توریسم در سایه تیرگی روابط

نادر نینوایی- صنعت گردشگری یکی از صنایع پیشروی امروز جهان شناخته می‌شود و به سبب ارزآوری بالا و تاثیر بسزایی که در رشد اقتصادی کشورها دارد، بیش از پیش طرف توجه قرار گرفته است.
در منطقه خاورمیانه صنعت گردشگری با سیری پرشتاب در حال توسعه است؛ عربستان پروژه‌های عظیم گردشگری نظیر «نئوم» را کلید زده و خطوط هوایی قطر و امارات به بازوهایی برای توسعه گردشگری این کشورها بدل شده‌اند.
در دیگر کشور همسایه ایران یعنی ترکیه نیز گردشگری بر مدار صعود است و آمار گردشگری ورودی این کشور در ماه ژانویه با افزایش 1/‏6‌درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، به آمار قابل‌توجه 2‌میلیون و 170‌هزار نفر گردشگر ورودی رسیده است. جالب آنکه ایران با فرستادن 240هزار و 634نفر گردشگر به ترکیه، آمار بیشترین گردشگر اعزامی به این کشور را به خود اختصاص داده و به این ترتیب گردشگری به جای ارزآوری، موجب خروج ارز از ایران شده است. به عبارت دیگر توسعه گردشگری خاورمیانه و سفر گردشگران بین‌المللی و حتی ایرانیان به کشورهای همسایه، در حالی اتفاق می‌افتد که دست ایرانیان از جذب گسترده گردشگران خارجی کوتاه مانده است و در این شرایط نامساعد نرخ ارز، از امکان دریافت درآمدهای ارزی ناشی از گردشگری بازمانده‌ایم.
اهمیت رفع چالش‌های بین‌المللی
برای آنکه مشکل موجود در راه توسعه توریسم ایران را دریابیم، باید این مساله را از نگاه فعالان صنعت گردشگری بررسی کنیم.
عبدالحمید حرمتی، عضو هیات‌مدیره جامعه هتلداران ایران در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین چالش‌های امروز صنعت گردشگری کشور شامل چه مواردی است به «جهان‌صنعت» گفت: فارغ از مشکلات جاری گردشگری به نظرم مهم‌ترین مشکل در حوزه روابط بین‌الملل است و به نظرم اگر دولتمردان بتوانند مشکلات سیاست خارجی و روابط بین‌الملل را حل کنند، بیشترِ مشکلات حوزه گردشگری حل می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: چنانچه ارتباطات بین‌المللی بهینه شود، ورود تورها و گردشگران به کشور تسهیل خواهد شد و آن زمان ظرفیت اشغال هتل‌ها نیز پر می‌شود و هتلدار هم نیاز به دریافت تسهیلات دولتی نخواهد داشت بنابراین به نظرم اولویت اول گردشگری کشور حل مشکلات سیاسی بین‌المللی است. حال برای این منظور هر اقدامی که لازم است از پذیرفتن FATF تا احیای برجام یا موارد دیگر که اتفاق بیفتد، می‌تواند راهگشا باشد. به هر حال باید پذیرفت که چنانچه چالش‌های روابط بین‌الملل برطرف نشود، حتی اگر بهترین هتل‌ها در کشور وجود داشته باشند، هتلدار نمی‌تواند به درستی کسب‌وکار خود را اداره کند.
ناکافی بودن صرف اعطای تسهیلات
یکی از راهکارهایی که در این سال‌ها برای توسعه گردشگری ایران به کار گرفته شده اعطای وام و تسهیلات برای ایجاد زیرساخت‌های اقامتی و گردشگری بوده است.
حرمتی در پاسخ به این پرسش که اعطای تسهیلات تا چه حد می‌تواند زمینه‌ساز حل مشکلات صنعت گردشگری و هتلداری کشور باشد، گفت: به هر حال چنانچه دولت وام به هتلدار بدهد می‌خواهد در آینده کل مبلغ آن را به اضافه کارمزد پس بگیرد و به نظرم اعطای وام شاید بیشتر برای اتمام پروژه‌های در حال ساخت هتل‌ها راهگشا باشد. به بیان دیگر اعطای وام می‌تواند برای تکمیل ساخت هتل‌های نیمه‌کاره موثر باشد و اما چندان برای بهبود وضعیت صنعت موثر نیست. امروز60 هتل در حال ساخت در کیش و 36مورد در تبریز داریم که اختصاص وام برای ساخت این هتل‌ها مورد نیاز است اما زمانی که این هتل‌ها هم به نتیجه برسند، باید گردشگر و مراجعه‌کننده وجود داشته باشد که هتلدار بتواند از سرمایه‌گذاری انجام داده شده، کسب درآمد کند و چرخ صنعت بگردد.
وی افزود: از سوی دیگر در صورت ورود گردشگر به کشور نیاز به تامین ناوگان حمل‌ونقل هوایی وجود دارد و خدمات این حوزه باید به روز شود که لازمه آن نیز برداشته شدن تحریم‌هاست. ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی کشور نیز باید به‌روز شود بنابراین هتلداری فقط یک بخش از صنعت است و برای جابه‌جایی گردشگران در کشور باید وضعیت حمل‌ونقل و سایر زیرساخت‌ها گردشگری هم ارتقا یابند. در واقع صنعت گردشگری شامل زنجیره‌ای از صنایع اقتصادی و اجتماعی است که باید به تمام آنها نظر داشت. افزون بر این باید توجه داشت گردشگری که به کشور می‌آید پس از بازگشت به کشورش فرهنگ و شاخصه‌های تمدنی ما را به کشورش انتقال می‌دهد و به همین سبب سرمایه‌گذاری در این بخش و رفع چالش‌های آن می‌تواند برای کشور بسیار سودمند تلقی شود.
انتظارات از دولت چهاردهم
عضو هیات‌مدیره جامعه هتلداران ایران در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی فارغ از رفع مشکلات سیاسی و بهبود روابط بین‌المللی، مهم‌ترین خواسته و درخواست فعالان صنعت گردشگری و هتلداری کشور از دولت شامل چه مواردی است، ابراز داشت: انتظار داریم دولت چهاردهم سرمایه‌های گردشگری و خصوصا تاسیسات اقامتی را مورد توجه قرار دهند. باتوجه به افزایش هزینه‌های نگهداری هتل‌ها و هزینه‌های جاری و ضریب اشغال کنونی هتل‌ها، خطر تعطیل شدن مراکز اقامتی و هتل‌ها وجود دارد.
وی افزود: «باید در نظر داشت که تجربه نشان داده چنانچه یک هتل تعطیل شود، دیگر بازگشایی نمی‌شود و مشابه این مورد در شهرهای مختلف کشور دیده شده است. به هر روی وجود اقامتگاه در شهرها یکی از نیازهای اساسی کشور است حتی ایجاد صنایع مختلف از پتروشیمی و نفت گرفته تا سایر صنایع، قطعا نیاز به وجود اقامتگاه در شهرهای صاحب این صنایع دارد و بدون وجود اقامتگاه، توسعه صنایع در هیچ‌یک از استان‌ها و شهرها امکان‌پذیر و شدنی نیست بنابراین باید پذیرفت که وجود اقامتگاه در شهرها لازمه توسعه شهرها و صنایع و باید به تسهیل ایجاد اقامتگاه و هتل نیز کمک شود.»
در نهایت باید گفت اگر ترکیه، عربستان و امارات‌متحده عربی توانسته‌اند با توسعه صنعت گردشگری خود به درآمدهایی ارزی قابل‌توجهی دست یابند که تنه به تنه درآمدهای نفتی ایران می‌زند، این مهم به مدد روابط مساعد آنها با کشورهای جهان رقم خورده است بنابراین اگر دولت چهاردهم قصد داشته باشد که گردشگری ایران را به شکوفایی رسانده و از این محل ارزآوری مناسب داشته و به کمک اقتصاد بحران‌زده کشور بیاید، مهم‌ترین قدم بهبود روابط سیاسی در گام نخست و برطرف کردن چالش‌های زیرساختی در گام بعدی است.