توریسم زیر ذره‌بین

نادر نینوایی- لایحه حجاب و عفاف که از سوی قوه قضاییه تهیه و تنظیم شده در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی بررسی شد، حالا پس از اعمال تغییرات توسط کمیسیون قضایی مجلس متن کامل آن منتشر شده است.
این لایحه مواردی در حوزه گردشگری را نیز شامل می‌شود و به موجب آن از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواسته شده از طریق تهیه و تدوین دستورالعمل اجرایی در جهت ترویج فرهنگ و عفاف اقدام شود.
بررسی صلاحیت عمومی و تخصصی متقاضیان فعالیت در دفتر خدمات گردشگری، اماکن اقامتی و پذیرایی توسط حراست وزارت گردشگری نیز از جمله بخش‌های لایحه حجاب و عفاف است.
الزامات لایحه حجاب در حوزه گردشگری
در ماده ۲۵ لایحه‌ حجاب و عفاف مصوب کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، به حوزه گردشگری پرداخته شده است.
لایحه حجاب و عفاف خواستار آن شده که سیاستگذاری فرهنگی، گردشگری، اسلامی و طراحی الگوهای اسلامی- ایرانی در برگزاری انواع گشت‌های سیاحتی طرف توجه قرار گیرد.
در ماده ۲۵ بر تهیه و تدوین دستورالعمل اجرایی جهت نظارت بر دفاتر خدمات سیاحتی و گردشگری، اماکن اقامتی و پذیرایی، موزه‌ها و بناهای تاریخی به‌منظور ترویج فرهنگ عفاف و حجاب تاکید شده است.
افزون بر این موارد به موجب لایحه حجاب و عفاف بررسی صلاحیت عمومی و تخصصی متقاضیان فعالیت در مراکز تحت پوشش وزارت (گردشگری) اعم از مدیران، متصدیان و شاغلان دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، مراکز اقامتی و پذیرایی، راهنمایان گردشگران باید توسط حراست وزارت(گردشگری) تایید شود. آن‌طور که در لایحه حجاب و عفاف آمده این اقدام به‌منظور پیشگیری از ورود افراد فاقد صلاحیت بر مسند مشاغل مذکور در جهت تامین امنیت اخلاقی برای خانواده‌ها در این مراکز و اصلاح مقررات مربوط بر اساس این قانون طرف توجه قرار گرفته است.
در لایحه حجاب و عفاف اطلاع‌رسانی به گردشگران (ورودی) درخصوص قوانین جمهوری اسلامی ایران درباره شئون اسلامی و فرهنگی و نظارت بر گروه‌های گردشگران خارجی به‌منظور رعایت شئون اسلامی نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
به موجب لایحه مذکور طراحی و اجرای آموزش‌های سبک زندگی اسلامی خانواده‌محور و فرهنگ عفاف و حجاب در سرفصل‌های دوره‌های عمومی گردشگری گنجانده خواهد شد؛ اقدامی که قرار است با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی انجام شود.
در لایحه حجاب و عفاف به ترویج گردشگری خانواده‌محور نیز تاکید شده است. استقرار نهاد سفر و گردشگری خانواده‌محور با بهره‌گیری از سامانه هوشمند یکپارچه گردشگری به گونه‌ای که سالانه حداقل ۴۰ درصد اماکن در اختیار زوجین در دو سال اول ازدواج، خانواده‌های دارای سه فرزند و بیشتر و اشخاص و خانواده‌های معرفی‌شده از سوی نهادهای ذی‌ربط قرار گیرد از جمله دیگر بخش‌های لایحه حجاب و عفاف است که البته جای بحث و نقد دارد.
در نهایت در لایحه حجاب و عفاف، نظارت، شناسایی و جلوگیری از فعالیت‌های غیرمجاز در فضای حقیقی و مجازی گردشگری و تفریحی با همکاری فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی نیز دیده شده است.
آسیب نگاه‌های حراستی
به موجب لایحه حجاب و عفاف، حراست وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی موظف است صلاحیت عمومی و تخصصی تمامی شاغلان در همه سطوح کسب‌وکارهای گردشگری و هتلداری را در راستای آنچه «تامین امنیت اخلاقی برای خانواده‌ها» عنوان می‌شود، بررسی کند.
برای بررسی بیشتر موضوع به سراغ دکتر سید فرخ میرشاهزاده- کارشناس مدیریت گردشگری- رفتیم. وی ضمن تاکید بر این نکته که نگاه‌های حراستی به صنعت گردشگری ضربه می‌زند اشاره کرد که بررسی صلاحیت فعالان گردشگری باید نه از دید اعتقادی بلکه از دید عملکردی و از نگاه اخلاق حرفه‌ای در صنعت گردشگری انجام شود.
این مدرس صنعت هتلداری و گردشگری به «جهان‌صنعت» گفت: به لحاظ بررسی صلاحیت فردی که در حوزه گردشگری فعالیت می‌کند، به نظرم این مساله باید قبلا اتفاق می‌افتاد و باید خیلی پیش‌تر از این به صلاحیت افرادی که وارد صنعت گردشگری شده‌اند و خدمات گردشگری ارائه می‌دهند، توجه می‌کردیم. در نظر داشته باشید که تمام دنیا به این رکن(صلاحیت فردی فعالان گردشگری) توجه دارند و کسی که در یک مرکز به گردشگر خدمات گردشگری می‌دهد باید امین، صادق، دارای حسن خلق و منش بوده و رفتارش متناسب با شأن گردشگر باشد.
میرشاهزاده ادامه داد: این موارد جزو اخلاق حرفه‌ای در صنعت گردشگری است که رواج دارد و چیز غریبه‌ای نیست، اما تازه به این نتیجه رسیده‌ایم که باید کد رفتاری مشخصی را برای شاغلان صنعت گردشگری تعریف کنیم. حتی در دنیا برای کارکنان صنعت گردشگری شیوه پوشش تعیین می‌شود. در ارزیابی‌هایی که از صنعت گردشگری کشور انجام دادم، ضرورت این توجه را نه از دید اعتقادی بلکه از دید عملکردی و حرفه‌ای بسیار محرز دیدم. در برخی هتل‌های سه یا چهار ستاره کشور می‌بینید که کارکنان آنها با دمپایی وسط لابی قدم می‌زنند، این مساله ‌شأن مهمان را زیر سوال می‌برد. فردی که به هتل سه ستاره یا چهار ستاره می‌رود به دنبال جایگاه اجتماعی و هویت فردی است و حضور کارکنان با ظاهر نامناسب باعث می‌شود خواسته اجتماعی مسافران برآورده نشود.
وی افزود: اگرچه این اقدام باید پیش‌تر انجام می‌شد، اما امروز هم تمرکز را بر نگاه‌های اعتقادی و حراستی گذاشته‌ایم. به نظرم این نگاه حراستی ضربه بسیار مهلکی به صنعت گردشگری و به کلیت اقتصاد وارد می‌کند. هرچقدر محدودیت‌ها و تنگناهای رفتاری را بیشتر کنیم شاهد مقاومت‌های بیشتر و رفتارهای غیر‌متعارفی خواهیم بود که در راستای دور زدن استانداردهای رفتاری محقق می‌شوند. در نهایت باید بگویم مخالف این نیستم که افراد با پوشش متناسب در محیط کارشان و در حوزه گردشگری ظاهر شوند و نقش خدماتی خود را به درستی ایفا کنند.
حال ناخوش صنعت گردشگری
در سال‌های اخیر صنعت گردشگری در کشور حال و روز خوشی نداشته و کشورمان همچنان نتوانسته میزان گردشگر ورودی را به میراث پیش از همه‌گیری کرونا برساند.
دکتر میرشاهزاده درخصوص وضعیت فعلی صنعت گردشگری در کشور و چالش‌های آن به «جهان‌صنعت» گفت: عنوان صنعت گردشگری را در واقع باید از دایره‌المعارف اقتصاد ایران رسما حذف کنیم. گردشگری ماهیتا به معنی گذران اوقات فراغت و آزادی از هر قید و بندی است. وقتی یک نفر قصد سفر می‌کند قرار نیست با کت و شلوار وارد یک محیط متفاوتی شود. در واقع فرد از اوقات فراغتش استفاده می‌کند تا از قید و بندهای اجتماعی رها شود و مقداری تمدد اعصاب پیدا کند.
وی در خاتمه گفت: «بنابراین با توجه به شرایطی که در کشور داریم گردشگری واژه درستی برای سفر نیست. البته بین سفر و گردشگری خط ممیزه‌ای وجود دارد که باید آن را نیز لحاظ کنیم. سفر طبیعتا نسبت به عاملش تعاریف متفاوتی پیدا می‌کند. با دیدگاهی که در عرصه اقتصاد کشور حاکم است مسافرانی که به ایران می‌آیند یا بیمارانی هستند که برای درمان می‌آیند یا زائرانی هستند که برای زیارت سفر می‌کنند و یا مامورانی هستند که برای انجام ماموریت سفر می‌کنند و لاغیر. یعنی در واقع عملا نمی‌شود به آنها عنوان گردشگر را الحاق کرد. به نظرم دیگر کسی اقدام به سفر نمی‌کند و صرفا مردم از یک خانه به خانه دیگر می‌روند. یعنی یک باغ، ویلا و ییلاقی دارند که از خانه خودشان به آنجا می‌روند تا آزادی عمل داشته باشند.»
در پایان باید اشاره کرد که نگاهی به آمار گردشگران ورودی به کشور مشخص می‌کند در سال گذشته میلادی کمی بیش از ۴ میلیون گردشگر وارد کشور شده است، این در حالی است که در دوران پیش از همه‌گیری کرونا این آمار نزدیک به ۹میلیون گردشگر ورودی بود، بنابراین می‌توان گفت در شرایط فعلی صنعت گردشگری ایران حال و روز خوشی ندارد و تمرکز دولت باید بر در نظر گرفتن مشوق‌ها برای فعالان گردشگری، کمک به وضعیت اقتصادی مردم برای تحقق سفر و گردشگری داخلی و البته تسهیل شرایط برای ورود گردشگران بین‌المللی باشد.