توريسم ايران در حسرت

گروه فرهنگ و گردشگری- سازمان گردشگری ملل متحد آخرین آمار گردشگران ورودی به ایران را در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ میلادی، یک‌میلیون و ۳۱۴‌هزار و ۴۰۵نفر اعلام کرد. این آمار نشان می‌دهد که گردشگری کشور همچنان فاصله زیادی با آمار مدت مشابه در سال پیش از همه‌گیری کرونا دارد و صنعت توریسم کشور در گیرودار تنش‌های سیاسی و اقتصادی نتوانسته سر از بحران همه‌گیری به در آورد.
این در حالی است که سفر گردشگران بین‌المللی در جهان در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ به ۹۷‌درصد سطح پیش از همه‌گیری کرونا رسیده است و بیش از ۲۸۵‌میلیون گردشگر بین‌المللی در فاصله ماه‌های ژانویه تا مارس سفر کرده‌اند.
به بیان دیگر در حالی که دنیا از رکود گردشگری ناشی از کرونا خارج شده است اما ایران با وجود بهبود نسبی وضعیت همچنان نتوانسته زخم واردشده به صنعت گردشگری خود را به شکل کامل التیام بخشد.
این وضعیت احتمالا نمودی از سریال تنش‌های ایران در سال‌های اخیر است. ترور سردار شهید سلیمانی، حمله ایران به پایگاه نظامی آمریکا در عراق در پاسخ به این ترور، بمب‌گذاری در کرمان، ترور در حرم شاهچراغ، ناآرامی‌های پاییز ۱۴۰۱، بالا گرفتن تنش‌ها با رژیم صهیونیستی بر سر حمله به کنسولگری ایران، پاسخ پهپادی و موشکی ایران به این حمله، جنگ غزه، روابط پرتنش با غرب بر سر پرونده هسته‌ای و در نهایت هشدار کشورهای غربی به اتباع‌شان درخصوص سفر به ایران و مساله ایران‌هراسی، از مهم‌ترین عوامل سریالی بوده که مانع شده صنعت گردشگری ایران به وضعیت پیش از همه‌گیری کرونا بازگردد و به شکل کامل قد راست کند.
جدیدترین آمار گردشگران ورودی
سازمان گردشگری ملل متحد در جدیدترین آمار منتشرشده، شمار گردشگران بین‌المللی ورودی به ایران را در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۴ اعلام کرد.
براساس نمودار گردشگران ورودی بین‌المللی در سال ۲۰۲۴ و در بخش مرتبط با ایران، در ماه ژانویه (دی- بهمن ۱۴۰۲) ۴۹۴‌هزار و ۶۹۶ نفر، در ماه فوریه (بهمن- اسفند ۱۴۰۲) ۵۰۶‌هزار و ۳۱۳نفر و در ماه مارس
(اسفند ۱۴۰۲- فروردین ۱۴۰۳) هم ۳۱۳‌هزار و ۳۹۶ نفر مسافر از خارج کشور به ایران وارد شده‌اند که در مجموع عدد یک‌میلیون و ۳۱۴‌هزار و ۴۰۵ نفر را نشان می‌دهد.
ورود گردشگر و مسافر بین‌المللی در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ در حالی نسبت به آمار ۶۸۸‌هزار و ۹۶۷ نفری در مدت مشابه سال ۲۰۲۳ رشد «مثبت» را نشان می‌دهد که همچنان فاصله زیادی با آمار پیش از همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۱۹ دارد. سازمان جهانی گردشگری در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹ آمار ورود بیش از دو‌میلیون مسافر خارجی به ایران را ثبت کرده است.
سفر گردشگران بین‌المللی در جهان در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ به ۹۷‌درصد سطح پیش از همه‌گیری کرونا رسیده است و بیش از ۲۸۵‌میلیون گردشگر بین‌المللی در فاصله ماه‌های ژانویه تا مارس سفر کرده‌اند که حدود ۲۰‌درصد بیشتر از سه ماهه نخست سال ۲۰۲۳ است که نشان‌دهنده نزدیک شدن به بهبودی کامل از اثرات منفی همه‌گیری کرونا بر این صنعت است.
در سال ۲۰۲۳، سفر بین‌المللی گردشگران به ۸۹‌درصد از سطح سال ۲۰۱۹ رسیده بود، در حالی که درآمدهای صادرات گردشگری به ۹۷‌درصد سطح آن سال رسید و تولید ناخالص داخلی گردشگری مستقیم، در همان سطح سال ۲۰۱۹ باقی ماند.
پیش‌بینی سازمان ملل از آینده گردشگری
پیش‌بینی بخش گردشگری سازمان ملل برای سال ۲۰۲۴ به احیای کامل گردشگری بین‌المللی با رشد ۲‌درصد بیشتر از سطح سال ۲۰۱۹ اشاره دارد. در همین راستا، جدیدترین داده‌های منتشرشده توسط آژانس تخصصی گردشگری سازمان ملل نشان می‌دهد: خاورمیانه شاهد قوی‌ترین رشد نسبی بوده و به ۳۶‌درصد بالاتر از سطح قبل از همه‌گیری در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ رسیده است که ۴‌درصد بالاتر از مشابه سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ است. خاورمیانه در سال گذشته میلادی به نخستین منطقه جهان تبدیل شد که به مثبت ۲۲‌درصد از آمار پیش از همه‌گیری کرونا رسید و بحران کرونا را کاملا پشت سر گذاشت.
اروپا، بزرگ‌ترین مقصد جهان، برای نخستین‌بار در سه ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۴ از سطح قبل از همه‌گیری کرونا فراتر رفت و به رشد مثبت یک‌درصد نسبت به آمار مشابه در سال ۲۰۱۹ (پیش از همه‌گیری) رسید. این منطقه در سه ماهه اول سال‌جاری میلادی ۱۲۰‌میلیون گردشگر بین‌المللی را به ثبت رساند که با افزایش چشمگیر تقاضای منطقه‌ای همراه بود.
آفریقا نیز در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴ توانست ۵‌درصد بیشتر از سه‌ماهه اول سال ۲۰۱۹ و ۱۳‌درصد بیشتر از سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۳ از گردشگران بین‌المللی استقبال کند.
قاره آمریکا عملا در سه‌ماهه اول اعداد پیش از همه‌گیری را احیا کرد و تعداد ورودی‌های آن به ۹۹‌درصد از سطح سال ۲۰۱۹ رسید.
گردشگری بین‌المللی در آسیا و اقیانوسیه بهبودی سریعی را تجربه می‌کند؛ جایی که پس از بهبودی ۶۵‌درصدی در سال ۲۰۲۳، ورودی‌ها در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ به ۸۲‌درصد از سطوح قبل از همه‌گیری رسیدند.
انتظار می‌رود گردشگری بین‌المللی در سال ۲۰۲۴ با پشتوانه تقاضای قوی، افزایش ارتباطات هوایی و بهبود مستمر سفرها از چین و دیگر بازارهای بزرگ آسیا به‌طور کامل بهبود یابد.
آخرین شاخص اعتماد گردشگری سازمان ملل متحد چشم‌اندازهای مثبتی را برای فصل تابستان آینده نشان می‌دهد که دارای امتیاز ۱۳۰ برای دوره ماه می‌ تا آگوست ۲۰۲۴ (در مقیاس ۰ تا ۲۰۰) است، که نشان‌دهنده احساسات خوش‌بینانه‌تر از اوایل امسال است. حدود ۶۲‌درصد از کارشناسان گردشگری شرکت‌کننده در نظرسنجی«Confidence» انتظارات بهتر (۵۳درصد) یا بسیار بهتر (۹درصد) را برای این دوره ۴ماهه که فصل تابستان نیمکره شمالی را پوشش می‌دهد، بیان کردند، در حالی که ۳۱درصد عملکرد مشابه سال ۲۰۲۳ را پیش‌بینی کردند.
لزوم حساب باز کردن روی کشورهای همسایه
پیش‌بینی سازمان گردشگری ملل متحد این است که گردشگران در پاسخ به افزایش قیمت‌ها و چالش‌های اقتصادی کلی به دنبال سفرهای نزدیک‌تر به خانه خود باشند .
با توجه به این پیش‌بینی و نیز با نظر به تنش‌های ایران با غرب به نظر لازم است که بخش گردشگری ایران لااقل در کوتاه‌مدت برای کمک به جریان جذب گردشگران خارجی، حساب ویژه‌ای روی کشورهای همسایه باز کند. بهبود روابط سیاسی با کشورهای عرب زبان منطقه می‌تواند در این شرایط زمینه را برای جذب گردشگر از آنها فراهم کند. همچنین با توجه به محدودیت‌های ایجادشده برای سفر اتباع روسیه به کشورهای اروپایی و با نظر به روابط حسنه دولت ایران با روسیه، می‌توان نیم‌نگاهی نیز به جذب گردشگر از این کشور داشت.
با این همه نباید ایران قید جذب گردشگران غربی را نیز بزند. به هر روی گردشگران اروپایی به‌طور متوسط برای سفرهای خود بیشتر از اتباع کشورهای همسایه هزینه می‌کنند و با توجه به روی کار آمدن دولت مسعود پزشکیان و مطرح شدن شعار بهبود روابط با جامعه جهانی، می‌توان به رفع تنش‌ها با غرب در میان‌مدت خوش‌بین بود و روی پتانسیل‌های فرهنگی و طبیعی ایران برای جذب گردشگران اروپایی حساب باز کرد.
چالش‌های اقلیمی گریبانگیر گردشگری
بخشی دیگر از گزارش اخیر گردشگری سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که در شرایط کنونی دمای شدید هوا و سایر رویدادهای آب و هوایی می‌تواند بر انتخاب مقصد بسیاری از مسافران تاثیر داشته باشد. این موضوع به طور فزاینده‌ای توسط پنل کارشناسان گردشگری سازمان ملل متحد به عنوان نگرانی برای این بخش ذکر می‌شود.
باید در نظر داشت که حدود ۶۱‌درصد از مساحت ایران در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که 1/3برابر‌درصد جهانی و از سوی دیگر متوسط دمای ایران نیز در تابستان جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است و این مساله می‌تواند تبدیل به چالشی جدی برای گردشگری ایران شود.
با این همه ایران همچنان این فرصت را دارد که در فصول سردتر سال یعنی از ابتدای پاییز تا اواسط بهار روی جذب گردشگران بین‌المللی حساب باز کند. تحقق این مهم البته در گرو رفع تنش‌های سیاسی و بهبود روابط با جهان از یک‌سو و توسعه و بهبود زیرساخت‌های گردشگری کشور از سوی دیگر است.
در نهایت باید اذعان داشت که در صورت برطرف شدن مناقشات بین‌المللی و پایان یافتن جنگ اوکراین و جنگ غزه، این امکان فراهم می‌شود که زمینه برای افزایش سفرها در سطح بین‌المللی فراهم شده و صنعت گردشگری در جهان وارد شرایط مساعدتری شود.