تقویت تورم با چاپ پول

وحید شقاقی‌شهری*- ریزش قیمت‌ها در بازار نفت که از نیمه دوم سال آغاز شده است، افت حدود ۲۰ دلاری قیمت نفت سنگین ایران ظرف یک ماه اخیر را موجب شده که می‌تواند هشداری به مسوولان دولتی باشد که احتمال ادامه ریزش‌ها در سال آینده وجود دارد و امکان افزایش معنی‌دار قیمت نفت برای سال آینده غیرممکن خواهد بود‌.
در چنین شرایطی، افت شدید قیمت نفت و کاهش توان صادرات نفتی، درآمدهای نفتی ایران را به شدت کاهش خواهد داد‌. چنین موضوعی در کنار پیش‌بینی تورم ۳۰ تا ۳۵ درصدی برای سال آینده، دولت را برای افزایش هزینه‌های جاری‌اش از طریق افزایش حقوق و دستمزدها تحت فشار قرار می‌دهد که احتمال کسری بودجه دولت را تقویت می‌کند‌.
اما حتی در حوزه درآمدهای مالیاتی دولت نیز با وجود رقم ۱۴۰ هزار میلیارد دلاری مصوب در لایحه بودجه، در شش ماهه اول امسال تنها حدود ۵۰ هزار میلیارد دلار نصیب دولت شد که برخلاف رقم ۷۰ هزار میلیارد دلاری پیش‌بینی شده قبلی است‌.
از آنجا که پیش‌بینی می‌شود فروش بنگاه‌های تولیدی در سال آینده به یک‌سوم فروش در سال ۹۶ برسد ادامه این روند در نیمه دوم سال احتمال اخذ مالیات را از بنگاه‌های تولیدی که با افزایش هزینه تولید و کاهش فروش مواجه شده‌اند کاهش می‌دهد‌. بنابراین احتمال محقق نشدن درآمدهای دولت در نیمه دوم سال بالا می‌رود و با وضعیت موجود، درآمدهای مالیاتی امکان افزایش نخواهد داشت‌.
مجموعه این موارد می‌تواند کسری بودجه سال آینده دولت را تشدید کند که این موضوع خود یکی از کانال‌های تورم‌زا در اقتصاد خواهد بود‌.
در چنین شرایطی راهکار مناسب این است که دولت در ماه‌های منتهی به پایان سال تلاش کند ظرفیت‌های مغفول مالیاتی را شناسایی کند تا پایه‌های جدید مالیاتی همچون مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر ثروت، مالیات بر درآمد، مالیات تصاعدی بر مصرف، مالیات تصاعدی بر مصرف سوخت، مالیات بر واردات کالاهای لوکس، مالیات بر سود سپرده و‌.‌.‌. تصویب شود که تاکنون در اقتصاد ایران امکان تحقق آنها وجود نداشته است‌.
اما به دلیل گسترده بودن پایه‌های رانت، سه دهک بالای درآمدی اقدام به پرداخت مالیات نمی‌کنند بنابراین درآمدهای مالیاتی زمانی می‌تواند بالا رود که پایه‌های مالیاتی جدید تصویب شده باشد‌. در کنار آن باید یک اجماع ملی شکل گیرد که افزایش نامتعارف حقوق و دستمزد خود به تعطیلی بنگاه‌ها، کسری بودجه دولت، افزایش تورم و حتی بدتر شدن شرایط منجر خواهد شد‌. بنابراین مدیریت هزینه‌های دولت و گفتمان ملی برای جلوگیری از افزایش غیرمتعارف دستمزدها در کنار تعریف پایه‌های جدید مالیاتی، می‌تواند مانع از افزایش غیرمتعارف هزینه‌های بودجه شود. در غیر این صورت سال آینده هم درآمدهای ارزی دولت به شدت کاهش می‌یابد، هم درآمدهای مالیاتی با پایه‌های فعلی امکان افزایش نخواهد داشت‌. در این شرایط دولت ناچار است به منابع بانک مرکزی دست‌درازی کند که به چاپ گسترده پول منجر خواهد شد که خود با تقویت پایه‌های تورمی، در نهایت کسری بودجه دولت را تشدید خواهد کرد‌.
* اقتصاددان