توجیه ناکارآمدی

گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس از عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری عکس‌العمل‌های فراوانی به همراه داشته است. ولی تیموری و بعدتر محمد‌حسن طالبیان از مدیران و معاونان این سازمان گزارش کمیسیون اصل ۹۰ را سازنده خوانده و نسبت به بند‌بند آن عکس‌العمل نشان دادند.
هرچند معاونین سازمان در صحبت‌هایشان برخی عملکردهای خود و سازمان‌شان را توجیه کردند اما اصل گزارش و ضعف‌های موجود در بدنه سازمان میراث فرهنگی را پذیرفته‌اند. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که تاکید مجلس برای حل موضوعات و معضلات مطرح شده تبدیل این سازمان عریض و طویل که بعضا حیاط خلوت دولت نیز نامیده می‌شود، به وزارتخانه است.
محمد‌حسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور در رابطه با گزارش مجلس ‌گفت: «بند‌بند موارد مطرح شده در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ در خصوص حوزه میراث فرهنگی را مطالعه کردم و آنها را مطالبات بحقی می‌دانم که ما نیز در پی تحقق آن هستیم.»
او با بیان اینکه کلیات گزارش را مثبت می‌دانم خاطرنشان کرد: «به عنون مثال در بند اول گزارش کمیسیون اصل ۹۰ که آمده است «عدم تناسب تشکیلات سازمانی با نیازهای حداقلی و ضعف در جذب افراد متخصص» باید بگوییم این سازمان با در نظر گرفتن حجم وسیع حوزه فعالیتی اجازه جذب افراد متخصص را ندارد در حالی که در حوزه‌های مختلف از جمله در پایگاه‌های میراث فرهنگی به حضور افراد متخصص نیاز مبرم داریم.»
این مقام مسوول اضافه کرد: «بند بعدی نیز به موضوع آموزش اشاره دارد که در این خصوص اعتقاد داریم آموزش، نخستین اولویت است و باید اعتباراتی در این خصوص تخصیص یابد تا در حوزه آموزش هزینه شود، اگرچه در همین زمینه نیز کارگاه‌های آموزشی تخصصی به صورت مستمر برگزار می‌شود.»
طالبیان گفت: «با توجه به گستره فعالیت و اهمیت میراث فرهنگی، آموزش دقیق و وسیع و تبادل علمی‌- عملی اطلاعات با سایت‌های مختلف داخلی و خارجی از رهگذر تشکیل کارگاه‌های آموزشی متعدد از ضرورت‌های این حوزه است و زمانی که اعتبارات مناسب‌تری در اختیار داشتیم کارگاه‌های آموزشی به مراتب بیشتر از تعداد کنونی برگزار می‌کردیم.»
پاداش کشف‌کنندگان
طالبیان به یکی دیگر از بندهای این گزارش با موضوع پاداش کشف‌کنندگان اشاره کرد و گفت: «اگر فردی عمدی و به منظور به دست آوردن اشیای تاریخی، حفاری غیرمجاز کند قطعا مجرم است، اما اگر فردی شیء یا اشیایی را اتفاقی کشف کند و آنها را تحویل دهد تشویق می‌شود که برای این مشوق نیز البته به تامین اعتبار نیاز داریم.»
طالبیان در خصوص ایرادی که در بند «تدوین قراردادهای بهسازی و بازسازی برای ممانعت از تخلف و سوء‌استفاده‌های احتمالی و نظارت دقیق بر نحوه اجرای قراردادها» در گزارش یاد‌شده آمده است گفت: «در این خصوص تفاهمنامه‌ای با موضوع نظام فنی و اجرایی با سازمان برنامه‌و‌بودجه امضا شده و فهرست بهای آن نیز در حال نهایی شدن است که این تفاهم کمک می‌کند بتوانیم در این باره کنترل بیشتری اعمال کنیم.»
فعالیت‌ها در حوزه ثبت میراث
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به بند دیگر این گزارش در خصوص «عدم تامین مالی برای اقدامات اولیه و کندی ثبت جهانی آثار» اشاره کرد و گفت: «فعالیت‌ها در حوزه ثبت جهانی آثار، جزو اقدامات ممتاز سازمان به شمار می‌آید و از نظر یونسکو، ایران به لحاظ ثبت‌های جهانی در حوزه‌های ملموس و ناملموس از حداکثر ظرفیت خود بهره گرفته است، اما اینکه اعتبارات ما برای ساماندهی محوطه‌های میراث جهانی اندک است کاملا درست است و در این باره هم به اعتبارات ویژه‌ای نیاز داریم.»
مشکلات مرتبط با «وظایف سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها و قوا در حوزه میراث فرهنگی» نیز یکی دیگر از بندهای گزارش کمیسیون اصل ۹۰ است که معاون میراث فرهنگی در این خصوص گفت: «این نیز یکی از مطالبات سازمان میراث فرهنگی است و دستگاه‌ها و نهادهایی که اموال فرهنگی یا اماکن تاریخی در اختیار دارند مانند شهرداری‌ها باید در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی مشارکت جدی داشته باشند.»
تخریب بافت‌های تاریخی
او در ادامه با اشاره به «تخریب بافت‌های تاریخی به بهانه‌های مختلف توسط دستگاه‌های اجرایی» به عنوان یکی دیگر از بندهای گزارش کمیسیون اصل ۹۰ تصریح و با تشکر از نمایندگان محترم مجلس برای توجه به این موضوع خاطرنشان کرد: «این موضوع در سازمان میراث فرهنگی با جدیت پیگیری می‌شود و حتی در برخی موارد که متخلفان موجب تخریب بافت‌های تاریخی شده‌اند مانند تخریب بافت تاریخی شیراز، سازمان میراث ورود کرده و متعرضان را محکوم کرده است.»
طالبیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود یکی دیگر از بندهای گزارش کمیسیون اصل ۹۰ در خصوص «عدم رعایت حریم در اعطای مجوز صنایع» را یادآور شد و گفت: «این موضوع را در دولت مطرح و اعلام کردیم هر نقطه‌ای که قرار است صنایع مختلف مجوز دریافت کنند باید ابتدا استعلام‌های لازم را از میراث فرهنگی اخذ کنند تا حریم منظری و حریم زیست محیطی آنها رعایت شود.»
معاون میراث فرهنگی کشور به بند دیگر گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و گفت: «در خصوص بند «عدم هزینه درآمد مجموعه‌های تاریخی برای همان مجموعه»، این موضوع یکی از مطالبات و درخواست‌های جدی سازمان است، چرا که در حال حاضر درآمد اماکن فرهنگی – تاریخی به خزانه واریز می‌شود و مقدار کمی از این درآمد باز‌می‌گردد در حالی که در صورت برآورده شدن این تقاضا، مجموعه‌های تاریخی دیگر برای اقدامات مرمت و نگهداری از نظر بودجه‌ای در مضیقه نخواهند بود.»
مشکلات مرتبط با «حوزه قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها و اعتبارات در حوزه میراث فرهنگی و نیز به‌روز نبودن قوانین مربوط به میراث فرهنگی» از دیگر بندهای گزارش کمیسیون اصل ۹۰ بود که طالبیان در این خصوص گفت: «در این خصوص قوانین بسیاری از سال ۱۳۰۹ تاکنون مصوب و کتاب قوانین میراث فرهنگی قطورتر شده است. از سال گذشته معاونت حقوقی سازمان میراث اقدامات مختلفی برای یکپارچه‌سازی قوانین در هر سه حوزه آغاز کرده و این درحالی است که طرح «حمایت از احیا و مرمت بافت‌های فرهنگی تاریخی» نیز قرار است به مجلس شورای اسلامی ارائه شود.»
«عدم کفایت بودجه تخصیص یافته برای حفظ و نگهداری میراث فرهنگی»، از دیگر بندهای گزارش کمیسیون اصل ۹۰ است که معاون میراث فرهنگی کشور در این باره اظهار داشت: «اعتبارات ما به هیچ عنوان پاسخگوی نیازها نیست، به عنوان مثال در زمینه جبران خسارات سیل، مبالغ زیادی برای مرمت‌های اضطراری آثار نیاز است که بودجه ما کفایت نمی‌کند.»
او در پایان صحبت‌های خود خاطر‌نشان کرد: «موارد مطرح شده در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ را از سال‌ها پیش در سازمان میراث فرهنگی دنبال می‌کنیم و برای رسیدن به نقطه مطلوب در تلاشیم اما بدیهی است که با توجه به اهمیت حوزه میراث فرهنگی و گستردگی آن به همکاری قوا و دستگاه‌های مختلف نیاز و امید داریم با توجه به گزارش کمیسیون اصل ۹۰، همگی در بهبود شرایط و رسیدن به نقطه ایده‌آل در حوزه میراث فرهنگی بیشتر همکاری کنند.»
صحبت‌هایی که با آمار نمی‌خواند
ولی تیموری معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی نیز پس از ارائه گزارش مجلس علی‌رغم اظهارنظرهای انتقادی عملکرد سازمان میراث فرهنگی در بخش گردشگری را مثبت ارزیابی کرده و بر ادامه روند موجود تاکید داشته است.
حال آنکه در گزارش مجلس ضعف‌های متعددی در بدنه صنعت گردشگری مطرح شده و نسبت به کاستی‌ها تذکرهای فراوانی صادر شده است.
ولی تیموری در حالی عملکرد سازمان در حوزه گردشگری را مثبت ارزیابی می‌کند که طبق گفته‌های رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران تنها پس از عید نوروز ۱۰۰ آژانس مسافرتی تعطیل شده‌اند.
رفیعی در همین رابطه توضیح داده است: در سال ۹۸ حدود ۵۰ درصد از تورهای ورودی که در سال ۹۷ رزرو شده بودند لغو شدند. این تورها معمولا یک سال قبل رزرو می‌شوند باید دید در سال ۹۸ چقدر می‌توان در نمایشگاه‌ها شرکت کرد و دفاتر مسافرتی چه مذاکراتی را می‌کنند تا بتوانند برای سال ۹۹ تور رزرو کنند.
او گفت: چند ایرلاین اروپایی در مدت اخیر پروازهای خود را کنسل کرده‌اند و این موضوع روی تورهای ورودی از اروپا نیز تاثیر داشته است. طبیعتا کشورهای اروپایی بیشتری به ایران می‌آمدند اما چون دیگر پرواز مستقیم کمتری داریم این موضوع تورهای ورودی را دچار چالش کرده است. این آمار روی گردشگران آمریکایی نیز تاثیر داشت. پروازهایی مثل بلغارستان نیز که مدتی پرفروش بود اکنون هنوز مشخص نیست.
رفیعی‌شاد تصریح کرد: تورهای خروجی به جهت نرخ ارز کاهش داشته، چون هزینه سفرهای خارجی زیاد شده است. شرایط اقتصادی در کشور نیز به گونه‌ای است که مردم در معاش روزمره خود هم مانده‌اند. از سوی دیگر سفرهای خروجی از خرداد‌ماه شروع می‌شود و به همین دلیل هنوز آمار تورهای خروجی را نداریم‌ ولی در ایام نوروز کاهش تورهای خروجی را شاهد بودیم.
او بیان کرد: در اداره کل میراث فرهنگی استان تهران هر هفته جلسه داریم و در کمیسیون صدور مجوزها آژانس‌ها مرخصی می‌گیرند. این مرخصی می‌تواند دو تا سه ماه باشد و در دور بعدی نیز دو تا سه ماه دیگر این مرخصی را تمدید کنند. آمار درخواست مرخصی آژانس‌ها در سال گذشته زیاد بود. آنها مرخصی می‌خواهند تا بتوانند مدتی به روال کاری خود برگردند و یا نیروهای خود را تعدیل کنند معمولا برخی از آنها دیگر به کار خود ادامه نمی‌دهند. از طرف دیگر میزان درخواست مجوز برای ایجاد آژانس مسافرتی نیز کم شده است.
رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران گفت: رکود اقتصادی باعث شده تا کمتر کسی درخواست صدور مجوز کند و یا آژانس‌ها به مرخصی بروند. این وضعیت از نیمه دوم سال ۹۷ تا امروز بیشتر شده است. هر هفته یک جلسه در کمیسیون مربوط به دفاتر مسافرتی اداره کل میراث فرهنگی تهران برگزار می‌شود و هر جلسه سه تا چهار آژانس درخواست مرخصی می‌کنند.
آنطور که از صحبت‌های رییس انجمن صنفی دفاتر مسافرتی تهران می‌توان متوجه شد از سال ۹۷ تا کنون حدود ۱۰۰ آژانس مسافرتی درخواست مرخصی کرده‌اند.