تقویم تاریخ

درگذشت خواجه نصیر طوسی (۱۲۷۳)
«به سال ششصد و هفتاد و دو، به ذیحجه- به روز هجدهم، اندرگذشت در بغداد.» روز درگذشت خواجه نصیرالدین طوسی حکیم، ریاضیدان، فضا‌شناس و ادیب ایرانی در شعری که در بالا آمد و به تقویم قمری مشخص شده است. او برای انتقال مابقی کتب و ابزارهای رصدکردن ستارگان به بغداد رفته بود که در آنجا در ۲۸ می سال ۱۲۷۳ میلادی (مطابق سال ۶۵۲ هجری خورشیدی) در ۷۶ سالگی درگذشت.
ابوجعفر نصیرالدین محمد (خواجه نصیر‌الدین) در جهرود (استان قم) به دنیا آمده و در توس و نیشابور تحصیل کرده بود و سال‌ها در آشیانه‌ها (دژهای کوهستانی) اسماعیلیه می‌زیست. یکی از دلایل اقامت او در این آشیانه‌ها به ویژه در میمون‌دژ، مطالعه کتاب‌های موجود در این دژها و استفاده از ابزارهای رصد ستارگان بود. به علاوه، ناصرالدین عبدالرحیم ابی منصور رییس وقت اسماعیلیه در قهستان از او خواسته بود که چند کتاب را از عربی به فارسی ترجمه کند. یکی از این کتاب‌ها که تالیف ابوعلی مسکویه بود «الطهاره» عنوان داشت که خواجه نصیر‌الدین آن را پس از ترجمه و تفسیر و افزودن مطلب، به «اخلاق ناصری» تغییر عنوان داد. تالیفات دیگر او عبارتند از: اساس‌الاقتباس (در علم منطق)، معیار‌الاشعار (در عروض و قافیه)، اوصاف الاشراف (در تصوف)، تحریر اقلیدس (در هندسه) و….
رکن‌الدین خورشاه رییس بعدی اسماعیلیه پس از تسلیم شدن به هلاکو خان، خواجه نصیرالدین را به این ایلخان مغول معرفی کرد. خورشاه به اندرز خواجه، تسلیم هلاکو شده بود تا خونریزی کمتری صورت گیرد و کتاب‌های موجود در دژها از میان نرود. هلاکو خان که همانند سایر سران مغول به مطالعه احوال ستارگان و نجوم علاقه داشت از خواجه خواست که در مراغه، یک رصدخانه بسازد و آن را شخصا از محل درآمد اوقاف اداره کند که این رصدخانه به «زیج ایلخانی» معروف است. خواجه نصیر ۲۲ سال با مغولان همکاری داشت. در غرب، خواجه نصیر را به دلیل وسعت معلومات «استاد بشر» لقب داده‌اند.
آغاز انتشار روزنامه «صور اسرافیل» در دوران مشروطه (۱۲۸۶ ش)
نخستین شماره نامه هفتگی صوراسرافیل چند ماه پس از پذیرش مشروطیت ایران در هشتم (یا یازدهم) خرداد ۱۲۸۶ از چاپ خارج شد و به دست مردم رسید. این روزنامه با پیشنهاد و کوشش میرزاجهانگیرخان شیرازی معروف به صور‌اسرافیل و علی‌اکبر دهخدا اداره و منتشر می‏شد. جهانگیرخان این روزنامه را با هدف تکمیل معنی مشروطیت و حمایت مجلس شورای ملی و کمک به روستاییان، ضعفا، فقرا و مظلومین انتشار می‏داد. در آغاز، صوراسرافیل هفته‏ای یک‌بار منتشر می‏شد. تا آن وقت، ادبیات و انشای ایرانی عموما و روزنامه‏ها، خصوصا به طرز نگارش قدیم، سراسر الفاظ مسجع، پرتکلف و بی‏حقیقت و بدون معنی و خالی از سود و اثر بود. این روزنامه در تغییر نگارش تأثیر فراوانی داشت. روزنامه صوراسرافیل در طول انتشار خود دچار مشکلاتی شد. چندین بار نویسنده آن را تکفیر کردند و چند بار بساط روزنامه‏نویسی آن را در هم پیچیدند. این روزنامه سرانجام پس از ۳۲ شماره انتشار و در پی به توپ بستن مجلس توسط محمد علیشاه قاجار و پس از قتل میرزا جهانگیرخان، مدتی تعطیل شد تا اینکه دهخدا آن را چند شماره در اروپا منتشر کرد و پس از مدتی برای همیشه تعطیل شد.