تنور نفت برای چه کسی نان می‌پزد؟

نادر کریمی‌جونی- صنعت نفت در مقیاس گسترده خود که شامل نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی است، کیک بزرگ اقتصاد ایران محسوب می‌شود. این واقعیت را می‌توان از نمایشگاه تخصصی صنعت نفت که امروز به پایان می‌رسد، دریافت. در میان همه نمایشگاه‌هایی که در سراسر کشور و با موضوع‌های مختلف برگزار می‌شود، بدون تردید و با اختلاف زیاد نمایشگاه نفت در صدر و در رتبه نخست وسعت، تنوع و گردش مالی قرار دارد.

این در صدر نشستن از آن‌روست که همه کسانی که می‌توانند بنگاه خود را به نحوی به صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ربط دهند، می‌خواهند تکه‌ای هر‌چند کوچک از این کیک پرسود و خوشمزه بردارند اما هر جا که بوی پول‌های بزرگ به مشام می‌رسد، دهان‌های بزرگ برای بلعیدن آن پول‌ها باز می‌شود و صاحبان آن دهان‌ها برای نزدیک شدن به ثروت به سوی آن پول هجوم می‌برند. از این بابت است که در نمایشگاه همچون سال‌های گذشته، این شایعه شنیده می‌شد که قدرت‌های بزرگ سیاسی- نظامی پروژه‌های چرب و شیرین صنعت نفت را تصاحب می‌کنند و اجرای آن را به شرکت‌های خرد می‌دهند. در این صورت سود خالصی بدون آنکه زحمتی کشیده باشند، نصیب‌شان خواهد شد. جالب است که حتی در کارهای کوچک نیز گاهی اجرای کار یا تامین قطعه و… برای انجام پروژه به شرکت‌های کوچک‌تر سپرده می‌شود و در قبال این پاس دادن بخش یا تمامی پروژه، حق دلالی و پورسانت گرفته می‌شود. از این بابت نمایشگاه‌های صنعت نفت که هر سال در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود، دارای بیشترین بازدیدکننده در میان همه نمایشگاه‌هایی است که در ایران برگزار می‌‌شود.
حتی کسانی که برای تماشا و گرفتن هدایای تبلیغاتی به سوی نمایشگاه‌ها سرازیر می‌شوند نیز توجه بیشتری به نمایشگاه نفت می‌کنند چراکه بر این باورند احتمالا شرکت‌های نفتی ثروتمندتر هستند و هدایای جذاب و گران‌قیمت‌تری به مخاطبان و بازدیدکنندگان تقدیم می‌کنند. چنانکه در همین نمایشگاه حاضر گمان می‌رود که دست‌کم ۶۰درصد بازدیدکنندگان فقط برای گردش و احتمالا گرفتن هدایا حضور یافته باشند البته همه مردم در برداشتن تکه‌ای از کیک نفت موفق نیستند و نمایندگان شهروندان جنوب کشور مانند استان‌های خوزستان، هرمزگان و… از اینکه ۶۰درصد کارکنان صنعت نفت در جنوب کشور را افراد غیربومی تشکیل می‌دهند و فقط در استان خوزستان حدود ۳۰هزار جوان متخصص بیکار وجود دارد، گلایه می‌کنند و می‌گویند که پس از گذشت بیش از ۲ سال از روی کارآمدن دولت سیزدهم، نه ابراهیم رییسی و نه استاندار خوزستان گام مهمی در جهت رفع مشکل بیکاری جوانان متخصص برنداشته‌اند. در این صورت نانی که در تنور نفت پخته می‌شود، سفره چه کسی را پر می‌کند و کام چه کسی را شیرین می‌کند؟ شاید سفره هیچ‌کس به اندازه چینی‌ها از نفت ایران و روسیه رنگین نشده باشد.
چین که کارخانه جهان نامیده می‌شود، اشتهای سیری‌ناپذیری برای دریافت انرژی و طلای سیاه دارد و به خوبی از شرایط تحریم علیه تهران و مسکو بهره می‌برد. اهمیت چندانی ندارد که چین متحد راهبردی و پایدار ایران و روسیه است زیرا همین که پکن لطف می‌کند، تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه ایران و روسیه را زیرپا می‌گذارد و نفت این ۲ کشور را می‌خرد، مقامات ایرانی و روسی باید ممنون پکن باشند و در عوض تخفیف‌های جذاب به چشم‌بادامی‌ها بدهند؛ تخفیف‌هایی که به طور غیررسمی گفته می‌شود به ۳۰درصد قیمت جهانی نفت هم بالغ می‌‌شود.
نکته جالب آن است که همین پول خرید نفت هم به صورت نقد به حساب روسیه و ایران ریخته نمی‌شود بلکه مقامات این دو کشور می‌توانند پول‌های خود را در چین انبار کنند یا آن را به مصرف خرید کالای نه‌چندان با کیفیت چینی برسانند.
شاید به همین دلیل است که شرکت‌های چینی در ایران، خود به تنهایی یک سالن را در اختیار گرفته بودند و می‌خواستند علاوه بر تصاحب تکه‌ای بزرگ از نفت استخراج‌شده ایران، سهمی از درآمدهای صنعت نفت را هم به خود اختصاص دهند. البته در کنار چینی‌ها، برخی آقازاده‌ها یا خانم‌زاده‌های ایرانی نیز نان‌های خوشمزه‌ای از تنور نفت برای خود و اطرافیان بیرون می‌آورند.
جالب است که در عین رواج شایعه‌های ریز و درشت در مورد رانت‌خواری‌ نهادها، چهره‌ها و فرزندان چهره‌های قدرتمند از نفت و صنعت آن، سیدابراهیم رییسی در مقابل همه این شایعات و اعتراض‌هایی که پیرامون آن شکل می‌گیرد یا گرفته است، سکوت می‌کند و حتی در کنفرانس خبری تشریفاتی وی در سه‌شنبه گذشته هم اشاره‌ای به این شایعات متواتر نمی‌شود.
شاید دولت هم به این نتیجه رسیده است که تنور نفت قرار است سفره خودی‌ها و چینی‌ها- که آنها هم اکنون در زمره خودی‌ها قرار گرفته‌اند- را رنگین کند.