تمرین مردم‌سالاری در تشکیل کابینه

گروه سیاسی- چندروزی بیشتر تا پایان تیرماه 1403 که انتهای هفته گذشته از سوی رییس شورای انتقالی دولت چهاردهم به‌عنوان موعد اتمام روند بررسی وضعیت نامزدهای عضویت در دولت چهاردهم اعلام شد، نمانده و باوجود درخواست‌های مکرر محمدجواد ظریف مبنی‌بر پرهیز از گمانه‌زنی‌های سیاسی و رسانه‌ای در چند روز گذشته، شاهد انتشار اخبار متعددی در این رابطه بودیم؛ اخباری که البته بخش عمده آن، ناظر بر جزئیات سازوکار بررسی گزینه‌های احتمالی در کارگروه‌های پنج‌گانه شورای انتقالی دولت چهاردهم بود و بخشی از آن نیز ناظر بر جزئیاتی دقیق‌تر در این رابطه که چه کسی در نهایت به‌عنوان وزیر به کدام وزارتخانه می‌رود. اخباری که بخش دوم آن، قطعا بی‌پایه بودند و بخش نخست آن نیز بعضا چندان محلی از اعراب نداشتند.
این در حالی بود که محمدجواد ظریف 3، 4روز پس از انتصاب به‌عنوان رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم با حکم رییس‌جمهور منتخب، در دومین گزارش خود در ارتباط با روند بررسی و تعیین اعضای کابینه که روز یکشنبه همین هفته از طریق صفحه شخصی خود در اینستاگرام منتشر کرد، بار دیگر تاکید کرد که نه‌تنها «تا به امروز هیچ مسوولیتی در دولت پزشکیان تعیین نشده»، بلکه «حتی هیچ نامزدی برای هیچ مسوولیتی نهایی نشده است.» رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم که در یک پیام ویدئویی در این رابطه توضیح می‌داد، بار دیگر از همگان درخواست کرد که «اولا گمانه‌زنی نکنند» و «ثانیا، اگر گروهی گمانه‌زنی کرد، توجه داشته باشند که این گمانه‌زنی‌ها احتمالا تلاش برای خبرسازی است.» ظریف در حالی تصریح کرد که «هیچ تصمیمی گرفته نشده است و هر تصمیمی که گرفته شود، به شکل شفاف به مردم اطلاع داده خواهد شد» همچنین گفت: «همه نامزدها از درون کمیته‌ها به آقای پزشکیان پیشنهاد خواهد شد و در نهایت این رییس‌جمهور است که حق دارد افراد موردنظر را انتخاب و به مجلس معرفی کند.» رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم در حالی در انتهای این گزارش ویدئویی ابراز امیدواری کرد «این روند» در انتخاب و معرفی وزیران پیشنهادی دولت چهاردهم، «رضایت مردم بزرگ ایران را فراهم کند» که در نخستین جملات خود تاکید کرد: «مشارکت مردم در انتخابات – چه آنهایی که به آقای پزشکیان رای دادند و چه آنهایی که به رقیب آقای پزشکیان رای دادند و چه آنهایی که رای ندادند- زمینه‌ای را فراهم کرده تا یک امید و نشاطی در جامعه سیاسی ایران فراهم شود و این امید را دولت آتی در نظر خواهد گرفت تا کار را با تمام تلاش و شفافیت پیش ببرد.» او همچنین با تاکید بر لزوم نقش‌آفرینی «همه اقشار جامعه ایرانی ازجمله بانوان، اقوام، اقلیت‌ها، کارگران، اقشار فرودست، کارفرمایان و همه اقشار در این فرآیند»، گفت: «ما با جدیت معتقد به حضور جامعه مدنی در فرآیند تشکیل دولت هستیم و معتقدیم نهادهای مختلف جامعه مدنی، انجمن‌های علمی، دانشگاه‌ها و انجمن‌های صنفی باید در این فرآیند حضور داشته باشند. به همین دلیل یک شورای راهبری تشکیل شده است.» ظریف با تاکید بر اینکه «جلسات منظم» این شورای راهبری، «بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات و از روز یکشنبه هفته گذشته (17 تیرماه)» آغاز شده، توضیح داد که در گام نخست «سنجه‌های ضروری برای نامزدهای عضویت در هیات دولت تعیین شده» و پس از آن، «این سنجه‌ها به انجمن‌های علمی، انجمن‌های صنفی، احزاب و شخصیت‌ها ارسال شده است.» او با تاکید بر اعتقاد راسخ «دولت چهاردهم» به «وفاق»، «وحدت ملی» و «همدلی و همبستگی برای رفتن به‌سوی آینده»، به بیان توضیحاتی درباره ترکیب کمیته‌های انتخاب سنجه‌ها و گزینه‌های عضویت در دولت چهاردهم پرداخت و گفت که در هر کمیته، دو نخبه دانشگاهی، دو نخبه متخصص غیردانشگاهی، یک نفر از جبهه اصلاحات و سایر احزاب، دونفر از تشکل‌های تخصصی و نظام‌های صنفی و سازمان‌های مردمی، یک نماینده از بخش خصوصی و یک نفر از ستادهای مرکزی و استان‌ها حضور دارند و این در حالی است که در هر یک از کمیته‌ها، دست‌کم یک زن و یک نفر از اقوام و مذاهب گوناگون حضور دارند. او همچنین با تاکید بر نحوه مدیریت هریک از کارگروه‌ها زیر نظر روسا و دبیران این کارگروه‌ها، خاطرنشان کرد که دبیران این کارگروه‌ها، همگی از جوانان زیر ۴۰سال و عموما زیر ۳۰سال هستند. او همچنین توضیح داد: بنابر سازوکاری که در این مسیر پیش‌بینی شده، حاصل کار و آنچه درنهایت به رییس‌جمهور منتخب ارائه خواهد شد، «شامل گزینه‌هایی برای معرفی به‌عنوان وزیران پیشنهادی و اعضای کابینه خواهد بود که رده سنی دست‌کم 60‌درصد از آنان، کمتر از 55سال خواهد بود. همچنین ۶۰‌درصد آنان برای بار نخست وارد هیات دولت می‌شوند. او با اشاره به ارسال فراخوان‌ها در روزهای پیش از یکشنبه 24تیرماه، ابراز امیدواری کرد که از همان روز یکشنبه، روند بررسی شرح‌حال‌های دریافتی آغاز شود. رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم همچنین با بیان اینکه «مجموع اعضای کارگروه‌ها نزدیک به ۴۰۰نفر خواهد بود»، تاکید کرد که تمام هم‌وغم اعضای شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم این است که روند معرفی و انتخاب اعضای کابینه در کمال شفافیت و با نگاهی کارشناسی و اصولی طی شود.
رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم اما روز گذشته و به‌فاصله دو روز از انتشار گزارشی که پیشتر به آن اشاره شد، در گزارشی دیگر، به بیان توضیحات تکمیلی درباره روند بررسی و پیشنهاد اعضای هیات دولت پرداخت. محمدجواد ظریف که این‌بار هم از طریق صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی اینستاگرام در این رابطه اطلاع‌رسانی می‌کرد، توضیح داد: «بنا داشتیم روند بررسی و پیشنهاد اعضای هیات دولت را هر روز به‌صورت شفاف به مردم دلاور و هوشمند ایران گزارش دهیم اما افسوس که کوشش ما برای رفع ملاحظات سازمان صداوسیما تاکنون ناکام مانده و بنابراین ناگزیریم که اطلاع‌رسانی را با تاخیر ازطریق فضای مجازی انجام دهیم.» او با پوزش‌خواهی نسبت‌به این «تاخیر ناخواسته» که به باور او، «باعث گرم شدن بازار شایعات و خبرسازی‌ها شد»، از برگزاری ۹جلسه شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم تا زمان ارائه این گزارش خبر داد و گفت: «تا اینجای کار، سنجه‌ها را مشخص کرده و برای اطمینان از شفافیت و سلامت روند بررسی نامزدهای پیشنهادی با مراجعه به کارشناسان و شنیدن نظرات مختلف به دو مصوبه مادر رسیده‌ایم.» مصوباتی که ظریف متن کامل هر دو را در دو لینک به‌پیوست منتشر کرد که یکی به‌عنوان «شیوه‌نامه روند و سنجه‌هاي بررسی نامزدهاي پیشنهادي براي عضویت در هیات دولت چهاردهم» تهیه شده بود و دیگری، فرمی بود که اعضای کارگروه‌های مختلف بتوانند براساس آن، به نامزدهای تصدی هر یک از مناصب دولتی در کابینه نمره بدهند. او همچنین با بیان اینکه این شورای راهبری «فراخوان‌های درخواست از شخصیت‌های ملی، احزاب، انجمن‌های علمی و صنفی و بخش خصوصی جهت معرفی نامزدهای عضویت در دولت چهاردهم» را ارسال کرده، تاکید کرد که تاکنون، «پاسخ‌هایی دریافت شده» اما این شورا، کماکان منتظر است تا بقیه پیشنهادها نیز ارسال شوند. او همچنین با اعلام اینکه «مسوولان و دبیران کارگروه‌ها و مدیران کمیته‌ها تعیین شده‌اند و اعضای بیشتر کمیته‌ها به شورای راهبری جهت تصویب نهایی پیشنهاد شده‌اند»، گفت: «کمیته‌ها پس از تکمیل، بیش از ۴۵۰نفر از بانوان، جوانان، اقلیت‌های دینی و مذهبی، نخبگان دانشگاهی و تخصصی غیردانشگاهی، نمایندگان تشکل‌های تخصصی، نظام‌های صنفی و سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها)، نمایندگان بخش خصوصی، وزیران ادوار، نمایندگان جبهه اصلاحات و اعضای ستاد مرکزی و استان‌ها را در خود جای خواهند داد که نمودی از رنگین‌کمان زیبایی خواهد بود که ایران عزیز ما را ساخته است.» او همچنین اعلام کرد: «برخی کمیته‌ها چندین جلسه برای بررسی سنجه‌های تخصصی حوزه خود و نیز شیوه کار اقدام کرده و روند رسیدگی به آن دسته از نامزدهای پیشنهادی را که تاکنون دریافت شده‌اند، آغاز کرده‌اند.» ظریف همچنین در این گزارش تصریح کرد که «هیچ کمیته‌ای، هیچ نامزدی را برای هیچ پستی نهایی نکرده و تمامی گمانه‌زنی‌ها صرفا خبرسازی بی‌پایه است»؛ خبرسازی‌هایی که «تنها تاثیرشان» به‌باور ظریف، «ایجاد نگرانی در دوستداران پزشکیان است» و «اگر تاثیری در روند پیشنهاد اعضای دولت چهاردهم داشته باشد، بی‌گمان تاثیر معکوس خواهد بود»، چراکه به گفته او، شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم، «ضمن استقبال از دریافت پیشنهاد و نقد، هیچ‌گونه تخریب، سهم‌خواهی و خبرسازی را برنمی‌تابد» و آن را «برهم‌زننده عدالت، شفافیت و انتخاب کارشناسانه» می‌داند. رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم در بخشی از این گزارش نیز همچون دو گزارش پیشین خود تاکید کرد که «هدف این روند تنها پیشنهاد نامزدهایی شایسته برای عضویت در هیات دولت به رییس‌جمهور منتخب است» و «اختیار انتخاب اعضای هیات دولت بر مبنای قانون اساسی برعهده رییس‌جمهور است.» ظریف تاکید کرد که این شورای راهبری صرفا به‌عنوان «بازوی مشورتی رییس‌جمهور منتخب»، انجام وظیفه می‌کند. ظریف همچنین در بند پایانی گزارش خود به نکته‌ای اشاره کرد که توجه به آن، به‌ویژه ازسوی ناظران بیرون شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم حائز‌اهمیت است. او با تاکید بر اینکه روند بررسی و تعیین اعضای کابینه به شیوه مدنظر این شورای راهبری، «نخستین تجربه چنین روند شفافی در کشور است»، گفت که این روند، «در فرصتی بسیار کوتاه – که از ویژگی‌های انتخابات اخیر و تشکیل دولت چهاردهم است – مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.» رییس شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم همچنین تصریح کرد: «بی‌گمان این روند خالی از ایراد و ابهام نخواهد بود ولی آغازی است که به یاری خدا و پافشاری مردم برای دوره‌های آینده اصلاح و نهادینه خواهد شد.» او گفت: «دستیابی به این هدف در گرو شکیبایی، هوشیاری، ژرف‌نگری، بی‌توجهی به فضاسازی‌ها و نقد مشفقانه و سازنده است.» ظریف در پایان با ابراز آگاهی نسبت‌به «دشواری‌ها» و «فراز و نشیب» فراوان مسیر پیش‌رو، تصریح کرد که «برای تمرین مردم‌سالاری نباید منتظر بهترین شرایط بود!» چنانکه به فرموده شیخ اجل؛ به راه بادیه رفتن، به از نشستن باطل؛ وَ گر مراد نیابم، به‌قدر وسع بکوشم!