تهدید بزرگ آبی خاورمیانه

نقش «پروژه گاپ ترکیه» در آینده محیط‌زیست ایران و بهره‌برداری این کشور از آب به‌عنوان سلاح جدید، بحران ریزگردهای داخلی و خارجی، نابودی مراتع و کشاورزی، خشک شدن هورها، عدم توجه به دیپلماسی آب، چندی است که مورد بررسی و نقد کارشناسان قرار گرفته است.
از این رو یک عضو کمیته امنیت آب کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از بررسی پروژه آبی گاپ در ترکیه در این کمیته خبر داد و تاکید کرد که پروژه گاپ تهدید بزرگ آبی خاورمیانه در ژئوپولتیک و زیست محیطی است و نشانه قوی از برتری‌جویی و سلطه‌طلبی منطقه‌ای از طریق آب را همراه دارد.
علیرضا رحیمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: کمیته امنیت آب کمیسیون به ارزیابی و تحلیل پروژه آناتولی بزرگ به اصطلاح گاپ در ترکیه با حضور دستگاه‌هایی همچون وزارت نیرو، محیط‌زیست و سازمان‌های مرتبط با آب و سدسازی پرداخت.
وی توضیح داد: با توجه به وضعیت خشکسالی در سال‌های اخیر در ایران و پروژه‌های سدسازی و آبیاری تعریف شده در برنامه‌های پنجم و ششم باید منابع آبی کشور از مدیریت کارآمد برخوردار باشند تا طرح‌ها و پروژه‌ها در حوزه آب با اثربخشی بیشتر و سرعت عمل بهتری انجام شود. از این رو اولین قدم بررسی وضعیت آب‌های مرزی کشور و کشورهای همجوار است که به دلیل اهمیت این موضوع کمیته امنیت آب کمیسیون به بررسی آن بپردازد تا تصویر روشنی از شرایط اقلیمی و آبی در مجموعه کشورهای همجوار داشته باشد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی پروژه گاپ در ترکیه را پروژه بلندپروازانه دانست و گفت: ‌این پروژه ناظر بر سدسازی در ترکیه است که کشورهای سوریه و عراق و بخشی از جنوب ایران به لحاظ محیط‌زیستی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
به گفته وی، در پروژه گاپ ۲۲ سد و ۱۵ نیروگاه پیش‌بینی شده که در جنوب‌شرقی ترکیه هشت سد بزرگ و متوسط از جمله آتاتورک در رودخانه فرات و ایلیس سو در دجله احداث شده است.
در دو دهه گذشته ۲۳ میلیارد دلار مجموعه هزینه پروژه گاپ شده که هدف‌گذاری آن تامین ۲۵ درصد از منابع آب و ۲۰ درصد از مجموعه برق مورد نیاز ترکیه است.
رحیمی ادامه داد: طبق بررسی‌های کارشناسان محیط‌زیست وزارت نیرو در صورتی‌که پروژه گاپ با احداث ۲۲ سد بهره‌برداری شود حدود ۶/۵ میلیون هکتار از اراضی سوریه و عراق به بیابان تبدیل شده و بخش جنوبی کشورمان و مشخصا هورالعظیم به لحاظ زیست‌محیطی متاثر می‌‌شود و ورود ریزگردها از کشورهای منطقه‌ای که با بیابان‌زایی مواجه شده‌اند، تشدید خواهد شد.
نماینده تهران با بیان اینکه با تکمیل پروژه گاپ سه اثر به لحاظ زیست‌محیطی در ایران مترتب خواهد شد، افزود:‌ تهدیدات زیست‌محیطی در مناطق همجوار با عراق از جمله هورالعظیم و تنش‌های حقوقی همچون حقابه با کشورهای همجوار و مناطق پایین‌دست اجرای پروژه گاپ و افزایش ریزگردها به دنبال پر شدن مناطقی از عراق و سوریه سه اثری است که با اجرای کامل پروژه گاپ به ایران وارد می‌شود.
وی همچنین با بیان اینکه حضور رژیم صهیونیستی در پروژه گاپ یکی از نکات مورد توجه است، گفت:‌ اسراییل در این پروژه ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده و بیش از ۸۵ درصد پیمانکاران پروژه گاپ به خصوص در سدسازی، آبیاری و زهکشی از شرکت‌های اسراییلی است که این حضور معنادار است.
رحیمی در توضیح اقدامات وزارت نیرو در برابر اجرای پروژه گاپ گفت: مجموعه دستگاه‌های مرتبط در حوزه آب به‌خصوص وزارت نیرو باید با مدیریت منابع آب، سدسازی و بهره‌برداری از آنها برنامه‌ای جامع با سرعت بیشتر پیش ببرند.
سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز برای مقابله با ریزگردها و گسترش بیابان در کشور برنامه‌های در دست اقدام را با سرعت بیشتری اجرا کند.
همچنین با توجه به اینکه دیپلماسی اقتصادی در برنامه ششم به خصوص دیپلماسی آب و علاوه بر آن موضوع آب‌های مرزی با کشورهای همجوار در حوزه کاری وزارت خارجه لحاظ شده است، لازم است این وزارتخانه در موضوع گاپ براساس برنامه منسجم بین‌دستگاهی‌، همکاری‌هایی دیپلماتیک با کشورهای دیگر داشته باشد.