تهدید امنیت غذایی در 2025

فاطمه رحیمی- جدیدترین گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نشان می‌دهد که شاخص قیمت جهانی مواد غذایی در نوامبر ۲۰۲۴ به بالاترین سطح خود از آوریل ۲۰۲۳ رسیده است. این افزایش 5/0‌درصدی نسبت به ماه اکتبر، عمدتا به‌دلیل افزایش قیمت روغن‌های گیاهی بوده است. این گزارش نشان می‌دهد که بازارهای جهانی موادغذایی در معرض نوسانات قابل‌توجهی قرار دارند و عوامل مختلفی مانند شرایط آب‌وهوایی، سیاست‌های دولتی و تقاضای جهانی بر قیمت‌ها تاثیر می‌گذارند. فائو بر اهمیت نظارت مداوم بر بازار و اتخاذ تدابیر مناسب برای اطمینان از امنیت غذایی جهانی تاکید می‌کند.
تحلیل شاخص‌های فائو
شاخص قیمت روغن‌های گیاهی: با افزایش 5/7درصدی در نوامبر، به بالاترین سطح خود در دو ماه گذشته رسید. این افزایش به دلیل نگرانی از کاهش تولید به دلیل بارندگی‌های شدید در جنوب شرقی آسیا (تاثیر بر تولید روغن پالم)، افزایش تقاضای جهانی برای روغن سویا و محدودیت عرضه روغن کلزا و آفتابگردان است.
شاخص قیمت لبنیات: با افزایش 6/0‌درصدی، روند صعودی خود را حفظ کرده است. افزایش تقاضای جهانی برای شیر خشک کامل و افزایش قیمت کره (به‌دلیل تقاضای بالا و ذخایر محدود در اروپای غربی) و پنیر (به دلیل محدودیت صادرات) از عوامل اصلی این افزایش هستند.
شاخص قیمت غلات: با کاهش 7/2‌درصدی، ۸‌درصد کمتر از سال گذشته است. کاهش تقاضای جهانی برای گندم، افزایش عرضه از برداشت‌های نیمکره جنوبی، ثبات قیمت ذرت (به دلیل تعادل بین تقاضای داخلی قوی در برزیل و مکزیک و شرایط آب‌وهوایی مطلوب در آمریکای جنوبی، کاهش تقاضا برای عرضه اوکراین و فشار فصلی از برداشت ایالات متحده) و کاهش شاخص قیمت برنج (به دلیل افزایش رقابت بازار، فشار برداشت و نوسانات ارزی) از عوامل این کاهش هستند.
شاخص قیمت شکر: با کاهش 4/2‌درصدی، تحت‌تاثیر آغاز فصل خرد کردن در هند و تایلند و کاهش نگرانی‌ها در مورد چشم‌انداز محصول نیشکر در سال آینده در برزیل (به دلیل بارندگی‌های اخیر) قرار دارد.
شاخص قیمت گوشت: با کاهش 8/0‌درصدی، به دلیل کاهش قیمت گوشت خوک در اتحادیه اروپا (به دلیل عرضه فراوان و تقاضای جهانی و داخلی ضعیف)، کاهش جزئی قیمت گوشت گوسفند و مرغ و ثبات قیمت گوشت گاو (به دلیل افزایش قیمت صادرات برزیل و کاهش قیمت استرالیا) است.
پیش‌بینی‌های فائو برای عرضه و تقاضای غلات
پیش‌بینی‌های جدید فائو نشان می‌دهد که تولید جهانی غلات در سال ۲۰۲۴ حدود 6/0‌درصد کاهش خواهد یافت و به ۲۸۴۱‌میلیون تن خواهد رسید. این کاهش به دلیل کاهش تولید ذرت در اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده است، در حالی که تولید گندم تقریبا ثابت و تولید برنج افزایش خواهد یافت. نسبت ذخایر به مصرف غلات در سال ۲۰۲۴، ۲۵ به 1/30‌درصد کاهش خواهد یافت که اگرچه نسبت‌به سال گذشته کاهش یافته است، اما همچنان سطح عرضه مناسبی را نشان می‌دهد. تجارت بین‌المللی غلات نیز 6/4‌درصد کاهش خواهد یافت. پیش‌بینی‌ها حاکی از ادامه روند افزایش قیمت‌ها در سال‌۲۰۲۵ است. به طور خاص انتظار می‌رود قیمت گوشت (به ویژه گوشت گاو) و سبزیجات بیشترین افزایش را داشته باشند. تحلیلگران هشدار می‌دهند که مصرف‌کنندگان باید خود را برای افزایش هزینه‌ها در فروشگاه‌های مواد غذایی آماده کنند. به عنوان مثال، در کانادا، پیش‌بینی می‌شود که صورت‌حساب‌های موادغذایی خانواده‌های چهارنفره تا ۸۰۰‌دلار در سال افزایش یابد.
عوامل اقتصادی گسترده‌تر، مانند نوسانات ارزی و تاثیرات آب و هوایی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. ضعف دلار کانادا هزینه‌های کالاهای وارداتی را افزایش می‌دهد و رویدادهای آب و هوایی شدید زنجیره‌های تامین را مختل می‌کنند. در مجموع، این گزارش نشان می‌دهد که تورم قیمت موادغذایی جهانی است و زنجیره‌های تامین به هم پیوسته هستند. مصرف‌کنندگان باید برای افزایش مداوم قیمت‌ها در سال‌۲۰۲۵ آماده باشند و استراتژی‌های خرید خود را بازنگری کنند. استفاده از بازارهای محلی، خرید عمده و استفاده مجدد از دستورالعمل‌های قدیمی می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کند. نظارت دقیق بر روند قیمت‌ها و همکاری بین نهادهای کشاورزی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی برای پیمودن این دوره‌های پر تلاطم ضروری است.
امنیت غذایی جهانی و عوامل موثر بر آن
امنیت غذایی جهانی به معنی دسترسی و موجود بودن منابع غذایی به مقدار کافی برای تغذیه مناسب جمعیت جهان است. سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) گزارش می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ حدود 4/2‌میلیارد نفر (معادل 6/29‌درصد جمعیت جهان) با محدودیت متوسط تا شدید در دسترسی به غذا مواجه بوده‌اند. این ناامنی غذایی گسترده با عوامل مختلفی مرتبط است، به ویژه درگیری‌ها، رکود اقتصادی محلی و ملی، عملکرد ضعیف بازارهای کشاورزی و افزایش نرخ نابرابری و فقر.
اجزای امنیت غذایی
تضمین امنیت غذایی نیازمند تحقق جنبه‌های متعدد تولید مواد غذایی، از جمله موجود بودن، دسترسی، استفاده و پایداری است. موجود بودن غذا ارتباط نزدیکی با عرضه جهانی غذا دارد که تحت‌تاثیر عوامل برنامه‌ریزی‌شده و رویدادهای غیرمنتظره، از تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری گرفته تا شیوع بیماری‌های ناشی از غذا، بلایای طبیعی و جنگ‌ها قرار دارد. کشورهایی با اقتصادهای امن، بهتر می‌توانند در برابر اختلالات عرضه غذا بدون افزایش قابل توجه ناامنی غذایی مقاومت کنند.
با این حال، موجود بودن کافی غذا لزوما دسترسی گسترده یا تخصیص عادلانه را تضمین نمی‌کند. توانایی فرد برای دسترسی به غذا به عوامل فیزیکی و اقتصادی بستگی دارد. علاوه‌بر این، استفاده از غذا می‌تواند بسیار متفاوت باشد، به ویژه در نحوه تهیه و توزیع غذا و نحوه استفاده بدن انسان از مواد مغذی. پایداری این اجزا در طول زمان بسیار مهم است. ناامنی غذایی اغلب به‌صورت مقطعی رخ می‌دهد و توسط رویدادی مانند شکست محصول ایجاد می‌شود.
کاهش اخیر امنیت غذایی
شاخص جهانی امنیت غذایی سالانه مقرون به صرفه بودن، موجود بودن، پایداری، کیفیت و ایمنی غذا را در بیش از ۱۰۰‌کشور بررسی می‌کند. کشورهایی با رتبه‌بندی بالای امنیت غذایی به طور مداوم شامل فنلاند، فرانسه و سوئد هستند. در اوایل دهه ۲۰۲۰، پس از تقریبا یک دهه افزایش عمدتا مثبت، رتبه‌بندی‌های امنیت غذایی در سراسر جهان کاهش یافت. کشورهای آفریقا و آسیا به دلیل سطوح بالای فقر، شرایط سخت آب و هوایی، نابرابری، رشد بالای جمعیت و اقتصادهای ملی ضعیف، به طور نامتناسبی تحت‌تاثیر کمبود مواد غذایی قرار دارند.
کاهش امنیت غذایی جهانی در دهه ۲۰۲۰ به ویژه به تاثیرات اقتصادی همه‌گیری کووید-۱۹ نسبت داده شد که از سال ۲۰۲۰ آغاز شد. تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ نیز با مختل کردن منابع کشاورزی و افزایش قابل توجه قیمت گندم، ذرت، سوخت و کود، بحران غذایی جهانی را بدتر کرد. سایر تهدیدات برای امنیت غذایی شامل رشد جمعیت جهان، خشکسالی و نوسانات تورم و قیمت موادغذایی است. تا سال ۲۰۲۳، بیشتر جهان افزایش قابل‌توجهی در تورم و محدودیت‌های تجاری را تجربه کردند. برخی کشورها تلاش کردند قیمت‌ها را در داخل برای کنترل تورم تنظیم کنند اما در این فرآیند ناخواسته بازار جهانی غذا را بدتر کردند. افزایش بلایای طبیعی و رویدادهای شدید آب‌و‌هوایی و اثرات درگیری‌های مسلحانه، کمبود مواد غذایی را تشدید کرد.
راهبردهایی برای بهبود امنیت غذایی
امنیت غذایی را می‌توان تا حدی با تمرکز بر کشاورزی پایدار بهبود بخشید که می‌تواند به دلیل تاکید بر تنوع در برنامه‌ریزی کشاورزی، به کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی کمک کند. سیستم‌های غذایی پایدار بهتر از رویکردهای کشاورزی سنتی می‌توانند در برابر نوسانات آب‌وهوا و اختلالات زنجیره تامین مقاومت کنند. گنجاندن کشاورزی پایدار، مانند استفاده از درختان به عنوان بادشکن یا آتش‌شکن و کاشت انواع مختلف گونه‌های گیاهی، همچنین می‌تواند به حفظ عملکرد کمک کند.
راه‌های دیگر برای افزایش امنیت غذایی جهانی شامل ترویج اقدامات ایمنی مواد غذایی و کاهش ضایعات و تلفات مواد غذایی، به ویژه تلفات پس از برداشت است – حدود یک‌سوم از مواد غذایی تولیدشده در جهان پس از برداشت هدر می‌رود-. ضایعات پس از برداشت در درجه اول یک مشکل در کشورهای توسعه‌یافته است، جایی که بسیاری از مصرف‌کنندگان علاقه‌ای به خرید محصولات ناقص از نظر ظاهری ندارند.
تلاش‌هایی برای گسترش علاقه و دسترسی مصرف‌کنندگان به منابع پروتئین کمتر متعارف، مانند حشرات صورت گرفته است. به عنوان مثال، آرد کریکت منبع مفیدی از پروتئین در نظر گرفته می‌شود و دارای اثرات ضد التهابی است. حشرات را می‌توان به صورت پایدار و با تاثیر بسیار کمی بر محیط زیست پرورش و برداشت کرد.علاوه بر این، حمایت از سیاست‌های دولتی که به ریشه‌های فقر می‌پردازند و غذا را برای خانوارهای آسیب‌پذیر مقرون‌به‌ صرفه‌تر و در دسترس‌تر می‌کنند، می‌تواند ناامنی غذایی را نیز کاهش دهد. در حدود نیمی از ایالت‌های آمریکا، ارزش وجوه کمک‌های غذایی هنگام خرج کردن برای محصولات کشاورزی در بازارهای کشاورزان و غرفه‌های مزرعه دو برابر می‌شود. چنین برنامه‌هایی مزیت مضاعف حمایت از درآمد کشاورزان و در عین حال کمک به رفع نیازهای تغذیه‌ای مصرف‌کنندگان را دارند.