تهدید صلح

«جهان صنعت»- آمریکا طی هفته‌های اخیر بدون ارائه هیچ مدرکی سعی در ناآرام جلوه دادن منطقه از بابت تهدیدهای ایران داشته است‌. پمپئو و جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز تلاش می‌کنند تا ایران را در حادثه بندر الفجیره و حمله به خطوط انتقال نفت عربستان سعودی مقصر جلوه دهند‌. اما واشنگتن برای تنش و فشار به ایران به دنبال بهانه‌های جدیدی است‌. طبق آنچه که وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد، دولت ترامپ به دلیل «شرایط اضطراری بی‌ثبات‌سازی منطقه توسط ایران»، قرارداد فروش سلاح به عربستان، امارات متحده عربی و اردن را اجرا می‌کند‌. این در حالی است که ترامپ، اعزام ۱۵۰۰ نیروی مازاد به خاورمیانه را با تاکید بر «نقش عمدتا دفاعی» آنها تایید کرد و مدعی شد که استقرار آنها در این منطقه تنها پشتیبانی از دیگر نیروهای مستقر در آنجاست‌. از طرفی پاتریک شاناهان کفیل وزارت دفاع آمریکا نیز که پیشتر از لزوم مهار ایران سخن گفته بود مدعی شد: اقدام اخیر در راستای مقابله با تهدید نیروهای ایرانی به‎ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای تحت نفوذ آنها انجام می‎شود.
اما همزمانی اعلام اعزام ۱۵۰۰ نیروی آمریکا به خاورمیانه با اعلام فروش سلاح به کشورهای عربی تصادفی نیست‌. دولت آمریکا با اعزام این نیروها می‌خواهد به اعضای کنگره و همچنین جامعه بین‌الملل القا کند که تهدید ایران جدی است و به همین جهت به منطقه نیرو اعزام کرده است‌. لذا فروش سلاح را هم از این طریق توجیه خواهد کرد‌. در همین زمینه به گفته یک سناتور آمریکایی، دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده، می‌تواند از تنش فزاینده با ایران برای فروش سلاح به عربستان سعودی استفاده کند.
طبق گفته کارشناسان، به خاطر اعتراض کنگره آمریکا نسبت به سیاست‌های کاخ سفید ترامپ تلاش می‌کند با اعزام نیرو به منطقه غرب آسیا یک بازی تبلیغاتی به راه اندازد‌. در واقع تلاش آمریکا این است که ایران را مجاب کند که پای میز مذاکره بیاید هرچند تاکنون موفق نشده است چرا که نظام جمهوری اسلامی مذاکره را سم می‌داند و می‌گوید که تا زمانی‌که آمریکا ناقض تعهدات بین‌المللی است، هیچ‌گونه مذاکره‌ با این کشور صورت نخواهد گرفت. بر همین اساس ترامپ می‌خواهد با جنگ روانی و بازی تبلیغاتی به افکار عمومی القا کند که آمریکا از یک قدرت نظامی بالایی برخوردار است که می‌تواند کشورهایی که با آنها همسو نیست را تهدید و تحریم کند‌.
در مورد ایران نیز آمریکا بعد از خروج از برجام به عنوان یک توافقنامه رسمی و مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل دنبال آن بود که فشار به کشور را افزایش دهد. برای این کار تحریم‌های غیرقانونی را تحمیل کرده و اقداماتی همچون انتقال ناوهای آمریکا و انجام برخی مصاحبه‌ها از سوی عناصر تندرو همچون جان بولتون و پمپئو را در پیش گرفت‌. همه این کارها با هدف تبعیت ایران از آمریکا و تسلیم شدن در برابر خواسته‌هایشان بود.
اظهارات متناقض ترامپ
اما رییس‌جمهور آمریکا پیش از سفر خود به ژاپن، در کاخ سفید اظهارات متناقضی درباره تنش‌های اخیر واشنگتن و تهران داشت‌. آمریکا با تکیه بر ادعای پنتاگون مبنی بر اینکه ایران برای شکل دادن حملاتی علیه آمریکا برنامه‌ریزی می‌کند، تعدادی ادوات جنگی و نیروهای نظامی به خاورمیانه اعزام خواهد کرد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید در این باره توضیح داد: این ۱۵۰۰نیروی نظامی «تا حد زیادی نقش حفاظتی خواهند داشت» و [این اقدام] برای پاسخ به تهدیدی که آمریکا می‌گوید از سوی ایران وجود دارد و به دنبال «تقویت قوا» که در ماه جاری به راه افتاد انجام می‌شود. ترامپ در اظهارات خود در کاخ سفید چشم‌انداز یک درگیری را کم‌اهمیت جلوه داد‌. وی گفت: من در حال حاضر فکر نمی‌کنم که ایران بخواهد وارد جنگ شود و مطمئنا فکر نمی‌کنم که بخواهند با ما جنگ کنند‌. رییس‌جمهور آمریکا همچنین درباره این نظامیانی که اعزام خواهند شد گفت: ما یک گروه تقریبا کوچکی از نظامیان را بیشتر با هدف حفاظتی اعزام خواهیم کرد‌. افراد مستعدی هستند که در حال رفتن به خاورمیانه‌اند و خواهیم دید که چه اتفاقی می‌افتد.
ترامپ در حالی این مطالب را مطرح کرد که چند روز قبل نیز رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند بر اساس تصمیم جدید پنتاگون،۱۲۰ هزار سرباز آمریکایی به خلیج فارس اعزام می‌شوند‌. ترامپ بلافاصله پس از انتشار این خبر، اتخاذ این تصمیم را تکذیب و منفعلانه اعلام کرد: تصمیم نهایی را من خواهم گرفت.
یکی از اصلی‌ترین شعارهای ترامپ در ایام تبلیغات ریاست جمهوری، انتقاد شدید از روسای جمهوری سابق آمریکا برای اعزام گسترده نیروهای نظامی به مناطق مختلف جهان و هزینه‌کرد بی‌حاصل چند تریلیون دلاری در این زمینه بود‌. اگرچه اخبار رسانه‌ای منتشر شده در مورد اعزام سربازان آمریکایی به منطقه خلیج فارس هنوز از سوی مقامات رسمی آمریکا تایید نشده اما به نظر می‌رسد تصمیمات هوشمندانه و رفتار خردمندانه جمهوری اسلامی در قبال تهدیدات و قانون‌شکنی‌های آمریکا سرگیجه شدیدی در کاخ سفید ایجاد کرده و باعث شده ترامپ اظهارات ضد و نقیضی را در این باره اعلام کند.
اما اظهارات متناقض میان مقامات واشنگتن مختص به رییس‌جمهور نیست. وزیر خارجه آمریکا هم با توجه به تنش‌های اخیر میان آمریکا و ایران و در ادامه اظهارات متناقض مقامات این کشور علیه ایران، تاکید کرد که هیچ کس در دولت ترامپ خواهان جنگ با ایران نیست.
مایک پمپئو گفت: رییس‌جمهور به دنبال جنگ نیست‌. من هم به دنبال جنگ نیستم‌. هیچ کسی در این دولت نیست [که خواهان جنگ باشد]. هیچ کدام از ما این را نمی‌خواهیم. پمپئو تاکید کرد: اما من فکر می‌کنم که ایرانی‌ها باید درک کنند‌. همان‌طور که رییس‌جمهور در پیامی توئیتری گفت، ما از منافع آمریکایی حفاظت خواهیم کرد.
لزوم برخورد با تصمیم آمریکا
اما وزیر امور خارجه ایران در خصوص ادعای اخیر ارتش آمریکا برای افزایش نیروهای این کشور در خاورمیانه گفت: چنین ادعاهایی برای صلح و امنیت بین‌المللی بسیار خطرناک است و باید با آن برخورد شود.
محمدجواد ظریف افزود: آمریکایی‌ها برای توجیه سیاست‌های خصمانه خود و در راستای تنش‌آفرینی در خلیج فارس چنین ادعاهایی می‌کنند. ظریف گفت: ادعای ساختگی برای توجیه تصمیم اخیر واشنگتن برای افزایش نیروهای آمریکایی در منطقه درست بعد از تصمیم آمریکابرای افزایش حضور نظامی در منطقه عنوان شد. وزیر امور خارجه با خطرناک توصیف کردن ادعاهای آمریکا، تاکید کرد: افزایش حضور آمریکا در منطقه ما بسیار خطرناک و تهدید علیه صلح و امنیت بین‌الملل محسوب و باید با آن برخورد شود.
وزیر امور خارجه همچنین در گفت‌وگویی با رویترز درباره اینکه آیا مثل سه سال پیش که موضوع بازداشت ملوانان آمریکایی از طریق گفت‌وگوی چند دقیقه‌ای بین ایران و آمریکا حل شد، امروز هم بحران‌های میان آمریکا و ایران می‌تواند به سرعت از طریق گفت‌وگوی دیپلماتیک حل شود یا نه، گفت: نه، چگونه می‌توان از این‌گونه ‌بحران‌ها جلوگیری کرد؟ وی درباره احتمال گفت‌وگو با پمپئو نیز گفت: پمپئو هر بار که درباره ایران صحبت می‌کند، به من توهین می‌کند‌. چرا باید به تماس تلفنی او پاسخ بدهم؟
۳ مانع برای مذاکره با آمریکا
اما تخت‌روانچی نیز نسبت به رفتار متناقض واشنگتن نسبت به ایران گفت: به نظر می‌رسد با وجود دیدگاه برخی از همکاران نزدیک ترامپ، وی قصد جنگ با ایران را نداشته باشد‌. با این حال، رویکرد وی نسبت به ما متناقض است – بعضی اوقات ما را تهدید می‌کند و در برخی مواقع دیگر خواستار گفت‌وگو می‌شود.
تخت روانچی از سه مانع برای پیشنهاد ایالات متحده در مورد گفت‌وگو با ایران نیز سخن گفت‌. اول آن که تاریخ نشان می‌دهد مذاکرات واقعی و سازنده نمی‌تواند زیر سایه ارعاب، اجبار و تحریم‌ها شکل بگیرد‌. گفت‌وگو وقتی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد که هر دو طرف به اصل احترام متقابل پایبند باشند و از موضع برابر مذاکره کنند.
دوم اینکه دولت ترامپ با صدای متحد در مورد نیاز به گفت‌وگو با ایران صحبت نمی‌کند‌. کسانی که مشتاق تحریک برای یک درگیری هستند، تلاش می‌کنند امکان هرگونه گفت‌وگوی مفید و معنی‌دار را تخریب کنند‌. و سرانجام اینکه خروج ناگهانی ترامپ از توافق هسته‌ای برجام در سال قبل که بدون هیچ دلیل موجهی – و علی رغم مخالفت یکپارچه جامعه جهانی با آن- صورت گرفت، باعث نگرانی زیادی برای انجام هر معامله جدید در آینده شده است، چرا که ممکن است به سرنوشت مشابهی در فقدان تضمین برای عدم تکرارش مواجه شود.
تخت‌روانچی تاکید کرد: طی ماه جاری ترامپ گفت که ایالات متحده «به دنبال آسیب رساندن به ایران نیست.» اما در ۲۰ می (۳۰ اردیبهشت ماه)، ادعا کرد که «اقتصاد ایران همچنان سقوط می‌کند و این برای مردم ایران بسیار ناراحت‌کننده است‌.» اینها شواهد واضحی هستند که ایالات متحده مصمم است به مردم ایران آسیب برساند و این اقدام بر اساس قوانین بین‌المللی یک جنایت است‌. تحت چنین شرایطی، کدام ملت عاقلی به پیشنهاد آمریکا برای گفت‌وگو اعتماد می‌کند؟
تخت‌روانچی خاطرنشان کرد: سیاست «فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران شکست خورده است‌. هیچ یک از خواسته‌های ناعادلانه دولت ترامپ برآورده نشده و می‌توانم اطمینان بدهم که سیاست فشار موثر نخواهد بود.
احتمال واکنش مقامات نظامی ایران
اما در این میان نباید تنها به واکنش مقامات وزارت خارجه و تنش لفظی میان دو دولت اکتفا کرد بلکه مقامات نظامی نیز طبیعتا با هدف ارعاب واشنگتن اظهاراتی را مطرح می‌کنند که نشان از درگیری جدی میان دو طرف دارد‌. مرتضی قربانی، مشاور عالی فرمانده کل سپاه در سخنانی تاکید کرد: دشمن در صورت انجام کوچک‌ترین حماقتی در آب‌های خلیج فارس، می‌فهمد که ما او را چکار خواهیم کرد‌. آمریکایی‌ها از این فیلم‌ها برای ما بازی نکنند که مثلا دو ناو جنگی وارد منطقه کردند‌. این دو ناو را در صورت کوچک‌ترین حماقتی با همه خدم و حشم و هواپیماهایش با دو موشک یا دو سلاح جدید و به کلی سری به قعر دریا می‌فرستیم.
اما سردار دریادار پاسدار علی فدوی جانشین فرمانده کل سپاه درباره حضور ناوهای آمریکایی در منطقه اظهار کرد: امروز و در زمان حاضر کمترین تعداد ناوهای آمریکا و هم‌پیمانانش در خلیج فارس مستقر هستند‌. این در حالی است که در گذشته بیش از ۳۰۰ فروند ناو آمریکایی و از ۹ فروند ناو هواپیمابر پنج فروند ناوهواپیمابر در خلیج فارس مستقر بودند‌. وی تاکید کرد: در آن شرایط نه تنها رزمندگان ما خوف به دل راه نمی‌دادند بلکه باعث خوف و هراس آنها می‌شدند‌. مساله حضور ناوهای آمریکایی در دوران کنونی هم مهم نیست و این ناوها هم قابلیت عملیاتی ندارند و کاملا در کنترل نیروهای عملیاتی ارتش و سپاه هستند.
این احتمال وجود دارد که تهران برای تقویت مواضع مقابله‌جویانه خود به اقدامات اخیر واشنگتن واکنش‌های نظامی نشان دهد هرچند مقامات نظامی نیز قبل از اظهارات سرسخت خود از موضع نرم سخن می‌گویند و اعلام می‌دارند که ایران به دنبال جنگ نیست اما سیاست ایران در حال حاضر مقابله و نه مذاکره با واشنگتن است از این رو از تعهدات برجامی‌اش نسبت به برجام می‌کاهد و به اروپا فرصت ۶۰ روزه می‌دهد که به وظایفش در خصوص ایران عمل کند وگرنه کاهش تعهدات برجامی ادامه‌دار خواهد بود و حتی در شرایطی خروج از توافق هسته‌ای با این اوصاف و فراهم کردن بهانه به آمریکا برای شروع جنگ غیرممکن نخواهد بود‌.