تلاش نافرجام برای بازگشت

گروه بورس- روز گذشته بازار سهام تلاشی برای بازیابی خود از سطوح فعلی داشت اما این تلاش ناکام ماند و شاخص مجددا در همان محدوده قبلی متوقف شد. هرچند وضعیت کلی بازار نسبت به روز پیشین بهبود نسبی داشت اما این بهبود آن‌قدر نبود که بتواند اطمینان لازم را به فعالان بازار بدهد. همچنان فشارهای عرضه و ابهامات موجود بر بازار سایه افکنده و شرایط را با سختی پیش برد.
در حالی که بازار پس از یک دوره اصلاحی و انتشار برخی اخبار مثبت شرایط متعادل‌تری را تجربه می‌کرد، آنچه بیش از همه تاثیرگذار بود، اصلاح قیمتی صورت‌گرفته در بسیاری از سهام و جذاب‌تر شدن ارزش بازار دلاری آنها بود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که ارزش بازار در نقاط قابل‌توجهی قرار گرفته و همین امر باعث شده که بار دیگر بحث ارزندگی سهام مطرح شود. این شرایط موجب شده تا برخی از خریداران جسارت بیشتری برای ورود پیدا کنند، در حالی که فروشندگان همچنان در تصمیم خود مردد هستند.
یکی از مهم‌ترین اتفاقات روز گذشته، انتشار دو خبر مثبت در گروه خودرویی بود؛ بازگشت دوباره به بورس کالا و همچنین تایید مجامع و هیات‌مدیره ایران‌خودرو. این اخبار موجب شد که معاملات سهام خودرویی بهبود یابد و تاثیر مثبتی بر کلیت بازار بگذارد. علاوه‌براین، تحرکات نرخ ارز در سامانه نیما نیز از نظر روانی عاملی حمایتی برای بازار محسوب شد. در کنار این موارد، حضور و حمایت صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار و برخی از حقوقی‌ها باعث شد تا فضای کلی معاملات در این روزهای پایانی بهمن‌ماه، اندکی از فشارهای منفی خارج شود.
تقابل 2 دیدگاه درباره آینده بازار
بازار در روزهای اخیر به نقطه حساسی رسیده که دو سناریو متفاوت را پیش روی سهامداران قرار داده است. دیدگاه اول که طرفداران زیادی دارد، بر این باور است که با توجه به نرخ ارز فعلی، اخبار مثبت منتشر شده و تحولات اخیر محدوده کنونی می‌تواند کف بازار باشد. از این رو، حتی اگر بازار نوساناتی در این محدوده تجربه کند، در نهایت از این منطقه برای رشد مرحله بعدی خود بهره خواهد برد. با این حال، برای تحقق این سناریو، ابتدا باید کف‌سازی مناسبی صورت گیرد و معاملات به تعادل برسد. در این میان، نباید اخبار منفی به طور ناگهانی روند را برهم بزند، موضوعی که روز گذشته نیز تا حدی وجود داشت.
در مقابل، دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که براساس تحلیل‌های تکنیکالی، به‌ویژه الگوی سروشانه، همچنان احتمال افت بیشتر را مطرح می‌کند. طرفداران این دیدگاه معتقدند که پس از تشکیل سقف قیمتی، حالا نوبت به تکمیل شدن شانه‌ها رسیده و بازار برای لمس محدوده دو‌میلیون و ۵۵۰ تا‌ دو‌میلیون و ۶۰۰‌هزار واحد آماده می‌شود. از نگاه این گروه، کاهش بیشتر شاخص امری اجتناب‌ناپذیر است، خصوصا که در روزهای اخیر بار دیگر موجی از اخبار سیاسی بر فضای کلی بازار تاثیرگذار بوده و این روند را متزلزل کرده است.
در روز گذشته نیز بارها این تقابل فکری در معاملات نمایان شد و در نهایت به نظر می‌رسید که در نیمه‌دوم بازار، دسته‌ای که به افت شاخص اعتقاد دارند، دست بالاتر را داشتند اما همچنان برای قضاوت درباره این که کدام یک از این دو دیدگاه در نهایت غالب خواهد شد، کمی زود است. با این حال، نباید فراموش کرد که اصلاح قابل توجهی در بازار رخ داده و فروشندگان باید با دقت بیشتری موقعیت‌های خروج خود را انتخاب کنند. در چنین شرایطی، توجه به چشم‌انداز کلی و تحولات پیش‌رو ضروری خواهد بود.
پیش‌فروش سکه و تاثیر آن بر بازار سرمایه
یکی از موضوعات مهمی که در روزهای اخیر بر روند بازار سهام تاثیر گذاشته، بحث پیش‌فروش سکه از سوی بانک مرکزی است. برخی از تحلیلگران بر این باورند که خروج نقدینگی از بازار سهام برای خرید سکه، عاملی بوده که فشار مضاعفی بر معاملات ایجاد کرده است. در واقع این طرح موجب شده که بخشی از سرمایه‌گذاران به‌جای ورود به بازار سرمایه، سرمایه خود را روانه بازار طلا و سکه کنند.
نکته قابل تامل این است که در فضای اقتصادی کنونی، مردم به دلیل تورم شدید و کاهش ارزش پول ملی، به دنبال راه‌هایی برای حفظ دارایی‌های خود هستند. در چنین شرایطی روی آوردن به بازار سکه و طلا امری طبیعی به نظر می‌رسد. این مساله بار دیگر این سوال را مطرح می‌کند که چرا سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند پول خود را در بازارهای دیگر به کار بگیرند و اعتماد لازم به بازار سرمایه وجود ندارد؟ در حالی که بازار سهام پر از نمادهایی است که از نظر ارزش ذاتی، شباهت‌هایی به طلا و سکه دارند اما همچنان مورد توجه کافی قرار نمی‌گیرند.
بسیاری بر این باورند که اگر مهلت ثبت‌نام برای خرید سکه که روز گذشته به پایان رسید، تمدید نشود شاید فشار خروج پول از بازار سرمایه کاهش یابد و روند معاملات متعادل‌تر شود. در این میان، اقدام بانک مرکزی در جذب منابع نقدی قابل توجه، یکی از نکات مهمی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. در واقع دولت توانسته در این طرح حجم قابل‌توجهی از نقدینگی را جذب کند و از آن در مسیر تامین مالی خود بهره ببرد اما از سوی دیگر، این روند موجب کاهش نقدینگی در بازار سهام شده و بار دیگر بر بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به این بازار دامن زده است. در مجموع، شرایط کنونی بازار ترکیبی از عوامل مثبت و منفی است. برخی از سهام در سطوح جذاب ارزشی قرار دارند اما همچنان ابهامات اقتصادی و سیاسی مانع از شکل‌گیری روندی صعودی و پایدار شده‌اند. با این حال، آنچه مسلم است این است که بازار در مرحله‌ای حساس قرار دارد که تعیین تکلیف آن در روزهای آینده می‌تواند مسیر کلی معاملات را مشخص کند. موضوع ثبت‌نام سکه یکی از عوامل تاثیرگذار بر جریان نقدینگی بازار در روزهای اخیر بود و پایان آن می‌تواند تا حدی شرایط بازار را بهبود بخشد. در واقع، این طرح موجب شد که بخشی از سرمایه‌ها به جای ورود به بازار سهام، به سمت خرید سکه هدایت شود. حالا که این ثبت‌نام به پایان رسیده در صورتی که تمدید نشود، انتظار می‌رود که فشار خروج پول کاهش یافته و بازار سهام فرصت بهتری برای تثبیت خود پیدا کند. علاوه بر این، اخبار مثبت پیرامون صنایع خودرویی، پالایشی و پتروشیمی در کنار تحولات نرخ دلار در سامانه نیما می‌توانند محرک‌هایی برای تغییر وضعیت فعلی بازار باشند اما در کنار این متغیرها، یک رویداد مهم دیگر نیز در حال رخ دادن است که می‌تواند تاثیر بسزایی در معاملات داشته باشد مانند انتشار گزارش‌های ماهانه شرکت‌هایی که عملکرد بهمن‌ماه را منعکس می‌کنند.
ثبت یک روز متعادل در بازارهای فرابورس
در معاملات روز گذشته بازارهای فرابورس 8/‏13‌میلیارد برگه انواع اوراق مالی به ارزش ۵۷۹‌هزار میلیارد تومان دادوستد شد. بخش عمده‌ این معاملات به روال دوشنبه‌های هر هفته متعلق به عملیات بازارباز بود. نگاهی به ارزش معاملات به تفکیک ابزار نشان می‌دهد؛ روز گذشته 6/‏3‌میلیارد برگه سهم به ارزش یک‌هزار و ۵۷۸‌میلیارد تومان مورد دادوستد قرار گرفته است.
در این روز 9/‏5‌میلیارد واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ارزش ۷‌هزار و ۳۰۰‌میلیارد تومان در بازار معامله شد. در دادوستدهای روز جاری بازارهای فرابورس بیش از 8/‏15‌میلیون اوراق مالی اسلامی به ارزش یک‌هزار و ۳۰۰‌میلیارد تومان مورد جابه‌جایی قرار گرفت. در جریان عملیات بازارباز بانک مرکزی هم معاملاتی با حجم 4/‏6‌میلیارد ورقه به ارزش ۵۶۹‌هزار میلیارد تومان ثبت شد.
روز گذشته نمادهای آریا، مارون و حسینا توانستند با معاملاتی مثبت، شاخص آیفکس فرابورس را صعودی کنند. به این ترتیب این متغیر با رشد ۲۱‌واحدی در سطح ۲۶‌هزار و ۸۵‌واحد قرار گرفت.
این در حالی بود که نمادهای شگویا، وامین، خاور و مادیرا با بیش‌ترین اثر منفی بر شاخص کل فرابورس، مانع رشد بیش‌تر آن شدند.
در بازار روز گذشته شاخص قیمت ۴‌واحد رشد و شاخص کل هم‌وزن افتی ۸۶۰‌واحدی را تجربه کردند. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای وتعاون، شجم، حآفرین، فروسیل، نبابک، آریا و غدانه بود. همچنین نمادهای فالوم، مادیرا، بزاگرس، کتوسعه، فنفت، وهامون و ثتران در جدول بیش‌ترین کاهش قیمت‌ها قرار گرفتند.
در پایان معاملات روز گذشته نمادهای اخشان، نبابک، دزاگرس، خیمن، نیشکر، ومپنا و فزر در جدول نمادهای پر تراکنش نشستند.
گزارش‌های عملکردی بهمن‌ماه؛ محرک یا عامل تردید؟
آخرین دوره از گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها در سال‌۱۴۰۳ که از روز چهارشنبه گذشته انتشار آنها آغاز شده، حاوی اطلاعات مهمی است که می‌تواند بازار را تحت تاثیر قرار دهد. در این گزارش‌ها، هم اثر افزایش نرخ کالاها در بورس کالا قابل مشاهده خواهد بود و هم تاثیر رشد نرخ دلار توافقی اما در کنار این عوامل مثبت، چالش‌های قابل‌توجهی نیز وجود دارد، به‌ویژه قطعی برق و گاز که برخی از شرکت‌ها را با مشکلات تولیدی و کاهش درآمد مواجه کرده است. با این شرایط، انتظار می‌رود که برخی نمادها با انتشار گزارش‌های قوی خود بتوانند به بازار انگیزه لازم برای رشد را بدهند، در حالی که برخی دیگر به دلیل عملکرد ضعیف ممکن است باعث افزایش تردید و احتیاط در میان سهامداران شوند. به همین دلیل، فعالان بازار با دقت بیشتری به بررسی این گزارش‌ها خواهند پرداخت تا تاثیر آنها بر کلیت معاملات مشخص شود.
نباید فراموش کرد که این آخرین دور از اطلاع‌رسانی عملکرد فروش شرکت‌ها در سال جاری است و دور بعدی گزارش‌ها به سال جدید موکول خواهد شد. همین موضوع باعث شده که حساسیت نسبت به این گزارش‌ها افزایش یابد چرا که اطلاعات آنها برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در روزهای پایانی سال از اهمیت بالایی برخوردار است.
بازار بدون انگیزه و نیاز به یک محرک قوی
با تمام این مفروضات، به نظر می‌رسد که بازار در شرایطی قرار گرفته که انگیزه لازم برای رشد را از دست داده است. اگرچه برخی سهام در محدوده‌های جذاب ارزشی قرار دارند اما عدم وجود اطمینان در میان سرمایه‌گذاران و فضای ناامیدی حاکم بر بازار مانع از ایجاد یک روند صعودی شده است. فعالان بازار همچنان با نگرانی به بازدهی از دست رفته خود نگاه می‌کنند و به نظر می‌رسد که برای خروج از این وضعیت، نیاز به یک خبر بسیار مهم و اثرگذار دارند تا روند معاملات تغییر کند.
یکی از چالش‌های اساسی که در هفته‌های اخیر به فشار فروش در بازار دامن زده، علاوه بر مسائل سیاسی و ریسک خروج پول، موضوع ناترازی و قطعی برق و گاز و همچنین کنترل مجدد نرخ نیما بوده است اما در کنار همه این موارد یکی از عوامل مهمی که بازار را به وضعیت فعلی رسانده، بحث تغییرات مداوم در نرخ خوراک صنایع و بازی‌های تکراری با این متغیر مهم است.
چالش همیشگی نرخ خوراک و بی‌اعتمادی به سیاست‌های اقتصادی
در سال‌های گذشته، چندین بار شاهد تاثیرگذاری اخبار مرتبط با نرخ خوراک صنایع بر روند بازار سرمایه بوده‌ایم. یک‌بار با نرخ خوراک گاز، بار دیگر با نرخ برق و در مواقعی نیز با وضع انواع عوارض و بخشنامه‌ها. این رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و فقدان سیاستگذاری شفاف، باعث شده که فعالان بازار نسبت به تصمیم‌گیری‌های دولتی بی‌اعتماد شوند.
اگرچه دولت فعلی در ظاهر حمایت از تولیدکنندگان و بازار سرمایه را در اولویت خود قرار داده اما بدنه اجرایی آن همچنان نگاه مثبتی به این مسائل ندارد. این موضوع به‌ویژه در تصمیم‌گیری‌های اخیر درباره نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به‌وضوح مشاهده شد. نکته قابل تامل این است که نرخ خوراک گاز توسط کارشناسان بازار سرمایه به صورت هفتگی محاسبه می‌شد و امکان اندازه‌گیری دقیق آن وجود داشت اما به دلایلی نامعلوم، این موضوع آن‌قدر به تعویق افتاد که در حساس‌ترین زمان ممکن اعلام و موجب تشدید فشارهای منفی در بازار شد.
مشکل اصلی تنها به اشتباهات در تعیین نرخ خوراک محدود نمی‌شود، بلکه نحوه اطلاع‌رسانی و زمان اعلام این تغییرات نیز یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان بازار است. انتشار ناگهانی این اطلاعات، بدون در نظر گرفتن تاثیر آن بر بازار و سرمایه‌گذاران، بارها موجب تشدید نوسانات شده است. این مساله در مورد نرخ برق و سایر هزینه‌های مرتبط با تولید نیز صدق می‌کند چرا که در بسیاری از مواقع دولت بدون در نظر گرفتن اثرات چنین تصمیماتی بر روند بازار، اقدام به تغییر سیاست‌های خود می‌کند.
نقش سازمان بورس در مدیریت بحران‌های بازار
در این میان، یکی از انتظارات اصلی از سازمان بورس، ایفای نقش فعال‌تر در دفاع از حقوق سهامداران و مقابله با سیاست‌های غیرمنطقی است. این نقش می‌تواند در دو سطح اجرایی شود:
1. اصلاح نرخ‌های غیرمنطقی و ایجاد سقف‌های مشخص برای آنها: سازمان بورس با بهره‌گیری از ظرفیت کارشناسان خود، می‌تواند در مذاکرات با نهادهای تصمیم‌گیر، خواستار تعیین فرمول‌های منطقی‌تر برای نرخ خوراک و سایر هزینه‌های تحمیل‌ شده به صنایع باشد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که هزینه‌های انرژی در ایران به‌گونه‌ای تعیین می‌شود که بعضاً با نرخ‌های جهانی برابری می‌کند، در حالی که صنایع داخلی ظرفیت پذیرش این هزینه‌ها را ندارند.
2. زمانبندی صحیح اعلام اطلاعات کلیدی: اگر یک شرکت مشاور سرمایه‌گذاری یا سبدگردان خصوصی با تعداد محدودی تحلیلگر می‌تواند به صورت هفتگی نرخ خوراک صنایع را برآورد کند، قطعا وزارت نفت نیز با امکانات گسترده خود می‌تواند این اطلاعات را در زمانبندی مشخص و شفاف منتشر کند. این مساله موجب خواهد شد که بازار بتواند خود را با تغییرات احتمالی تطبیق دهد و دچار شوک‌های ناگهانی نشود.
در مجموع، بازار سرمایه در شرایطی قرار دارد که بیش از هر زمان دیگری به شفافیت اطلاعات و سیاست‌های حمایتی نیاز دارد. اگر نهادهای تصمیم‌گیر بتوانند با اتخاذ تدابیر مناسب، اطمینان لازم را به سرمایه‌گذاران بازگردانند، بازار پتانسیل لازم برای بازگشت به مسیر رشد را خواهد داشت. در غیر این صورت، نوسانات فعلی و فضای بی‌اعتمادی می‌تواند همچنان مانع از شکل‌گیری یک روند صعودی پایدار در بازار شود.
معیارهای ورود و خروج از بازار در شرایط بحرانی
بحث درباره زمان خروج از بازار همواره یکی از موضوعات مورد توجه سرمایه‌گذاران بوده است. بسیاری این سوال را مطرح می‌کنند که چه نشانه‌ها و اتفاقاتی می‌توانند به عنوان زنگ هشدار برای کاهش وزن پرتفو یا خروج از بازار تلقی شوند. در این میان برخی معتقدند که در شرایط کنونی نیازی به کاهش وزن پرتفو یا خروج از بازار وجود ندارد و احتمال تجربه یک مرحله دیگر از رشد قیمت‌ها همچنان مطرح است. همچنین دیدگاهی وجود دارد که بر تغییر استراتژی‌های معاملاتی از این مرحله به بعد تاکید دارد. در شرایطی که ریسک‌های مختلف اقتصادی و سیاسی بازار را تحت‌تاثیر قرار داده، انتظار می‌رود که سرمایه‌گذاران در ازای پذیرش این ریسک‌ها، بازدهی مناسبی دریافت کنند. در غیر این صورت، طبیعی است که برخی سرمایه‌ها به بازارهای دیگر منتقل شوند. در نهایت، هدف اصلی در بازار سرمایه کسب سود و بازدهی مطلوب است و تصمیمات باید بر این اساس اتخاذ شود.
در روزهای آینده، بررسی عواملی که می‌توانند بر تصمیم‌گیری درباره ماندن یا خروج از بازار تاثیر بگذارند، اهمیت زیادی خواهد داشت. یکی از مهم‌ترین این عوامل، موضوع ریسک‌های ژئوپلیتیک و احتمال درگیری‌های نظامی است.
ریسک درگیری‌های نظامی؛ یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار
در یک سال گذشته، بازار سهام بارها با ریسک حمله نظامی و نگرانی‌های مرتبط با تنش‌های منطقه‌ای مواجه بوده است. برخی تحلیلگران معتقدند که از ابتدای سال و پس از رخدادهای سوریه در فروردین‌ماه، تا زمان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، این موضوع تاثیر مستقیمی بر تصمیمات سرمایه‌گذاران داشته است. براساس دیدگاه‌های مطرح ‌شده، رشد بازار پس از انتخاب ترامپ به این دلیل رخ داد که بسیاری از سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیدند که ایران اقدامی انتقام‌جویانه انجام نخواهد داد و این ریسک موقتا از سر بازار برداشته شده است. در مقابل هر زمان که احتمال مذاکرات کاهش یافته و تنش‌های نظامی پررنگ‌تر شده، جریان خروج پول از بازار شدت گرفته است.
این مساله نشان می‌دهد که برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، تهدیدات نظامی یک خط قرمز محسوب می‌شود. هر بار که احتمال وقوع درگیری افزایش می‌یابد، تقاضا برای خروج از بازار بیشتر شده و در نقطه مقابل، هر زمان که صحبت از مذاکرات و بهبود روابط مطرح می‌شود، خریداران با جسارت بیشتری وارد معاملات می‌شوند. با توجه به اهمیت این موضوع، ریسک درگیری‌های نظامی یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند بر جریان پول در بازار سهام تاثیر بگذارد. بنابراین، دنبال کردن اخبار و تحولات سیاسی برای ارزیابی این عامل ضروری خواهد بود. طی روزهای آینده، بررسی سایر رویدادها و متغیرهای کلیدی که می‌توانند در تصمیم‌گیری برای ورود، ماندن یا خروج از بازار مؤثر باشند، ادامه خواهد داشت.