تلگرام فیلترینگ را دور می‌زند

گروه فناوری- در شرایطی که بحث فیلتر شدن تلگرام در ایران همچنان داغ است و خبرها حاکی از آن است که مسوولان فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در‌صدد فیلتر کردن حتمی این پیام‌رسان جهانی هستند دادگاهی در مسکو حکم فیلتر شدن تلگرام را صادر کرد. بر اساس این حکم کاربران روسی نمی‌توانند بدون استفاده از فیلترشکن از تلگرام استفاده کنند اما پاول دوروف، موسس روسی تلگرام با انتشار پیامی در توئیتر مدعی شده تلگرام از وی‌پی‌ان و فیلترشکن داخل نرم‌افزار استفاده می‌کند و کاربر نیازی به استفاده از فیلترشکن ندارد. بنابر اظهارات دوروف این امکان در آخرین نسخه تلگرام فراهم شده است. در شرایطی که مدیران و مسوولان دولتی ایران معتقدند استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های مجازی ملی می‌بایست جایگزین پیام‌رسان‌های جهانی مانند تلگرام شوند و برای دستیابی به این هدف قصد دارند تلگرام را فیلتر کنند، اما کاربران روسی از پیام‌رسان‌های خارجی دیگری همچون واتس‌آپ که آمریکایی است استفاده می‌کنند. به طور کلی بیشتر کشورهای دنیا از پیام‌رسان‌های غیر‌بومی استفاده می‌کنند و به نظر نمی‌رسد حتی روسیه با وجود صدور حکمی مبنی بر فیلترکردن تلگرام، اصراری بر جایگزین شدن پیام‌رسان‌های بومی داشته باشد. از سویی دیگر پیام‌رسان‌های جهانی مانند تلگرام از قوانین هیچ کشوری تبعیت نمی‌کنند و موظف نیستند که اطلاعات کاربران را به دولت‌ها ارائه دهند اما پیام‌رسان‌های بومی در صورت صدور مجوز از سوی دولت متبوع خود، موظف به ارائه اطلاعات خصوصی کاربران هستند. به نظر می‌رسد مشکل اصلی بین دولت روسیه و مدیران تلگرام نیز بر سر همین مساله بوده است چراکه آنها مدعی هستند دولت روسیه خواهان نقض حریم خصوصی کاربران این پیام‌رسان شده است.
تلگرام با دولت ها همکاری نمی کند
با توجه به درآمدزایی کلان تلگرام از آگهی و فعالیت‌های مختلف این پیام‌رسان، مدیران آن از حمایت دولت‌ها بی‌نیاز هستند و هیچ الزامی به همکاری با دولت‌های دیگر کشورها برای در اختیار گذاشتن کدها و رمزنگاری‌های این پیام‌رسان ندارند. سر باز زدن شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌ها از همکاری با دولت‌ها تازگی ندارد. پیش از این نیز توئیتر و فیس‌بوک از در اختیار گذاشتن اطلاعات کاربرانی که FBI آنها را تروریست‌های انتحاری می‌خواند خودداری کردند.به هر روی‌ پس از چند ماه کش و قوس میان پاول دوروف و کرملین، سرانجام دادگاه مسکو علیه تلگرام رای خود را صادر و دستور فیلتر آنی این پیام‌رسان را در روسیه صادر کرد. این حکم به دنبال درخواست سازمان نظارت بر ارتباطات روسیه برای فیلترینگ تلگرام صادر شده است.به گزارش «راشاتودی» دادگاه عالی مسکو (تاگانسکی) بعد از بررسی درخواست سازمان نظارت بر ارتباطات این کشور، به فیلتر شدن و ممنوعیت دسترسی به تلگرام رای مثبت داد.بعد از اعلام این تصمیم، وکلای این پیام‌رسان به رسانه‌ها گفتند که برای رفع ممنوعیت تلگرام، به این دادگاه درخواست تجدید نظر خواهند داد. چند هفته قبل دولت روسیه به شرکت تلگرام برای تحویل دادن سیستم رمزنگاری پیام‌های این نرم‌افزار اولتیماتوم داده بود‌ در غیر این صورت تلگرام در روسیه فیلتر خواهد شد.
این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که سازندگان تلگرام با امتناع از ارائه کدهای رمزنگاری به روسیه، مسکو را به تلاش برای نقض حریم خصوصی کاربران متهم کردند.
معاون وزارت ارتباطات روسیه با بیان اینکه فیلترینگ تلگرام باید سریع انجام شود، گفت: ممنوعیت دسترسی به تلگرام مشکلی برای کاربران داخلی ایجاد نخواهد کرد زیرا آنها می‌توانند از دیگر نرم‌افزارها استفاده کنند.سازمان نظارت بر ارتباطات و رسانه‌های جمعی روسیه روز جمعه ۱۷ فروردین از دیوان عالی این کشور خواسته بود تا این پیام‌رسان فیلتر شود.
پیشتر پاول دوروف، سازنده تلگرام تاکید کرده بود که هرگونه درخواست از سوی سازمان‌های امنیتی روسیه برای دستیابی به کدهای امنیتی این برنامه پیام‌رسان را رد خواهد کرد.
دوبی، مقر اصلی پیام‌رسان جهانی
سازمان نظارت بر اینترنت دولت روسیه که کار نظارت بر کانال‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات را دارد و به اختصار Roskomnadzor خوانده می‌شود، پس از سر باز زدن تلگرام از ارائه کلید‌های رمزنگاری، دسترسی به این سرویس را که ریشه‌ای روسی دارد، در سرزمین مادری قطع کرد.
اکنون تلگرام مقر اصلی خود را در دوبی دایر کرده است. تلگرام از سوی دولت روسیه ضرب‌الاجلی چند روزه دریافت کرده که چهارم آوریل میلادی (۲۲ فروردین‌ماه شمسی) به پایان رسیده است. سازمان امنیتیFSB که اصلی‌ترین نهاد امنیتی در کشور روسیه است، از تلگرام خواسته بود تا کلید‌های رمزنگاری مورد استفاده برای رمزگذاری پیام‌ها را در اختیار این سازمان قرار دهد. سران روسیه توجیه خود برای دریافت این کد‌ها را امکان شنود پیام‌ها به جهت مبارزه با حملات تروریستی عنوان کرده‌اند.
پاول چیکوف، وکیل تلگرام در این پرونده به اقدامات سازمان رگولاتوری و نظارت بر اینترنت در روسیه واکنش نشان داده است. چیکوف درخواست FSB برای دسترسی به کلید‌های رمزنگاری تلگرام را ضد قانون اساسی و بی‌پایه خوانده است. وی عنوان کرده که در اختیار گذاشتن این کلید‌ها از نظر فنی و قانونی قابل انجام نیست.تلگرام در واکنش به درخواست FSB برای در اختیار گرفتن کلید‌های رمزنگاری، شکایتی را در دادگاه مسکو مطرح کرده بود که ماه گذشته از سوی این دادگاه رد شد. هرچند تلگرام اظهار نظری در این خصوص نکرده، اما پاول دوروف عنوان کرده بود که به هیچ وجه حاضر به ارائه اطلاعات خصوصی کاربران تلگرام نیست.تلگرام در خلال تهدیدات موجود برای فیلتر شدن در دو کشوری که بیشترین کاربر را دارد، موفق شده سرمایه‌ای ۷/۱ میلیارد دلاری را از طریق عرضه عمومی توکن یا ICO به دست آورد.
ارز گرام رونمایی می‌شود
یکی از مسایلی که دولت‌هایی مانند ایران را نگران کرده ارز جدید تلگرام است؛ سازندگان این پیام‌رسان اخیرا اعلام کردند که به زودی از ارز مجازی به نام «گرام» رونمایی خواهند کرد؛ ارزی که به عقیده جمعیت توسعه‌گران فضای مجازی پاک در نظام پولی کشور اختلال ایجاد می‌کند.«جمعیت توسعه‎گران فضای مجازی پاک» در بیانیه‌ای اعلام کرد: تلگرام گرچه تا امروز تنها یک پیام‎رسان و رسانه عادی بود، اما نشان داد که با انحصار و قدرتی که در خلأ پیام‎رسان‎های داخلی و حتی خارجی به دست آورده و به پشتوانه احتیاجی که مردم برای گذران زندگی خود به آن پیدا کرده‎اند، از قوانین و مقررات کشور سرپیچی کرده و تمکینی به آنها ندارد.
در این بیانیه تاکید شده است: تلگرام وارد فاز اقتصادی شده است تا با تضعیف و فلج کردن نظام بانکی و پولی کشور اهداف خود را بیش از پیش گسترش دهد؛ دقت در این معنا که راه‌اندازی و عمومیت یافتن پروژه جدید تلگرام با عنوان «شبکه باز» و «ارز دیجیتالی گرام» در بین مردم می‎تواند اثرات وسیع و مخربی برای حاکمیت ملی کشور و نه تنها نظام سیاسی آن داشته باشد.
پیش از این نیز ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی در نشست شورای امنیت درباره فیلترینگ تلگرام عنوان کرده بود: آن چیزی که تلگرام مطرح می‌کند نسل سوم و با قابلیت دولت‌گریزی و بلادرنگ بودن است که همین مساله موضوع را نگران‌کننده می‌کند چرا که در رمز ارز نسل سوم تنها تلگرام است که بازیگری صحنه را برعهده دارد در صورتی که در رمز ارزهای نسل اول و دوم تمام جهان بر موضوع نظارت دارند و می‌توانند تولید ارز داشته باشند.
دبیر شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه رمزارز تلگرام مشابه شبکه شتاب عمل می‌کند، تاکید کرد: این رمز ارز با مبانی رمز ارزهای دیگر مغایرت دارد چرا که نوع مزایده خاص خود را دارد و استانداردهای آن در فرم ارائه شده متفاوت است. همچنین مزایده آن عمومی نبوده و تنها از سرمایه‌گذاران خاص برای حضور دعوت شده و متاسفانه از سوی ایران هیچ فردی برای مزایده رمز ارز تلگرام دعوت نشده است.
تلاش برای کوچ کاربران ایرانی از تلگرام
در ایران نیز تلاش می‌شود تلگرام فیلتر شده و کاربران ایرانی از آن به پیام‌رسان‌های بومی کوچ کنند. عده‌ای از کارشناسان حتی نام آن را کوچ مقدس نامیده‌اند اما بی‌اعتمادی کاربران اینترنتی به پیام‌رسان‌های داخلی همچنان ادامه دارد و با مقدس خواندن یا تضمین امنیت پیام‌رسان‌های داخلی از سوی مسوولان، اعتماد کاربران ایرانی فضای مجازی جلب نمی‌شود. در پی انتشار خبرهای مبنی بر فیلتر شدن تلگرام عده‌ای حتی مدعی شده‌اند که در صورت فیلتر شدن این پیام‌رسان بین‌المللی از فیلترشکن استفاده کرده و بسیاری از هم‌اکنون گوشی‌های همراه خود را به انواع فیلتر‌شکن‌ها مجهز کرده‌اند. با توجه به صدور تصاویری از استفاده کارمندان صدا و سیما و نهادهای دولتی از فیلتر‌شکن، دیگر نمی‌توان مردم را برای استفاده از آنها سرزنش کرد.با این همه مسوولان فضای مجازی معتقدند تلگرام باید تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران باشد یا نماینده‌ای در کشور داشته باشد‌ اما نمی‌توان از یک پیام‌رسان بین‌المللی انتظار داشت تابع قوانین کشورهایی باشد که کاربران این پیام‌رسان در آنها ساکن هستند. به هر روی ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی در نشست شورای امنیت درباره فیلترینگ تلگرام اظهار کرد: با وجود اینکه در آیین‌نامه فضای مجازی تاکید شده است در صورتی که کاربران پیام‌رسان‌ها از حدی تجاوز کنند باید نماینده رسمی در کشور داشته باشند تاکنون از سوی تلگرام نماینده‌ای به ایران معرفی نشده است.
سخن آخر
تلگرام در روسیه فیلتر شده است، کشوری که زادگاه موسس این پیام‌رسان جهانی است و از سوی دیگر پاول دورف ثابت کرد حاضر نیست به هیچ قیمتی حریم خصوصی کاربران خود را نقض کند حتی اگر به هزینه فیلتر شدن در زادگاه وی تمام شود. همین امر موجب شده کاربران این پیام‌رسان جهانی از جمله ایرانیان به آن اعتماد کنند.