌گپ» نیز تغییر یافته است. نکته مهم دیگر عدم شرکت پیام‌رسان گپ در این طرح است؛ پیام‌رسانی که مدیرعامل آن برای اولین‌بار اجرای چنین اتصالی را پیشنهاد داد و به‌ نظر می‌رسد در مسائل فنی این پروژه نیز شرکت دارد. اجرای این طرح در شرایطی انجام می‌شود که فیلترینگ کاری کرده است تا دسترسی به اپلیکیشن‌های محبوب خارجی در ایران با محدودیت مواجه شود و براساس گزارش‌ها، دست‌کم پنجاه درصد پیام‌رسان‌های محبوب برای کاربران ایرانی غیرقابل دسترس هستند.
یکی از دلایلی که برای اجرای این طرح از سوی مسوولان عنوان می‌شود، این است که تعدد پیام‌رسان‌های ایرانی، کاربران را پراکنده و انتخاب را برای آنها سخت می‌کند و با ایجاد نوعی درگاه واحد که برای ارتباط با کاربران سایر اپلیکیشن‌ها نیاز به نصب پیام‌رسان دیگری نباشد، مشکل تعدد حل خواهد شد و افراد از پیام‌رسان‌های ایرانی به‌ راحتی استفاده می‌کنند. دلیل دیگر اجرای طرح اتصال پیام‌رسان‌های ایرانی در راستای ایجاد یک بازار هدف بزرگ‌تر برای کسب‌وکارهایی است که از سکوهای ایرانی استفاده می‌کنند تا با این کار سکوهای ایرانی بتوانند با پلتفرم‌های بزرگ خارجی رقابت داشته باشند.
از آن ‌سو، یکی از پرسش‌هایی که برای کاربران در اجرای این طرح پیش می‌آید، این است که آیا اطلاعاتی که آن‌ها به خواست خود در اختیار یک پیام‌رسان قرار داده‌اند، در اختیار دیگر پیام‌رسان‌ها نیز قرار می‌گیرد یا خیر. هنوز درباره این موارد شفاف‌سازی نشده است و انتظار می‌رود تا از نظر حقوقی و حفظ حریم شخصی کاربران، این موضوع شفاف‌سازی شود. ناگفته نماند برخی مدیران پیام‌رسان‌های بومی نیز معتقدند که اجرای این طرح در بازاری که بازیگران آن هنوز در حال رشد هستند، می‌تواند به رشد بعضی از این پیام‌رسان‌ها آسیب بزند و نه‌‌تنها فضای رقابتی به‌وجود نیاورد، بلکه رشد و نوآوری را از بین ببرد.
این داستان راه به جایی نمی‌برد
در همین خصوص کیوان نقره‌کار کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات به «جهان‌صنعت» گفت: اگر بخواهیم از چند منظر این داستان را بررسی کنیم، اساسا این موضوع راه به جایی نمی‌برد. اولین منظر بحث فنی است. زمانی که چند شرکت باید کنار هم قرار بگیرند تا بتوانند به فرآیند مشترک برسند، نیازمند است که نیرو‌ها و امکاناتی که در اختیار دارند را با یکدیگر ادغام کنند که از لحاظ فنی برای شرکت‌ها چنین کاری بسیار سخت است.
او در ادامه گفت: نکته دوم سیاست‌های بازار است. شاید هرکدام از اپلیکیشن‌ها سیاست‌های خاص خودشان را داشتند و در سال‌هایی که مشغول فعالیت بودند به شکلی هزینه و بازار خودشان را جذب کردند. بنابراین از لحاظ نگاه به بازار و سابقه‌ای که در جذب مشتری داشتند، تمام زحمات این مجموعه‌ها از بین خواهد رفت و مجبورند تا آن را در سبد رقیب خود هم قرار دهند. در نهایت در اینجا هم یک آشفتگی در بازارسازی و ارائه خدمات مشتری‌محور را شاهد هستیم.
نقره‌کار در ادامه افزود: نکته دیگر که حائز اهمیت است سیاست‌های کلان است که در هر سازمانی وجود دارد. شاید یک مجموعه‌ای سرمایه‌گذاری بزرگی را انجام داده و یک نگاه استراتژیک دارد که ممکن است در سازمان‌ دیگری متفاوت باشد. اینکه صرفا یک محصول از لحاظ اسمی مشابه است دلیل نمی‌‌شود که سیاست‌های کلان آن با سازمان دیگر مشابه باشد. به عنوان مثال شرکت‌های «اسنپ» و «تپسی» که دو کار مشابه را انجام ‌می‌دهند ممکن است استراتژی‌ها و فرآیند‌های آنها با هم متفاوت باشد.
نقره‌کار در ادامه خاطرنشان کرد: نکته بعدی ارزشگذاری هر کدام از این پیام‌رسان‌ها است. این شرکت‌ها هر کدام یک ارزشی را ایجاد کردند و قرار است با یکدیگر تلفیق شوند و سهمی را براساس ارزش خود دریافت کنند. اساسا این ارزش‌ها چگونه قرار است تقسیم شود؟ آیا مورد توافق همه است؟ چگونه قرار است ارزشگذاری شوند و کنار یکدیگر قرار بگیرند؟ بنابراین تمام این نکات نشان می‌دهد این طرح قابلیت اجرا ندارد.
مردم به پیام‌رسانی که دولتی باشد، اعتماد ندارند
نقره‌کار ادامه داد: موضوعی که دولت احساس می‌کند که به آن می‌رسد و شاید از لحاظ اسمی درست باشد ولی از لحاظ رسمی درست نیست این است که چون تعداد زیادی پیام‌رسان داخلی داریم، این تنوع باعث شده که مخاطب هر کدام از آنها کم باشد و در نتیجه اگر تجمیع شوند مخاطب افزایش پیدا می‌کند.
نکته مهم این است که اگر فرض کنیم هر کدام از این پیام‌رسان‌ها یک میلیون مخاطب دارند و با تجمیع آنها به سه میلیون مخاطب می‌رسیم این فرضیه درست نیست و چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد، به این دلیل که بسیاری از این مخاطبان مشترک هستند. افرادی که پذیرفتند یا مجبور شدند وارد پلتفرم‌های داخلی شوند در تمام این پیام‌رسان‌ها حضور دارند.
اینگونه نیست که یک گروه در پیام‌رسان «الف» و گروه دیگری در پیام‌رسان «ب» حضور دارند. بنابراین جمع مخاطبان این پیام‌رسان‌ها که هر کدام یک میلیون مخاطب دارند، سه میلیون نمی‌شود و ممکن است به یک‌و‌نیم میلیون مخاطب برسد. نقره‌کار در پایان گفت: در نتیجه نشان می‌دهد که این موضوع نمی‌تواند به جذب مخاطب کمکی کند.
حتی اگر یک پیام‌رسان هم شوند به نظر می‌رسد که هنوز مردم به پیام‌رسانی که دولتی باشد، اعتماد ندارند.