تقویم تاریخ

قتل سیدجمال‌الدین واعظ‌اصفهانی
سیدجمال‌الدین واعظ‌همدانی معروف به سیدجمال اصفهانی در حدود سال ۱۲۴۲ ش (۱۲۷۹ ق) در همدان به دنیا آمد. در بیست سالگی برای تحصیل رهسپار اصفهان شد ولی پس از مدتی که در خود علاقه به منبر و وعظ یافت به این مسیر گام نهاد و به سرعت ترقی کرد. سید جمال سالیانی در اصفهان حضور داشت و سپس ساکن تهران شد. وی در جریان نهضت مشروطه از اطرافیان سیدعبدالله بهبهانی و سیدمحمد طباطبایی به شمار می‏رفت و در انتقاد از دستگاه جور و ستم‏ورزی‏های حاکمان، داد سخن می‏کرد. سیدجمال، یکی از رهبران مشروطه ایران محسوب می‏شود که نزدیک به بیست سال، در شهرهای اصفهان، مشهد، شیراز و تهران وعظ می‏کرد و در روشنگری مردم می‏کوشید. به این دلیل محمدعلی شاه دستور بازداشت او را صادر کرد. وی پس از به توپ بستن مجلس قصد عزیمت به عتبات عالیات داشت که در راه شناسایی و دستگیر شد و پس از چند ماه زندان رفتن، در ۲۹ آبان ۱۲۸۷ ش برابر با ۲۵ شوال ۱۳۲۶ق در ۴۵‌سالگی در زندان بروجرد به قتل رسید. سید در فن خطابه بسیار توانا و حاذق بود به طوری که او را از نظر فصاحت و نفوذ کلام و قدرت بیان، یکی از بزرگترین خطبای مشروطه ایران دانسته‏اند. موعظه او، سیاسی و ساده و همه‌فهم بود و از بیان مطالب خود ابایی نداشت. مقبره وی در کنار شهر بروجرد واقع است و مردم به زیارت آن می‏روند. سیدمحمدعلی جمالزاده، نویسنده شهیر معاصر ایرانی مقیم اروپا، فرزند ارشد اوست.
آغاز محاکمه رهبران جنایتکار جنگ جهانی دوم
با فروکش کردن آتش جنگ جهانی دوم در دنیا، بزرگ‏ترین دادرسی مربوط به جنایتکاران جنگی از روز بیستم نوامبر سال ۱۹۴۵م در شهر نورنبرگ آلمان آغاز به کار کرد. مقررات مربوط به تشکیل این دادگاه، قبلا از طرف سران سه کشور فاتح، شامل آمریکا، انگلیس و شوروی سابق تعیین و مقرر شده بود که اعضای هیات قضات از مقامات عالیرتبه قضایى چهار کشور اشغال‌کننده آلمان یعنی آمریکا، انگلیس، شوروی و فرانسه تعیین شوند. رسیدگی به جرائم ۲۲ نفر از رهبران آلمان هیتلری که بیشتر آنها به جنایت علیه بشریت و مشارکت در توطئه ضد صلح و جنایات جنگی متهم شده بودند، بیش از ده ماه به طول انجامید. دادگاه سرانجام در روز اول اکتبر سال ۱۹۴۶م، دوازده نفر از آنان را به اعدام و هفت نفر دیگر را به حبس ابد محکوم کرد. سه نفر باقی‏مانده را که در اواخر حکومت هیتلر، مصدر کاری نبودند تبرئه کرد. البته در این دادگاه، علاوه بر جنایتکاران نازی، متهمانی از دیگر کشورها نیز محکوم شدند. تقاضای تخفیف مجازات محکومیت از طرف شورای عالی متفقین برای نظارت بر امور آلمان رد شد و احکام صادر و در نهایت، در روز ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶م به اجرا درآمد.