توریسم ایران در فردای توافق

نادر نینوایی- صنعت گردشگری ایران در پنج سال اخیر دوران رکود را سپری کرده است. خروج آمریکا از برجام، ماجرای هواپیمای اوکراینی، ترور سردار سلیمانی، پاسخ ایران به آمریکا، درگیری‌های ایران و اسرائیل، جنگ غزه و اخیرا تهدیدهای مطرح شده از سوی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا سبب شده گردشگران خارجی رغبت چندانی به حضور در ایران نشان ندهند.
آخرین واقعه از این موج سریالی وقایع یعنی انفجار در بندر عباس هم موجب شد گردشگران خارجی بیش از پیش ملاحظات امنیتی را در نظر بگیرند و سفر به ایران در اولویت آنها قرار نگیرد.
در این میان با پیشرفت مذاکرات هسته‌ای و جلسات متوالی برگزار شده، امید دستیابی به توافق افزایش یافته است؛ آنچه که در صورت تحقق می‌تواند زمینه‌ساز خروج صنعت گردشگری از رکودی طولانی‌مدت باشد.
در صورت باز شدن درهای ایران به روی گردشگران خارجی اما پرواضح است که بودجه، زیرساخت‌های حمل‌ونقل، مراکز اقامتی و شرایط و امکانات مستقر در جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری ایران پاسخگوی نیازها نخواهند بود.
در چنین شرایطی انتظار می‌رود که دولت برنامه و نقشه راهی مشخص برای صنعت توریسم ایران داشته باشد و از همین حالا خود را برای تسهیل گردشگری و افزایش توان زیرساختی در این بخش مهیا کند.
برنامه و برآورد وزارت گردشگری
مسلم شجاعی، مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی در پاسخ به این پرسش که برنامه وزارت گردشگری در صورت حصول توافق با آمریکا چیست و آیا بودجه کنونی پاسخگوی نیازهای این بخش است یا خیر، به «جهان‌صنعت» گفت: من و همکارانم محاسباتی انجام داده‌ایم تا متوجه شویم چنانچه سالانه 15میلیون گردشگری خارجی به ایران بیاید، به چه میزان بودجه برای بازاریابی گردشگری کشور نیاز داریم. رفتن به
رود شوها (کمپین تبلیغاتی سیار)، اعزام به نمایشگاه‌ها و برنامه‌ها، تولید محتوا برای معرفی جاذبه‌های ایران، اجرای هفته‌های فرهنگی در کشور‌های دیگر و موارد دیگر همه نیاز به بودجه دارد. دنیا هم همین مسیر را رفته و 70 تا 80‌درصد مسیر توسعه در دنیا یکی است و 20 تا 30‌درصد مربوط به برنامه‌های بومی و مقتضیات کشور میزبان است. در این زمینه پیش‌بینی لازم انجام شده و عدد بودجه مورد نیاز برآورد شده است. وی افزود: در این میان اما پرسش بسیار جدی‌تر پیش می‌آید و آن اینکه بودجه امروز بازاریابی گردشگری وزارتخانه چه میزان است؟ آقای پورمحمدی که رییس سازمان برنامه است یا آنهایی که بودجه را اختصاص می‌دهند باید پاسخگوی این پرسش باشند. دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری پیش‌بینی‌های خود را کرده است و اعلام نیاز کرده‌ایم و حال آنها هم حرف‌های دیگری دارند و پاسخ‌شان منفی نیست اما ملاحظاتی دارند و می‌گویند اول باید حقوق و دستمزد را پرداخت کنند و اولویت‌های دیگری نیز دارند. بعد از تخصیص این بودجه‌هاست که می‌توانند برای تامین بودجه اماکنی که ثبت جهانی دارند، اقدام کنند.
مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی خاطرنشان کرد: اقدامی که باید انجام دهم تبیین این موضوع است که به چه میزان بودجه نیاز دارم. اینکه ردیف بودجه وجود داشته باشد یا بودجه برگشت نخورد و بتواند به وزارت گردشگری بیاید یا به سبب ضرورت بودجه به وزارت راه‌وشهرسازی یا بهزیستی اختصاص نیابد هم شایان توجه است. البته اختصاص بودجه به هر یک از اینها ضرورت و اهمیت دارد اما دولت باید به یک اولویتی (در خصوص گردشگری) برسد. تصور می‌کنم اگر بتوانیم جایگاه گردشگری را در نظام حکمرانی ارتقا دهیم، اقدامی مهم به انجام رسیده است. امروز می‌بینیم که وزارتخانه‌های دیگر هم در نمایشگاه اکسپو روی گردشگری مانور می‌دهند و تمرکز می‌کنند، چنانچه این اقدامات تداوم داشته باشد قطعا می‌توانیم اثرات آن را بر نظام بودجه‌بندی و برنامه ببینیم. وی تاکید کرد: در نهایت چنانچه بخواهم به سوال شما به صورت شفاف پاسخ دهم باید بگویم پیش‌بینی‌ها و برآوردهای لازم برای فردای توافق در دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی انجام شده است اما اینکه چه میزان از بودجه مورد نیاز اعلامی تامین شده و در نهایت تخصیص می‌باید، مواردی هستند که بانک مرکزی، سازمان برنامه و وزارت اقتصاد در خصوص آن تصمیم‌گیری می‌کنند و امیدوارم که بتوانند از گردشگری حمایت کنند.
افق مبهم برنامه هفتم و ضعف‌های زیرساختی
در قانون برنامه هفتم توسعه اینطور آمده که تا پایان این برنامه باید سالانه به جذب 15‌میلیون گردشگر خارجی نایل آییم و همچنین بتوانیم 500هتل بسازیم. شرایط سخت اعطای وام برای ساخت هتل و کارمزد 22درصدی آن اما احداث این تعداد هتل را به امری دور از ذهن بدل کرده است. در این وضعیت چنانچه توافقی حاصل شده و بودجه مناسبی اختصاص یابد، حتی در صورت ورود 15‌میلیون گردشگر امکانات لازم برای پذیرایی از آنها در کشور مهیا نخواهد بود.
مصطفی شفیعی‌شکیب، رییس جامعه تورگردانان ایران در خصوص ظرفیت‌های ایران در حوزه گردشگری پیش از این گفته است: در حال حاضر زیرساخت‌های گردشگری برای پذیرش همین تعداد ۴ تا ۵‌میلیون گردشگر جوابگو است. اگر بخواهیم در آمار گردشگری به تعدادی که در برنامه توسعه هفتم اشاره شده دست پیدا کنیم قطعا زیرساخت‌های فعلی کشور برای پذیرش ۱۵‌میلیون گردشگر ورودی مناسب نیست.
وی خاطرنشان کرد: «اگر روزی برسد که ۲‌هزار گردشگر به یکباره وارد بزرگ‌ترین فرودگاه بین‌المللی کشور که همان فرودگاه امام‌(ره) است، بشوند، کوچک‌ترین بخش رفاهی و حتی چرخ نقاله که چمدان‌های مسافران را جابه‌جا کند به اندازه کافی نداریم. اتوبوس و راهنما و هتل‌های مناسب برای اقامت این تعداد گردشگر نداریم. حتی وقتی چندی پیش شاهد حضور تیم فوتبال النصر در ایران بودیم، گفته می‌شد که اتوبوس مناسب برای حمل‌ونقل آنها و رساندن‌شان از فرودگاه به هتل نبود. قیمت هتل محل اقامت آنها به یکباره به شبی ۴۲‌میلیون تومان رسید. تمام اینها گویای مشکلاتی است که در حوزه گردشگری وجود دارد. تصور کنید بخواهیم همزمان چند گروه اینچنینی را در ایران میزبانی کنیم، چه خواهد شد؟ هواپیما به تعداد کافی نداریم، سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند و بسیاری موارد دیگر.»
در نهایت باید اذعان داشت با توجه به پیشرفت مذاکرات و مثبت اعلام شدن روند گفت‌وگوها، لازم است از همین امروز برنامه‌ای مدون برای رفع ایرادات زیرساختی صنعت گردشگری ایران اندیشیده شود و از واگذاری برنامه‌ریزی و رفع مشکلات به آینده بپرهیزیم.
روشن است چنانچه از همین امروز اقدامات موثری در جهت بهبود شرایط صنعت گردشگری ایران به انجام رسد، می‌توان در صورت حصول توافق به آینده این صنعت ارزآور خوشبین بود.