تقویم تاریخ

فروپاشی نظام اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی (۱۹۹۱م)
اتحاد جماهیر شوروی در سال‏های پایانی عمر خود، علاوه بر مشکلات سیاسی و سرپیچی رهبران بسیاری از جمهوری‏ها از فرامین مسکو با بحران شدید اقتصادی و کمبود مواد غذایى مواجه شد. در ماه دسامبر سال ۱۹۹۰م، میخاییل گورباچف، آخرین رهبر شوروی برای مقابله با بحران اقتصادی و اوج گرفتن حرکت‏های استقلال‌طلبانه در جمهوری‏های شوروی، کنگره نمایندگان خلق را به تشکیل یک اجلاس فوق‏العاده فرا خواند و اختیارات تازه‏ای برای جلوگیری از فروپاشی شوروی به دست آورد. گورباچف با استفاده از این اختیارات موفق شد حرکت‏های استقلال‌طلبانه در جمهوری‏های شوروی را برای مدتی مهار کند. در این میان کودتایى بر ضد گورباچف شکل گرفت که با وجود شکست کامل آن، موقعیت او را متزلزل کرد. او همچنین پس از استعفا از دبیر کلی حزب کمونیست شوروی و اعتراف به اینکه تجربه کمونیسم در شوروی با شکست روبه‌رو شده است، کنترل اوضاع را از دست داد و تلاش او برای جلوگیری از فروپاشی کامل اتحاد شوروی و تشکیل یک اتحاد جدید از جمهوری‏های مستقل به جایى نرسید. در این زمان سه جمهوری بزرگ روسیه، اوکراین و بلاروس در اوایل دسامبر ۱۹۹۱م با وجود مخالفت گورباچف اتحاد تازه‏ای با عنوان سازمان کشورهای مستقل مشترک‌المنافع تشکیل دادند و جمهوری‏های دیگر نیز به این سازمان پیوستند. در اتحاد جدید، یک حکومت مرکزی که سیاست‏های اقتصادی، دفاعی و روابط خارجی این مجموعه را هماهنگ سازد پیش‏بینی نشده بود و در نتیجه گورباچف که دیگر اختیاری در مقام ریاست جمهوری اتحاد شوروی نداشت از این مقام استعفا داد و رسما اعلام داشت که دیگر کشوری به نام اتحاد جماهیر شوروی وجود ندارد. بدین سان، ابرقدرت شوروی که طی سال‏های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ عملا از میان رفته بود، اسما و رسما از میان رفت و دنیا سال ۱۹۹۲ را تنها با یک ابرقدرت در صحنه سیاست بین‏المللی آغاز کرد. ویران شدن بنای نظام اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی علل داخلی و خارجی متعددی داشت که می‏توان از ایدئولوژی انحرافی معتقد به دیکتاتوری پرولتاریا، تقویت بنیه نظامی به قیمت نابودی کل جامعه، بی‏اعتمادی مسوولان سیستم حکومتی شوروی به مبانی ایدئولوژیکی نظام خود و نیز پیدایش و شتاب در انقلاب الکترونیکی و انفجار اطلاعات نام برد.